Yerel ve Küresel Çevre Sorunları Konu Anlatımı - Kunduz

Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına , formüllere ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, YKS’ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken YKS Coğrafya dersine ait ipuçları, özetleri, formülleri ve notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda Başlıca Çevre Sorunları, Küresel Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkması ve Yayılması, Doğal Kaynakların Kullanımı ve Geri Dönüşüm ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile Yerel ve Küresel Çevre Sorunları konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!☀️

Çevre sorunlarından bir kısmı yerel, bir kısmı da küreseldir

Yerel Çevre Sorunları:

Katı atıkların verimli topraklara bırakılması
Verimli toprakların sanayi ve yerleşme amacıyla kullanılması
Işık kirliliği
Ses kirliliği

Küresel Çevre Sorunları:

Hava kirliliği
Sera etkisi
Ozon tabakasının seyrelmesi
Asit yağmurları

Başlıca Çevre Sorunları

Çevre sorunlarını ayrıca sorunun niteliğine göre de sınıflandırabiliriz. Bu tür sınıflandırmada sorunları; iklim değişikliği, asit yağmurları, ozon tabakasının seyrelmesi, orman tahribatı, erozyon, çevre kirliliği ve arazinin yanlış kullanımı şeklinde sıralayabiliriz.

İklim değişikliği

Sera etkisi yaratan gazlar, yeryüzüne ulaşan güneş enerjisinin bir kısmının uzaya dönmesini engellemektedir. Bunun sonucunda dünya genelinde bir ısınma meydana gelmektedir.
Küresel ısınma ve buna bağlı olarak gerçekleşecek iklim değişiklikleri sonucunda kutuplardaki buzulların erimesi, deniz suyu seviyesinin yükselmesi ve bazı kıyıların sular altında kalması beklenmektedir.
Ayrıca buharlaşmanın, kuraklığın ve yangınların artması, bitki ve hayvan türlerinin yok olması veya azalması, salgın hastalıkların baş göstermesi ve su kaynaklarının tükenmesi, küresel ısınma sonucunda beklenen başlıca çevre sorunlarıdır.

Asit yağmurları

Özellikle fosil yakıtların yanması sonucunda atmosfere yayılan çeşitli gazların ürünüdür.
Bu gazlar, su ile birleşince aside dönüşmekte ve yağışlarla birlikte yeryüzüne düşmektedir. Bunun sonucunda bitki örtüsü zarar görmekte, suyun ve toprağın yapısı değişmekte, insanların ve hayvanların sağlığı olumsuz yönde etkilenmektedir. Asit yağmurları, ayrıca yapıları aşındırarak özelliklerinin bozulmasına neden olmaktadır.

Ozon tabakasının seyrelmesi

Kloroflorokarbonların etkisiyle gerçekleşir.
Çeşitli sanayi etkinlikleri sonucunda atmosfere yayılan bu gazlar, ozon tabakasına kadar uçmakta, burada ozon ile kimyasal reaksiyona girerek ozonun seyrelmesine neden olmaktadır.
Güneş’ten gelen ve fazlası zararlı olan ultraviyole ışınlarını süzen bu katman incelince yere ulaşan zararlı ışınların miktarı artmaktadır. Bu durum, insan ve hayvanlarda cilt kanseri ve çeşitli göz hastalıklarına neden olmaktadır.

Orman tahribatı

Büyük ölçüde insan tarafından gerçekleştirilmektedir.
Çeşitli canlılara yaşam ortamı sağlayan ormanlar, erozyonu ve seli önleme, karbondioksit tüketip oksijen üretme işlevleriyle ekolojik süreçlere önemli katkılarda bulunmaktadır.
Bu ortamın tahrip edilmesiyle çevreye önemli zararlar verilmektedir.

Suların kirlenmesi

Suyun kalitesinin düşmesine bazen de kullanılamaz hâle gelmesine neden olmaktadır
Sanayileşmeye ve hızlı nüfus artışına bağlı olarak tatlı su kaynakları hızla tüketilmekte ve kirletilmektedir. İnsan etkinlikleri sonucunda suya organik, inorganik, radyoaktif ve biyolojik maddeler karışmaktadır.
Bu maddeler, suyun kalitesi, rengi ve kokusunun değişimine neden olmakta, dolayısıyla bu durum, suda yaşayan ve ondan yararlanan canlıları olumsuz yönde etkilemektedir.

