Çatı Uyumsuzluğu

Evet arkadaşlar, anıtın bozukluğu videolu aramızda devam ediyoruz.
Öncelikle çatı uyumsuzluğun dan başlayalım.
Anıtın bozukluğu neden zor arkadaşlar?
Çünkü fiilde çatıyı, cümlenin ögelerini tamlayan sağı tamlayan hanı, üyelik ekini, bir sürü Türkçe dilbilgisi konularını iyi bilmemiz gerekiyor.
Mesela bu başlığı iyi anlayabilmemiz için, yani çatı uyumsuzluğu olan cümleyi iyi bula bilmemiz için fiilde çatı konusunda eksiğimizi n olmaması gerekiyor.
Çatı uyumsuzluğu ne demek?
Şimdi arkadaşlar biliyorsunuz ki bizim çatımız.
Özne yüklem ilişkisine göre ve nesne yüklem ilişkisine göre ikiye ayrılıyordu.
Özne yüklem ilişkisine göre çabalarım da etken, edilgen dönüşlü ve iç dış olmak üzere dörde ayrılıyordu.
Çatı uyumsuzluğu demek.
Bir cümlede arkadaşlar hem etken çatılı fiil hem de edilgen çatılı fiil kullanılamaz ya da fiili MSI, etken çatılı fiili MSI ya da edilgen çatılı fiil ise kullanılamaz.
Neden kullanılamıyor?
Çünkü çatıların birbirine uyumlu olması gerekiyor.
Mesela etken çatılı fiil gerçek özne idi arkadaşlar ve etken çatılı fiilde çatı eki yoktu ama edilgen çatılı fiil sözde öz neydi ve edilgen çatılı fiilin çatı ekleri l ya da n ek miydi?
Arkadaşlar bak.
Bugün Zümre toplantısı yaparak kararlar müdüre açıklandı.
Bak şuradaki yaparak arkadaşlar film sidir.
Şuradaki açıklandı da fiil midir şimdi yaparak kelimesinde hiçbir şekilde çatı eki yoktur.
O zaman bu etken çatılı filmdir.
Açıklandı kelimesinde de açıklamaktan açıklanmak.
Şura da çatı eki vardır.
Edilgen çatılı ek vardır.
Sözde özne vardır.
E bunun çatısı da edilgen arkadaşlar ya ben bunun ikisini de edilgen yapacağım ya da ikisini de etken yapacağım.
Yani bugün zümre toplantısı yapılarak kararlar müdüre açıklandı da diyebilirsin.
O zaman çatı birbiriyle uyumlu olur, ikisi de edilgen olur.
Ya da bugün zümre toplantısı yaparak kararlar müdüre, kararları müdüre açıkladı diyebilirim. İkisinden birini yapacağız.
Bak polis de talimat verdi ve sorun çözüldü.
Verdi fiil çözüldü fiil verdi de çatıyı ki yok.
Arkadaşlar etken çatılı değildir.
Çözüldü de bakın şurada ne eki var.
Sorun kendi kendine çözülemez, başkası tarafından çözülür.
Edilgen çatılı fiil vardır.
Polise talimat verdi ve sorunu çözdü demeli.
Ya da polise talimat verildi ve sorun çözüldü demeli.
Ikisinden birini bana söyleyecek.
Bakın arkadaşlar ÖSYM bu çatı uyumsuzluğu sorusunu sordu ve cevap Buraya yazdığım cümleyi de bakın ÖSYM nasıl sormuş.
Bu kameralar rahatça kullanabildiği ve taşınmasının kolay olması nedeniyle tercih ediliyor.
Bakın arkadaşlar etmekten edilmek, burada edilgen çatılı fiil var, taşımaktan taşınmak.
Burada da edilgen çatılı fiil var.
Ama kullanabildiği bunun kökü kullanmak.
E bilmek.
Yeterlik fiil midir?
Burada.
O yüzden arkadaşlar edilgen çatılı fiil yoktur.
Yani ben bunu etken çatılı fiil derim.
Buna edilgen çatılı fiil derim.
Buna da edilgen çatılı fiil derim.
Ne oldu?
Çatılar birbirine uymadı.
Rahatça kullanılabildiği demeliydi.
Bakın arkadaşlar şöyle rahatça kullanılabildiği ve taşınmasının kolay olması nedeniyle tercih ediliyor demeliydi.
Yani şuraya edilgen çatılı fiili yerleştirme miydi eki?
Son cümleye bakalım.
Kurumumuzu iyi tanıtmasıyla, kurumdaki öğrenci sayısında artış sağlandı diyor.
Sağlamaktan sağlanmak şurada çatı eki var arkadaşlar e tanıtmasıyla kelimesinde de çatı eki yok.
O zaman ben bunu etken çatılı fiil derim.
Buna da edilgen derim, ikisinden birini düzeltmeliyiz.
Kursumuzu iyi tanıtmasıyla.
Kurumdaki öğrenci sayısında artış ne diyebilir?
Sağladı diyebilir.
Çatı ekini atarım ya da kurumumuzun iyi tanıtılmasıyla şöyle yazarız arkadaşlar, ikisi de doğrudur.
Kurumumuzun iyi tanıtılmasıyla kurumdaki öğrenci sayısında artış sağlandı diyebiliriz.
Bu çatı uyumsuzluğu olur.