Basınç basıncı işlerken ilk önce katı basıncın genişliği başlayacağız, katı basıncı birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvettir.
Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvettir.
Basınç birimi Pascual alırsak, kuvvet birimi Newton, yüzey alan birimi de metre karedir.
Basıncı P harfiyle cismin ağırlığını yani kuvveti f ya da g harfiyle yüzey alanını S ya da a harfi ile ifade ediyoruz.
Basınç için demiştik ki birim yüzeye etki eden dik kuvvet her cisim ağırlığı kadar kuvveti uygular.
Basıncı bulurken cismin ağırlığını yani uyguladığı kuvveti birim yüzeye bölüyoruz.
Şimdi katı basıncı ve kuvvetin ilişkisini görelim.
Özdeş iki tane süngü yerimiz olsun özdeş süngerler, bir tanesinin üstüne bir tuğla özdeş, diğerinin üstüne özdeş olan iki tane tuğla yerleştirdiğimiz de iki tane.
Yani tuğla sayısı fazla olan da sünger daha fazla batar.
O zaman birim yüzeye etki eden dik kuvvet arttıkça basınç artar.
Yani burada tuğla sayısı arttıkça ağırlığı artacak, ağırlığı kadar kuvvet uyguladığı için de basınç artacak, uygulanan kuvvet azaldıkça yüzeye etki eden basınç azalır.
Burada uygulanan kuvvet daha az bir tuğla var.
Çünkü burada iki tuğla var.
Uygulanan kuvvet artıyor, basınç artıyor.
Şimdi örnek bir soru çözelim.
Bir hipotez verilmiş, sorumlusu da kuvvet arttıkça yüzeye etki eden basınç artar.
Burada kuvvet artacak.
Yüzeye etki eden yani yüzey sabit kalacak ve basınca araştıracağız.
Bununla ilgili hangi düzenekler tercih edilmeli?
Üç tane düzenek verilmiş.
Bu tuğlaların ya da tahtaların hepsi özdeş.
Bütün özellikler aynı özdeş bakıyoruz.
Kuvvetin artması lazım ama yüzey alanın sabit kalması lazım ki basıncın artıp artmadığını kıyaslayan bilelim.
Bakıyorum birinci düzenekte yüzey alan, temas eden, yüzey alan bu kadar dik olarak kullanılmış.
Alttaki ikinci düzenek de yağan üçüncü düzenekte yan yüzeye yüzeyler aynı olmalı, sabit olmamalı.
O zaman biz burada iki ve üçü tercih etmeliyiz.
Yine kontrol ediyorum.
Yüzey alanlar, temas yüzey alanları aynı kuvvet farklı olacak.
Evet burada bir tane tuğla varken burada iki tane var.
O zaman doğru tercih ettim.
Şimdi seçtiğim ikinci ve üçüncü düzeneğe göre bağımsız değişkeni bulacağım.
Soruda baktığımda ikinci ve üçüncü düzenekte kendiliğinden değişen nedir?
Ne fark var?
Tuğla sayısı yani oda nedir?
Kuvvet ya da ağırlık diyebiliriz pekala.
Bağımlı değişken nedir?
Yani kuvvet değiştikçe ne değişir?
Neyi araştırıyorum ben basınca o zaman bağımlı değişken basınç çıtır kontrol edilen yani sabit tutulan değişken nedir?
Hiç değişmeyen ikisinde de temas yüzey alanıdır temas yüzey.
Alanı.
Şimdi de katı basıncıyla yüzey alanı ilişkisini görelim.
Bir tane tuğla düşünelim.
Yatay ve dikey farklı yüzey alanlarına sahip bu tuğlayı yatay yüzeyde ve dikey yüzeyde yerleştirdiğiniz de sungur'un üstüne dikey olanın daha çok battığı görülür.
Buradaki gibi.
Neden?
Çünkü temas ettiği yüzey alan küçülüyor.
Yüzey alan küçüldüğü için de uygulanan kuvvet sadece bu yüzeyde yoğunlaşıyor.
Yani yüzey alan azaldıkça basınç azalır.
Evet sorunuza bakalım, hipotez imiz yüzey alanı arttıkça yüzeye etki eden basınç azalır, o zaman benim düşüneceğim şey yüzey alanı.
Yüzey alanı farklı ulaşacak ama uygulanacak kuvvet aynı olacak.
Yani ağırlık aynı olacak.
Bakıyorum.
Birinci düzenekte bir, ikinci düzenek de iki tane, üçüncü düzenek de iki tane tuğla var.
Uzağa kuvvetin aynı olması için ben kesinlikle ikinci ve üçüncü seçmenim.
Biri atıyoruz ama tekrar kontrol ediyorum.
Yüzey alanlarının da farklı olması lazım.
Bunu araştırıyoruz.
Çünkü farklı olması lazım.
Baktığımızda ikinci düzenekte küçük bir temas yüzey alanı var.
