Eksik baskınlıkta bir karakteri belirleyen farklı aleller arasında baskınlık ve çekiniklik yoktur. Bu iki alel bir araya geldiğinde farklı bir ara fenotip ortaya çıkar.
Endülüs tavuklarında, akşam Ssfası ve aslanağzı gibi bitkilerde eksik baskınlık gözlenebilir.
Şimdi bir örnek yapalım. Akşam sefası bitkisinde çiçek rengini belirleyen iki çeşit alel vardır.
Kırmızı çiçek aleli ve beyaz çiçek aleli.
Bu kırmızı çiçek bu da beyaz çiçeğin genotipi.
Bunları çaprazlayarak F1 dölünü bulalım.
Yüzde yüz K-B oluşur.
Bu K ve B alelleri arasında baskınlık çekiniklik durumu olmadığı için farklı bir fenotip ortaya çıkar.
Bu çiçekler pembe renkli olur.
Evet şimdi de kendileştirme yapalım. Bu sefer 2 tane pembe çiçeği çapralayalım. Bu sefer 1/4 oranında kırmızı, 1/2 oranında pembe ve yine 1/4 oranında beyaz çiçek oluşur. Yani toplamda o zaman üç çeşit fenotip oluşur. Fenotip oranına bakalım bir kırmızı iki pembe bir tane de beyaz yani 1-2-1.
Buraya baktığım zaman 3 çeşit de genotip görüyorum KK, KB ve BB.
genotip oranı da yine 1-2-1'dir.
Bir tane KK- iki tane KB- bir tane de BB.
Bir tür de aynı karaktere ait alel sayısının ikiden fazla olmasına çok allelik denir. Ancak alel sayısı kaç olursa olsun diploit bir hücrede bu alellerden sadece ikisi bulunabilir. Eğer hücre haploitse bu alellerden sadece bir tanesi bulunur.
Diploit olan hücrelerde bir alel anneden diğer alel babadan aktarılır.
Çok alellikte genotip çeşidi sayısını da n çarpı n+1 bölü 2 formülü ile hesaplıyoruz.
Burada n alel sayısıdır.
insanlarda AB0 kan grupları çok alleliğe örnektir Çünkü AB0 kan grubu özelliği A, B ve 0 olarak üç farklı alel tarafından kontrol edilir.
Çok alleliğe hayvan popülasyonlarında da rastlanır.
Tavşanlarda kürk rengi dört farklı alel tarafından belirlenir.
Birbirlerine olan baskınla göre bu allerller koyu gri, chinciya açık gri ve albino şeklinde sıralanır. Tavşanlarda chinciya geni baskın olduğu alellerle açık gri fenotip oluştururken, açık grilig geni de homozigot veya baskın olduğu alellerle kısıtlı noktalı fenotip oluşturur.
Buraya olası genotipleri ve fenotipleri yazdım.
Eş baskınlığa kodominantlık da denir.
Eş baskınlık heterozigot durumda olan iki alelin etkisini fenotipte birlikte göstermesi durumudur.
Aleller arasında baskınlık veya çekiniklik söz konusu değildir.
Bu duruma örnek olarak insandaki AB ve MN kan grupları verilebilir.
Kan grupları alyuvar hücrelerinin zarında bulunan özel moleküller yani antijenler tarafından belirlenir.
Bu moleküller kişiye biyokimyasal bir kimlik kazandırır ve doğal antijen olarak adlandırılır.
Örneğin A kan grubuna sahip olan bir insanın alyuvarının hücre zarında A antijeni, B kan grubuna sahip insanda B antijeni, AB kan grubuna sahip insanda A ve B antijenleri bulunurken 0 kan grubunda hiçbir antijen bulunmaz. A ve B antijenlerini belirleyen aleller arasında eş baskınlık olduğu için bu iki alel bir araya geldiğinde kişinin kan grubu AB olur.
MN kan grubunu belki de ilk defa duymuş olabilirsiniz.
MN kan grubu sisteminde herhangi bir antikor oluşumu olmadığı için size kimse MN kan grubunuzu sormaz. Şimdi MN kan grubunun kalıtımı inceleyelim. Diyelim ki kişi M kan gruplu olsun yani fenotipi M olsun.
Bu kişinin genotipi MM olabilir.
Alyuvar zarındaki antijen de M antijenidir.
Fenotip N olsun.
O zaman genotip NN'dir.
Alyuvar zarında bulunan antijen de N'dir.
Ve şimdi de kişi MN kan gruplu olsun.
Bu sefer genotipi MN'dir.
Bunların eş baskın olduğunu biraz önce söylemiştim.
O yüzden fenotipte birlikte etki gösterirler. Alyuvar zarında ise hem M hem de N antijenleri bulunur.
Şimdi bu öğrendiklerimizle ilgili bir örnek çözelim.
Ayılarda post rengini kontrol eden alel genlerin baskınlık derecesi arasındaki ilişki bu şekilde verilmiş.
Genotip çeşidi sayısı ve fenotip çeşidi sayısı isteniyor.
Burada dört tane alel var.
O zaman bu biraz önce söylediğim formülde n yerine dört yazıyorum.
4 çarpı 5/2'den çeşidini nasıl bulurum.
Fenotip çeşidi sayısı alel çeşidi sayısı ile eş baskınlık sayısının toplamına eşittir O zaman burada toplam dört tane alel var bir tane de eş baskınlık var.
