Yaşam alanını ortak kullanan canlılar besin bulma, barınma ortamı oluşturma, ışıktan faydalanma, metabolik atıklardan etkilenmeme gibi birçok faktör bakımından birbiriyle yarış halindedir. Aynı ortamı paylaşan farklı türler o ortama farklı etkiler bırakır ve o ortamdan farklı etkilenir.
Türler kendi bireyleri arasında tür içi rekabet, farklı türlerle ise türler arası rekabet veya av-avcı ilişkisi geliştirebilir.
Tür içi rekabet eş seçimi, yaşlı ve genç bireylerin arasındaki hiyerarşik yapı, türün birey sayısının artmasından kaynaklanan besin ve barınak bulma gibi nedenlerle gelişebilir.
Örneğin tür içi rekabete engel olmak için bitkiler tarlaya belirli bir mesafe bırakılarak ekilir.
Tür içi rekabet popülasyon yoğunluğunu etkiler.
Hatırlarsanız aynı tür canlıların oluşturduğu topluluğa popülasyon adını vermiştik.
Rekabet sonucu popülasyondaki birey başına düşen kaynak alımı, hastalıklara ve avcılara karşı dayanıklılık, büyüme ve gelişme oranları azalır.
Tür içi genetik çeşitlilik bireylerin rekabet ortamında güçlü veya zayıf olarak yarışmasına ve farklılıkların oluşmasına neden olur.
Örneğin uzun boylu mısırlar aynı türün kısa boylu olanlarını gölgede bırakarak onları baskılar.
Türler arası rekabet farklı türlere ait bireylerin genellikle aynı su, mineral maddeler ve diğer besin kaynakları, alan paylaşımı, ışık gibi sebeplerle rekabet etmesidir.
Rekabet sonucu bazı bireyler komüniteyi terk ederek başka yerleşim alanına göç edebilir.
Buna rekabette elenme denir.
Bazen rekabet nedeniyle rekabet eden türlerin kaynakları kullanım biçimi değişebilir. Bunu anlamak için öncelikle ekolojik niş kavramını iyi bilmemiz gerekiyor.
Ekolojik niş canlının büyümesi, üremesi ve yaşamını sürdürebilmesi için kurduğu ilişkiler ve ekolojik işlevdir. Canlının çevresindeki biyotik ve abiyotik kaynakları nasıl kullanıp ekosisteme nasıl uyum sağladığını belirtmek için ekolojik niş kavramı kullanılır.
Genellikle nişleri aynı olan iki tür bir komünitede bulunmaz ancak ekolojik nişlerinde zaman içinde değişiklikler ortaya çıkarsa aynı komünite içinde yer alabilir.
Aynı kaynakları kullanan iki türden birinin kaynak kullanım biçimini değiştirmesine kaynak paylaşımı denir. Buna bir örnek verelim.
Aynı habitatta aynı besin kaynaklarını kullanan iki fare türü olan Kahire dikenli faresi ve altın dikenli fare Ortadoğu'da ve Afrika'da kayalık alanlarda yaşar.
Birlikte yaşadıkları dönemde Kahire dikenli faresi gece aktifken altın dikenli fare gün boyu aktiftir. Aslında altın dikenli fare de gece aktif olacakken diğer fare türüyle aynı ortamda yaşayabilmek için biyolojik saatini değiştirmiştir.
Kaynak paylaşımı türlerin bir arada yaşamasına izin verse de ekolojik nişin değişmesi canlılarda davranış ve morfolojik değişimlere yol açar. Morfoloji dış görünüşü ifade eden bir terimdir. İşte bu gerçekleşen değişimlere karakter kayması adı verilir .Buna da bir örnek verelim.
Galapagos Takım Adaları'ndaki ispinoz kuşları kaktüs nektarları ile beslenir.
Kaktüs çiçeklerinin tek tozlaştırıcısı ispinoz kuşlarıdır.
Bazı adalarda ispinoz kuşları kaktüs nektarı için marangoz arısıyla rekabet halindedir.
İspinoz kuşları rekabette olmadıkları adalarda daha küçük kanat açıklığına sahipken rekabette oldukları adalarda daha büyük kanat açıklığına sahiptir.
İspinozların arılarla girdiği besin rekabeti morfolojilerinin değişmesine yol açmıştır.
Şimdi yapılan bir deneyi konuşalım.
1934'te Rus ekolog Gause Paramecium Caudatum ve Paramecium Aurelia ile laboratuvarda çalışmalar yapmıştır.
Gause iki paramesyum türünü ayrı ayrı yetiştirdiğinde her iki popülasyon da hızla büyümüştür.
Bunu grafik üzerinde de rahatlıkla görüyoruz.
Gause iki türü birlikte yetiştirdiğinde Paramecium Caudatum kültürden yok olmuştur.
