Açık hava basıncı.
Deniz seviyesinden yükseldikçe yani rakım arttıkça azalır.
Sıcaklık arttıkça da açık hava basıncı azalır.
Sıcaklık arttıkça açık hava basıncı azalır demiştik.
Sıcaklık burada 35, bu bölgede 10 santigrat derece olsun.
Sıcaklık arttıkça birinci üniteden de hatırlıyoruz havanın yoğunluğu azalıyordu.
Yani yukarı doğru yükselici hava hareketi gözüküyordu.
Burada ise havanın yoğunluğu artıyor.
Yoğunluk arttığı için basınç da artıyor.
Yani bu barometrede okunan değer daha düşükken bu barometrede okunan değer daha yüksek olur.
Açık hava basıncı.
Bir deneyle kanıtlanabilir mesela cam şişe olsun.
Özdeş yumurtayı üstüne yerleştirdiğimizde tabii ki ağzından geçemeyecek büyüklükte bir yumurta ya da şişenin ağzı yumurtadan küçük olacak.
Yumurta şişenin içine düşmez.
Neden?
Çünkü içerideki basınç ve dışarıdaki basınç birbirini dengeler.
Yenen bir basınç olmaz.
İkinci deney de buna birinci diyelim, bu ikinci düzenek olsun, ikinci düzenekte bir kağıt parçasını yakıp şişenin içine attıktan sonra hemen üstüne yumurtayla kapatırsak, yani ağzına yumurta yerleştirirsek yumurta şişenin içine girer.
Neden?
Çünkü baktığınızda buradaki gaz taneciklerinin bir kısmı ok dışarı çıkar.
Buradan da açık hava basıncı etki eder.
Buradaki basınç daha büyük olacağı için yeneceği için içteki basınç azalmıştır.
Çünkü yumurta içeri doğru iner.
Hiçbir zaman bulunduğu ortamda aynı ortamda sıcaklık da değişmiyor.
Açık hava basıncı değişmez.
Değişen nedir?
Bu cam şişenin içindeki gaz basıncı.
Bu azalacağı için açık hava basıncı yumurtayı rahatlıkla içeri doğru itebilir.
Açık hava basıncına birkaç deneyle daha örnek verelim.
Mesela bu ters çevrilmiş, içi tamamen su doldurduğumuz bir bardağın ağzını bir kağıtla kapatıyoruz.
Hiç boşluk kalmayacak şekilde suyla doldurduk.
Ağzını bir kağıtla kapattık ve ters çevirdik.
Ters çevirdiğimizde bu kağıdın düşmediğini görürüz.
Çünkü buradaki basınçla birbirini dengeler ya da sıcak bir çay tabağı bardağa yapışabilir.
Yani içinde çay olan bir bardak çay tabağına yapışır.
Burada da açık hava basıncının etkisi vardır.
Isıtılmış damacana deneyi.
İlk önce damacana bu şekilde düzgün.
Daha sonra damacana içine bir kağıt yakıp attığımızda ve üzerinden hemen kapattığınızda damacana içe doğru çöker.
Neden?
Çünkü açık hava basıncı içteki basıncı yener ve damacananın içe doğru çökmesine neden olur.
Bir diğer deney Magdeburg deneyi.
İki tane metal küre.
Havaları boşaltılıyor, içindeki veya birbirine değdiriliyor.
Kuvvet uygulandığında bu içinde hava olmadığı için birbirinden ayıramıyorum.
Büyük bir kuvvet uyguladığınızda da ayıramıyorum.
Biraz oynatıp içine birazcık hava akımını sağlayabilirse küreler birbirinden ayrılır.
Yine burada bir pet şişemiz var içe doğru bükülmüş.
Neden bükülmüş?
Pet şişenin içindeki hava çekilirse mesela pipetle çektiğimizi düşünelim.
Plastik şişenin içindeki hava azalacak yani buradaki gaz basıncı azalıyor ve iç basınç açık hava basıncından küçük olduğu için şişe içe doğru bükülüyor.
Yani açık hava basıncı galip geliyor.
Açık hava basıncını gördük.
Pekala kapalı kaplarda gaz basıncı nedir?
Kapalı kaplarda gazlar, aynı sıvılar gibi kabın her noktasına eşit olarak basınç uygularlar.
Kapalı katlardaki gaz basıncı nanometre ile ölçülür.
Açık hava basıncı barometre ile ölçülüyordu.
Kapalı kaplarda gaz basıncı manometre ile ölçülür.
Kapalı kaba gaz eklemek veya kabı ısıtmak yani sıcaklığı arttırmak gaz basıncını artırır.
Tersi durumlarda ise kaptan gaz çıkarmak ya da kabı soğutmak o zaman gaz basıncı azalır.
Hareketli pistonlu kaplar ya da esnek balonlarda gaz basıncı.
Burada bir hareketli pistonlu kabımız var.
Dışarıdan bir kuvvet uygulanıyorsa kaba gaz eklemek, çıkarmak ya da kabı ısıtmak, soğutmak gaz basıncını değiştirmez.
Esnek balonlarda da aynı.
Dışarıdan bir kuvvet yoksa gaz ekleyip çıkarmak ya da ısıtmak soğutmak basıncı değiştirmez.
Eğer dışarıdan bir kuvvet uygulanıyorsa, hacim azaldıkça basınç artar, hacim arttıkça basınç azalır.
Hareketli piston dışarıdan kuvvet uyguladı, hacmini sıkıştırdı.
Buradaki tanecikler ne olacak?
Daha çok birbiriyle ve kabın çeperleri ile çarpışacak.
Basınç artacak.
Yani hacim ve basınç ters orantılı.
Hacim azaldıkça basınç artacak, hacim arttıkça da basınç azalacak.