Üçüncü düzenekte büyük bir yüzey alan var.
O zaman dedik ki iki ve üçü tercih ediyoruz.
Pekala tercih ettiğimiz bu düzenekler de bağımsız değişken yani baktığımızda değişen nedir?
Değişen temas yüzey alanıdır.
Temas yüzey alanı.
Yüzey alanı pekala temas yüzey alanı değişirse ne değişecektir?
Basınç o zaman bu da bağımlıdır yani yüzey alana göre değişecek.
Kontrol ettiğimiz yani sabit tuttuğumuz değişken nedir?
Kuvvet yani uygulanan ağırlık diyebiliriz.
Katı cisimler üzerlerine etki eden kuvveti aynen iletirler iken basınca ayna ile etmezler.
Mesela bir çivi düşünelim ya da bir elimize aldığımız bir kalemi düşünelim.
İki parmağınızla bastır aradığımızda kuvveti hissedersiniz fakat sivri uçta parmağınız daha çok acır.
Yani daha fazla basınç olur.
Buradan da katı cisimlerin basıncı aynen ile etmediğini anlayabiliriz.
Basıncı artırmak için iki tür yol uygulayabiliriz.
Bunlardan birincisi ağırlığı arttırmak, diğeri de yüzey alanı azaltmak.
Bu iki taneden birini tercih edebiliriz.
Basıncı arttırmak için örnek bıçakların bilinmesi yani sivri itilmesi.
Topuklu ayakkabı, ince topuklu ayakkabılarda basınç daha fazladır.
Karlı havalarda tekerlek ve zincir takılması basıncı arttırmaya yönelik uygulamalardır.
Pekala basıncı azaltmak için neler yapabiliriz?
Yine bunda da iki türlü yöntem uygulayabilir.
Zi̇ya ağırlığını azaltır, hız ya da yüzey alanı artırırız.
Örnek olarak kara ayakkabıları geniş yüzey ilidir.
Kar ayakkabıları, paletli araçlar.
Bu araçlar çok ağırdır ve ağırlıktan dolayı yerde çökme olmaması için yüzey alanı artırılır.
Yani basınç azaltılır.
Yine aynı şekilde traktörlerin büyük tekerlekli olması, trenlerin çok sayıda tekerleklerinin olması, fil, deve gibi ağır hayvanların ayak tabanlarının geniş olması bunların hepsi aynı mantıkla yüzey alanını artırarak basıncı azaltmaya yönelik çalışma vardır.
Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvettir.
Basınç birimi Pascual alırsak, kuvvet birimi Newton, yüzey alan birimi de metre karedir.
Basıncı P harfiyle cismin ağırlığını yani kuvveti f ya da g harfiyle yüzey alanını S ya da a harfi ile ifade ediyoruz.
Basınç için demiştik ki birim yüzeye etki eden dik kuvvet her cisim ağırlığı kadar kuvveti uygular.
Basıncı bulurken cismin ağırlığını yani uyguladığı kuvveti birim yüzeye bölüyoruz.
Şimdi katı basıncı ve kuvvetin ilişkisini görelim.
Özdeş iki tane süngü yerimiz olsun özdeş süngerler, bir tanesinin üstüne bir tuğla özdeş, diğerinin üstüne özdeş olan iki tane tuğla yerleştirdiğimiz de iki tane.
Yani tuğla sayısı fazla olan da sünger daha fazla batar.
O zaman birim yüzeye etki eden dik kuvvet arttıkça basınç artar.
Yani burada tuğla sayısı arttıkça ağırlığı artacak, ağırlığı kadar kuvvet uyguladığı için de basınç artacak, uygulanan kuvvet azaldıkça yüzeye etki eden basınç azalır.
Burada uygulanan kuvvet daha az bir tuğla var.
Çünkü burada iki tuğla var.
Uygulanan kuvvet artıyor, basınç artıyor.
Şimdi örnek bir soru çözelim.
Bir hipotez verilmiş, sorumlusu da kuvvet arttıkça yüzeye etki eden basınç artar.
Burada kuvvet artacak.
Yüzeye etki eden yani yüzey sabit kalacak ve basınca araştıracağız.
Bununla ilgili hangi düzenekler tercih edilmeli?
Üç tane düzenek verilmiş.
Bu tuğlaların ya da tahtaların hepsi özdeş.
Bütün özellikler aynı özdeş bakıyoruz.
Kuvvetin artması lazım ama yüzey alanın sabit kalması lazım ki basıncın artıp artmadığını kıyaslayan bilelim.
Bakıyorum birinci düzenekte yüzey alan, temas eden, yüzey alan bu kadar dik olarak kullanılmış.
Alttaki ikinci düzenek de yağan üçüncü düzenekte yan yüzeye yüzeyler aynı olmalı, sabit olmamalı.
O zaman biz burada iki ve üçü tercih etmeliyiz.