Cevabı 5 bulurum.
Endülüs tavuklarında, akşam Ssfası ve aslanağzı gibi bitkilerde eksik baskınlık gözlenebilir.
Şimdi bir örnek yapalım. Akşam sefası bitkisinde çiçek rengini belirleyen iki çeşit alel vardır.
Kırmızı çiçek aleli ve beyaz çiçek aleli.
Bu kırmızı çiçek bu da beyaz çiçeğin genotipi.
Bunları çaprazlayarak F1 dölünü bulalım.
Yüzde yüz K-B oluşur.
Bu K ve B alelleri arasında baskınlık çekiniklik durumu olmadığı için farklı bir fenotip ortaya çıkar.
Bu çiçekler pembe renkli olur.
Evet şimdi de kendileştirme yapalım. Bu sefer 2 tane pembe çiçeği çapralayalım. Bu sefer 1/4 oranında kırmızı, 1/2 oranında pembe ve yine 1/4 oranında beyaz çiçek oluşur. Yani toplamda o zaman üç çeşit fenotip oluşur. Fenotip oranına bakalım bir kırmızı iki pembe bir tane de beyaz yani 1-2-1.
Buraya baktığım zaman 3 çeşit de genotip görüyorum KK, KB ve BB.
genotip oranı da yine 1-2-1'dir.
Bir tane KK- iki tane KB- bir tane de BB.
Bir tür de aynı karaktere ait alel sayısının ikiden fazla olmasına çok allelik denir. Ancak alel sayısı kaç olursa olsun diploit bir hücrede bu alellerden sadece ikisi bulunabilir. Eğer hücre haploitse bu alellerden sadece bir tanesi bulunur.
Diploit olan hücrelerde bir alel anneden diğer alel babadan aktarılır.
Çok alellikte genotip çeşidi sayısını da n çarpı n+1 bölü 2 formülü ile hesaplıyoruz.
Burada n alel sayısıdır.
insanlarda AB0 kan grupları çok alleliğe örnektir Çünkü AB0 kan grubu özelliği A, B ve 0 olarak üç farklı alel tarafından kontrol edilir.
Çok alleliğe hayvan popülasyonlarında da rastlanır.
Tavşanlarda kürk rengi dört farklı alel tarafından belirlenir.
Birbirlerine olan baskınla göre bu allerller koyu gri, chinciya açık gri ve albino şeklinde sıralanır. Tavşanlarda chinciya geni baskın olduğu alellerle açık gri fenotip oluştururken, açık grilig geni de homozigot veya baskın olduğu alellerle kısıtlı noktalı fenotip oluşturur.
Buraya olası genotipleri ve fenotipleri yazdım.
Eş baskınlığa kodominantlık da denir.
Eş baskınlık heterozigot durumda olan iki alelin etkisini fenotipte birlikte göstermesi durumudur.
Aleller arasında baskınlık veya çekiniklik söz konusu değildir.
Bu duruma örnek olarak insandaki AB ve MN kan grupları verilebilir.
Kan grupları alyuvar hücrelerinin zarında bulunan özel moleküller yani antijenler tarafından belirlenir.
Bu moleküller kişiye biyokimyasal bir kimlik kazandırır ve doğal antijen olarak adlandırılır.
Örneğin A kan grubuna sahip olan bir insanın alyuvarının hücre zarında A antijeni, B kan grubuna sahip insanda B antijeni, AB kan grubuna sahip insanda A ve B antijenleri bulunurken 0 kan grubunda hiçbir antijen bulunmaz. A ve B antijenlerini belirleyen aleller arasında eş baskınlık olduğu için bu iki alel bir araya geldiğinde kişinin kan grubu AB olur.
MN kan grubunu belki de ilk defa duymuş olabilirsiniz.
MN kan grubu sisteminde herhangi bir antikor oluşumu olmadığı için size kimse MN kan grubunuzu sormaz. Şimdi MN kan grubunun kalıtımı inceleyelim. Diyelim ki kişi M kan gruplu olsun yani fenotipi M olsun.
Bu kişinin genotipi MM olabilir.
Alyuvar zarındaki antijen de M antijenidir.
Fenotip N olsun.
O zaman genotip NN'dir.
Alyuvar zarında bulunan antijen de N'dir.
Ve şimdi de kişi MN kan gruplu olsun.
Bu sefer genotipi MN'dir.
Bunların eş baskın olduğunu biraz önce söylemiştim.
O yüzden fenotipte birlikte etki gösterirler. Alyuvar zarında ise hem M hem de N antijenleri bulunur.
Şimdi bu öğrendiklerimizle ilgili bir örnek çözelim.
Ayılarda post rengini kontrol eden alel genlerin baskınlık derecesi arasındaki ilişki bu şekilde verilmiş.
Genotip çeşidi sayısı ve fenotip çeşidi sayısı isteniyor.
Burada dört tane alel var.
O zaman bu biraz önce söylediğim formülde n yerine dört yazıyorum.
4 çarpı 5/2'den çeşidini nasıl bulurum.
Fenotip çeşidi sayısı alel çeşidi sayısı ile eş baskınlık sayısının toplamına eşittir O zaman burada toplam dört tane alel var bir tane de eş baskınlık var.
Cevabı 5 bulurum.