Deniz seviyesinden yükseldikçe yani rakım arttıkça azalır.
Sıcaklık arttıkça da açık hava basıncı azalır.
Sıcaklık arttıkça açık hava basıncı azalır demiştik.
Sıcaklık burada 35, bu bölgede 10 santigrat derece olsun.
Sıcaklık arttıkça birinci üniteden de hatırlıyoruz havanın yoğunluğu azalıyordu.
Yani yukarı doğru yükselici hava hareketi gözüküyordu.
Burada ise havanın yoğunluğu artıyor.
Yoğunluk arttığı için basınç da artıyor.
Yani bu barometrede okunan değer daha düşükken bu barometrede okunan değer daha yüksek olur.
Açık hava basıncı.
Bir deneyle kanıtlanabilir mesela cam şişe olsun.
Özdeş yumurtayı üstüne yerleştirdiğimizde tabii ki ağzından geçemeyecek büyüklükte bir yumurta ya da şişenin ağzı yumurtadan küçük olacak.
Yumurta şişenin içine düşmez.
Neden?
Çünkü içerideki basınç ve dışarıdaki basınç birbirini dengeler.
Yenen bir basınç olmaz.
İkinci deney de buna birinci diyelim, bu ikinci düzenek olsun, ikinci düzenekte bir kağıt parçasını yakıp şişenin içine attıktan sonra hemen üstüne yumurtayla kapatırsak, yani ağzına yumurta yerleştirirsek yumurta şişenin içine girer.
Neden?
Çünkü baktığınızda buradaki gaz taneciklerinin bir kısmı ok dışarı çıkar.
Buradan da açık hava basıncı etki eder.
Buradaki basınç daha büyük olacağı için yeneceği için içteki basınç azalmıştır.
Çünkü yumurta içeri doğru iner.
Hiçbir zaman bulunduğu ortamda aynı ortamda sıcaklık da değişmiyor.
Açık hava basıncı değişmez.
Değişen nedir?
Bu cam şişenin içindeki gaz basıncı.
Bu azalacağı için açık hava basıncı yumurtayı rahatlıkla içeri doğru itebilir.
Açık hava basıncına birkaç deneyle daha örnek verelim.
Mesela bu ters çevrilmiş, içi tamamen su doldurduğumuz bir bardağın ağzını bir kağıtla kapatıyoruz.
Hiç boşluk kalmayacak şekilde suyla doldurduk.
Ağzını bir kağıtla kapattık ve ters çevirdik.
Ters çevirdiğimizde bu kağıdın düşmediğini görürüz.
Çünkü buradaki basınçla birbirini dengeler ya da sıcak bir çay tabağı bardağa yapışabilir.
Yani içinde çay olan bir bardak çay tabağına yapışır.
Burada da açık hava basıncının etkisi vardır.
Isıtılmış damacana deneyi.
İlk önce damacana bu şekilde düzgün.
Daha sonra damacana içine bir kağıt yakıp attığımızda ve üzerinden hemen kapattığınızda damacana içe doğru çöker.
Neden?
Çünkü açık hava basıncı içteki basıncı yener ve damacananın içe doğru çökmesine neden olur.
Bir diğer deney Magdeburg deneyi.
İki tane metal küre.
Havaları boşaltılıyor, içindeki veya birbirine değdiriliyor.
Kuvvet uygulandığında bu içinde hava olmadığı için birbirinden ayıramıyorum.
Büyük bir kuvvet uyguladığınızda da ayıramıyorum.
Biraz oynatıp içine birazcık hava akımını sağlayabilirse küreler birbirinden ayrılır.
Yine burada bir pet şişemiz var içe doğru bükülmüş.
Neden bükülmüş?
Pet şişenin içindeki hava çekilirse mesela pipetle çektiğimizi düşünelim.
Plastik şişenin içindeki hava azalacak yani buradaki gaz basıncı azalıyor ve iç basınç açık hava basıncından küçük olduğu için şişe içe doğru bükülüyor.
Yani açık hava basıncı galip geliyor.
Açık hava basıncını gördük.
Pekala kapalı kaplarda gaz basıncı nedir?
Kapalı kaplarda gazlar, aynı sıvılar gibi kabın her noktasına eşit olarak basınç uygularlar.
Kapalı katlardaki gaz basıncı nanometre ile ölçülür.
Açık hava basıncı barometre ile ölçülüyordu.
Kapalı kaplarda gaz basıncı manometre ile ölçülür.
Kapalı kaba gaz eklemek veya kabı ısıtmak yani sıcaklığı arttırmak gaz basıncını artırır.
Tersi durumlarda ise kaptan gaz çıkarmak ya da kabı soğutmak o zaman gaz basıncı azalır.
Hareketli pistonlu kaplar ya da esnek balonlarda gaz basıncı.
Burada bir hareketli pistonlu kabımız var.
Dışarıdan bir kuvvet uygulanıyorsa kaba gaz eklemek, çıkarmak ya da kabı ısıtmak, soğutmak gaz basıncını değiştirmez.
Esnek balonlarda da aynı.
Dışarıdan bir kuvvet yoksa gaz ekleyip çıkarmak ya da ısıtmak soğutmak basıncı değiştirmez.
Eğer dışarıdan bir kuvvet uygulanıyorsa, hacim azaldıkça basınç artar, hacim arttıkça basınç azalır.
Hareketli piston dışarıdan kuvvet uyguladı, hacmini sıkıştırdı.
Buradaki tanecikler ne olacak?
Daha çok birbiriyle ve kabın çeperleri ile çarpışacak.
Basınç artacak.
Yani hacim ve basınç ters orantılı.
Hacim azaldıkça basınç artacak, hacim arttıkça da basınç azalacak.