Yine kontrol ediyorum.
Yüzey alanlar, temas yüzey alanları aynı kuvvet farklı olacak.
Evet burada bir tane tuğla varken burada iki tane var.
O zaman doğru tercih ettim.
Şimdi seçtiğim ikinci ve üçüncü düzeneğe göre bağımsız değişkeni bulacağım.
Soruda baktığımda ikinci ve üçüncü düzenekte kendiliğinden değişen nedir?
Ne fark var?
Tuğla sayısı yani oda nedir?
Kuvvet ya da ağırlık diyebiliriz pekala.
Bağımlı değişken nedir?
Yani kuvvet değiştikçe ne değişir?
Neyi araştırıyorum ben basınca o zaman bağımlı değişken basınç çıtır kontrol edilen yani sabit tutulan değişken nedir?
Hiç değişmeyen ikisinde de temas yüzey alanıdır temas yüzey.
Alanı.
Şimdi de katı basıncıyla yüzey alanı ilişkisini görelim.
Bir tane tuğla düşünelim.
Yatay ve dikey farklı yüzey alanlarına sahip bu tuğlayı yatay yüzeyde ve dikey yüzeyde yerleştirdiğiniz de sungur'un üstüne dikey olanın daha çok battığı görülür.
Buradaki gibi.
Neden?
Çünkü temas ettiği yüzey alan küçülüyor.
Yüzey alan küçüldüğü için de uygulanan kuvvet sadece bu yüzeyde yoğunlaşıyor.
Yani yüzey alan azaldıkça basınç azalır.
Evet sorunuza bakalım, hipotez imiz yüzey alanı arttıkça yüzeye etki eden basınç azalır, o zaman benim düşüneceğim şey yüzey alanı.
Yüzey alanı farklı ulaşacak ama uygulanacak kuvvet aynı olacak.
Yani ağırlık aynı olacak.
Bakıyorum.
Birinci düzenekte bir, ikinci düzenek de iki tane, üçüncü düzenek de iki tane tuğla var.
Uzağa kuvvetin aynı olması için ben kesinlikle ikinci ve üçüncü seçmenim.
Biri atıyoruz ama tekrar kontrol ediyorum.
Yüzey alanlarının da farklı olması lazım.
Bunu araştırıyoruz.
Çünkü farklı olması lazım.
Baktığımızda ikinci düzenekte küçük bir temas yüzey alanı var.
Üçüncü düzenekte büyük bir yüzey alan var.
O zaman dedik ki iki ve üçü tercih ediyoruz.
Pekala tercih ettiğimiz bu düzenekler de bağımsız değişken yani baktığımızda değişen nedir?
Değişen temas yüzey alanıdır.
Temas yüzey alanı.
Yüzey alanı pekala temas yüzey alanı değişirse ne değişecektir?
Basınç o zaman bu da bağımlıdır yani yüzey alana göre değişecek.
Kontrol ettiğimiz yani sabit tuttuğumuz değişken nedir?
Kuvvet yani uygulanan ağırlık diyebiliriz.
Katı cisimler üzerlerine etki eden kuvveti aynen iletirler iken basınca ayna ile etmezler.
Mesela bir çivi düşünelim ya da bir elimize aldığımız bir kalemi düşünelim.
İki parmağınızla bastır aradığımızda kuvveti hissedersiniz fakat sivri uçta parmağınız daha çok acır.
Yani daha fazla basınç olur.
Buradan da katı cisimlerin basıncı aynen ile etmediğini anlayabiliriz.
Basıncı artırmak için iki tür yol uygulayabiliriz.
Bunlardan birincisi ağırlığı arttırmak, diğeri de yüzey alanı azaltmak.
Bu iki taneden birini tercih edebiliriz.
Basıncı arttırmak için örnek bıçakların bilinmesi yani sivri itilmesi.
Topuklu ayakkabı, ince topuklu ayakkabılarda basınç daha fazladır.
Karlı havalarda tekerlek ve zincir takılması basıncı arttırmaya yönelik uygulamalardır.
Pekala basıncı azaltmak için neler yapabiliriz?
Yine bunda da iki türlü yöntem uygulayabilir.
Zi̇ya ağırlığını azaltır, hız ya da yüzey alanı artırırız.
Örnek olarak kara ayakkabıları geniş yüzey ilidir.
Kar ayakkabıları, paletli araçlar.
Bu araçlar çok ağırdır ve ağırlıktan dolayı yerde çökme olmaması için yüzey alanı artırılır.
Yani basınç azaltılır.
Yine aynı şekilde traktörlerin büyük tekerlekli olması, trenlerin çok sayıda tekerleklerinin olması, fil, deve gibi ağır hayvanların ayak tabanlarının geniş olması bunların hepsi aynı mantıkla yüzey alanını artırarak basıncı azaltmaya yönelik çalışma vardır.