Toprağın kirlenmesi ve erozyon

Arazinin yanlış kullanımı sonucunda toprak erozyonu artmakta, bunun sonucunda verimli topraklar yok olmaktadır.
Bu durum, bitkiler ve diğer canlılar açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Aynı şekilde artan nüfus ve sanayileşmeye bağlı olarak toprak kirlenmekte, zamanla kullanılmaz duruma gelmektedir.

Küresel Çevre Sorunları: Ortaya Çıkması ve Yayılması

Çevre Sorunlarının Oluşum ve Yayılma Süreci

İlk Çağ’da doğal ortamda barınan ve beslenen insanların çevreye zararından söz edilmemektedir.
Bu dönemdeki atıklar da doğada kısa süre içinde yok olan organik atıklardan oluşmaktaydı.
Bu çağda, madenlerin işlenmeye başlanmasıyla çevre kirliliği başlamışsa da bu kirlilik, daha çok yerel düzeyde kalmıştır.
Orta Çağ’da da aynı şekilde daha çok organik kökenli atıklardan söz edilmekte, yine en önemli çevre sorununun madenlerden kaynaklandığı belirtilmektedir.
Artan nüfusa bağlı olarak verimli alanlara yerleşilmesi, hayvanların meralarda aşırı otlatılması, yanlış arazi kullanımına bağlı olarak erozyonun artması, atıkların suya bırakılması sonucu suların kirlenmesi, bu dönemdeki başlıca çevre sorunlarıdır.
Yeryüzünde çevre sorunları açısından en önemli süreç, Sanayi Devrimi’dir. 18. yüzyılda başlayan Sanayi Devrimi’yle doğal kaynakların tüketimi aşırı derecede artmıştır. Ham madde tüketiminin artmasına bağlı olarak doğal ortam daha çok tahrip edilmiş, üretim sırasında ortaya çıkan atıklar, doğal ortama bırakılmıştır.
Bu dönemde fosil yakıtların tüketiminin artmasına bağlı olarak toprak ve su kirliliğinin yanı sıra hava kirliliği de önemli bir sorun hâline gelmiştir.
Örneğin 1898’de karbondioksit gazının küresel bir sorun yaratacağı, İsveçli bir bilim insanı tarafından ileri sürülmüştür.
1930’da Belçika’da yaşanan çevre kirliliği sonucunda ölümlerin ve bazı hastalıkların ortaya çıkması, dikkatleri hava kirliliğine çekmiştir.
1952’de Londra’da gerçekleşen hava kirliliği sonucunda insanların yaşamını yitirmesi, bu tehlikenin küresel boyutta ele alınmasını gerektirmiştir.
Bu dönemde ayrıca nükleer kirliliğe de dikkat çekilmiştir. 1960’tan sonra çevre sorunlarına daha çok dikkat çekilmiş, bu amaçla 1968’de UNESCO tarafından gerçekleştirilen bir toplantıda ilk kez, sürdürülebilir büyüme doğrultusunda adım atılmıştır.
Çevre sorunları uzunca bir süre yerel bir sorun olarak ele alınmıştır. Fakat çevre sorunlarının yaygınlaşmasına bağlı olarak bu sorunların yerel değil, küresel ölçekte olduğu ortaya çıkmıştır.
Örneğin bir ülkede fosil yakıtların aşırı derecede tüketilmesi sonucunda gerçekleşen hava kirliliği ve bunun neden olduğu asit yağmurları, çevredeki ülkeleri de etkilemektedir. Aynı şekilde bir ülkede atmosfere salınan sera gazları, küresel ısınmaya neden olduğu için bu sorun ve bunun sonuçları bütün dünyayı etkilemektedir.
Bir ülkenin nehirlerindeki kirlilik denizlere ulaşınca veya doğrudan denizlerde meydana gelen kirlilik, uluslararası düzeyde su kirliliğine neden olmaktadır.
Çevre sorunlarının küresel ölçekte yayılması, fosil yakıtların, özellikle 1800’lü yıllarda petrolün kullanılmasıyla yaygınlaşmıştır.
1950’den sonra dünya genelinde kara yolu taşıtlarının artmasına bağlı olarak egzoz gazları önemli bir çevre sorunu hâline gelmiştir. Bu sorun, diğer hava kirleticileriyle birleşince dünya açısından önemli bir tehlike oluşturmuş ve bu sorunu çözmek için uluslararası anlaşmalar imzalanmıştır.
Sanayileşmeye bağlı olarak sürekli artan ham madde ihtiyacı ve artan nüfus, doğal kaynaklar üzerinde bir baskı oluşturmuştur.
Doğal kaynakların aşırı tüketilmesi ve bunların birçoğunun yenilenememesi, çevre sorunlarının küresel bir boyut kazanmasına neden olmuştur.
Madenler, enerji kaynakları, çeşitli bitkiler ve hayvanlar ile ormanların aşırı derecede tüketilmesi hem ekolojik denge hem de doğal kaynakların sınırlılığı açısından önemli bir sorun olarak ortaya çıkmıştır.
Artan bu tüketime karşılık atıkların doğaya bırakılması, doğal çevreyi ve yaşamı tehdit eden boyutlara ulaşmıştır. Bunun bilincine varan ülkeler, günümüzde küresel düzeydeki çevre sorunlarına uluslararası çözüm yolları aramaktadır.

Atıklardan Korunma

Katı, sıvı ve gaz atıklar, hem insan hayatı hem de çevre açısından tehdit edici durumdadır.
Bu sorunlardan bazılarının zararları küresel boyutlara ulaşmıştır. Bu nedenle atıklardan korunmak için uluslararası önlemler de alınmaktadır.
Katı atıklardan korunmak için öncelikle bu atıkların özellikleri belirlenmeli ve her atık, özelliğine göre depolanmalı ya da imha edilmelidir.
Örneğin nükleer atıklar, özel araçlarla toplanmalı ve yerin derinliklerinde özel hazırlanmış bölmelerde saklanmalıdır. Yanıcı ve patlayıcı maddeler de aynı şekilde özel olarak toplanmalı ve kontrol edilebilecek şekilde depolanmalıdır.
Sıvı atıklardan korunmanın en önemli yolu, bu atıkların zararlılardan arındırılarak doğaya bırakılmasıdır. Sanayi merkezlerinde üretim ve soğutma amacıyla kullanılan suların o hâliyle diğer sulara karışması önlenmelidir.
Günümüzde belediyelere ait çok sayıda atık su arıtma tesisi bulunmaktadır. Bunların sayısı artırılmalı ve sanayi kuruluşlarındaki atık sular, zararlılardan arındırılarak doğaya bırakılmalıdır.
Gaz atıklardan korunmanın en önemli yollarından biri, bu atıkların zararlarını azaltmak için termik santrallere ve fabrika bacalarına filtre takılmasıdır. Ayrıca ormanların ve diğer bitki örtüsünün korunması, fosil yakıtlar yerine çevreyi kirletmeyen alternatif enerji kaynaklarının kullanılması da atıklardan korunma yöntemlerindendir.

Doğal Kaynakların Kullanımı ve Geri Dönüşüm

Atıkların değerlendirilmesi için sırasıyla şu işlemler yapılmaktadır:

Atıklar, meskenlerde (ev, okul, iş yeri) cam, metal, plastik ve kâğıt şeklinde sınıflandırılarak biriktirilir.
Ayrı olarak biriktirilen bu atıklar, ayrı poşetlere konulmuş şekilde ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından toplanır.
Bu atıklar, geri dönüşüm tesislerinde cam, metal, plastik ve kâğıt şeklinde sınıflandırılır ve üretim alanlarında ham madde olarak kullanılır.
Elde edilen yeni ürünler, tekrar kullanıma sunulur.

Geri dönüşümün başlıca yararları şunlardır:

Atık miktarı ve hacmi azalır.
Depolama alanlarının kullanım ömrü uzar.
Ham maddeden tasarruf sağlanır.
Doğal kaynaklar korunur.
Enerjiden tasarruf edilir.
Çevreye duyarlılık artar.
Geleceğe yatırım yapılır

Şimdi Yerel ve Küresel Çevre Sorunları soru çözümlerine devam edebilirsin!

Coğrafya dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Yerel ve Küresel Çevre Sorunları konusu, YKS Coğrafya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Başlıca Çevre Sorunları, Küresel Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkması ve Yayılması, Doğal Kaynakların Kullanımı ve Geri Dönüşüm gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Yerel ve Küresel Çevre Sorunları konusundan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. YKS Coğrafya ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

Bilgileri, tanımları ve önemli tarihi gelişmeleri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz.? Coğrafya netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek.

☀️☀️☀️

Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.