Paramecium Aurelia'nın besin elde etmede üstünlük sağladığını anlamıştır. Aynı sınırlayıcı kaynaklar için rekabet eden iki türün aynı yerde sürekli olarak bir arada bulunması zordur.
Bu durum rekabette elenmeye bir örnektir.
Bu olaya dışlanma da denir.
Türler kendi bireyleri arasında tür içi rekabet, farklı türlerle ise türler arası rekabet veya av-avcı ilişkisi geliştirebilir.
Tür içi rekabet eş seçimi, yaşlı ve genç bireylerin arasındaki hiyerarşik yapı, türün birey sayısının artmasından kaynaklanan besin ve barınak bulma gibi nedenlerle gelişebilir.
Örneğin tür içi rekabete engel olmak için bitkiler tarlaya belirli bir mesafe bırakılarak ekilir.
Tür içi rekabet popülasyon yoğunluğunu etkiler.
Hatırlarsanız aynı tür canlıların oluşturduğu topluluğa popülasyon adını vermiştik.
Rekabet sonucu popülasyondaki birey başına düşen kaynak alımı, hastalıklara ve avcılara karşı dayanıklılık, büyüme ve gelişme oranları azalır.
Tür içi genetik çeşitlilik bireylerin rekabet ortamında güçlü veya zayıf olarak yarışmasına ve farklılıkların oluşmasına neden olur.
Örneğin uzun boylu mısırlar aynı türün kısa boylu olanlarını gölgede bırakarak onları baskılar.
Türler arası rekabet farklı türlere ait bireylerin genellikle aynı su, mineral maddeler ve diğer besin kaynakları, alan paylaşımı, ışık gibi sebeplerle rekabet etmesidir.
Rekabet sonucu bazı bireyler komüniteyi terk ederek başka yerleşim alanına göç edebilir.
Buna rekabette elenme denir.
Bazen rekabet nedeniyle rekabet eden türlerin kaynakları kullanım biçimi değişebilir. Bunu anlamak için öncelikle ekolojik niş kavramını iyi bilmemiz gerekiyor.
Ekolojik niş canlının büyümesi, üremesi ve yaşamını sürdürebilmesi için kurduğu ilişkiler ve ekolojik işlevdir. Canlının çevresindeki biyotik ve abiyotik kaynakları nasıl kullanıp ekosisteme nasıl uyum sağladığını belirtmek için ekolojik niş kavramı kullanılır.
Genellikle nişleri aynı olan iki tür bir komünitede bulunmaz ancak ekolojik nişlerinde zaman içinde değişiklikler ortaya çıkarsa aynı komünite içinde yer alabilir.
Aynı kaynakları kullanan iki türden birinin kaynak kullanım biçimini değiştirmesine kaynak paylaşımı denir. Buna bir örnek verelim.
Aynı habitatta aynı besin kaynaklarını kullanan iki fare türü olan Kahire dikenli faresi ve altın dikenli fare Ortadoğu'da ve Afrika'da kayalık alanlarda yaşar.
Birlikte yaşadıkları dönemde Kahire dikenli faresi gece aktifken altın dikenli fare gün boyu aktiftir. Aslında altın dikenli fare de gece aktif olacakken diğer fare türüyle aynı ortamda yaşayabilmek için biyolojik saatini değiştirmiştir.
Kaynak paylaşımı türlerin bir arada yaşamasına izin verse de ekolojik nişin değişmesi canlılarda davranış ve morfolojik değişimlere yol açar. Morfoloji dış görünüşü ifade eden bir terimdir. İşte bu gerçekleşen değişimlere karakter kayması adı verilir .Buna da bir örnek verelim.
Galapagos Takım Adaları'ndaki ispinoz kuşları kaktüs nektarları ile beslenir.
Kaktüs çiçeklerinin tek tozlaştırıcısı ispinoz kuşlarıdır.
Bazı adalarda ispinoz kuşları kaktüs nektarı için marangoz arısıyla rekabet halindedir.
İspinoz kuşları rekabette olmadıkları adalarda daha küçük kanat açıklığına sahipken rekabette oldukları adalarda daha büyük kanat açıklığına sahiptir.
İspinozların arılarla girdiği besin rekabeti morfolojilerinin değişmesine yol açmıştır.
Şimdi yapılan bir deneyi konuşalım.
1934'te Rus ekolog Gause Paramecium Caudatum ve Paramecium Aurelia ile laboratuvarda çalışmalar yapmıştır.
Gause iki paramesyum türünü ayrı ayrı yetiştirdiğinde her iki popülasyon da hızla büyümüştür.
Bunu grafik üzerinde de rahatlıkla görüyoruz.
Gause iki türü birlikte yetiştirdiğinde Paramecium Caudatum kültürden yok olmuştur.
Paramecium Aurelia'nın besin elde etmede üstünlük sağladığını anlamıştır. Aynı sınırlayıcı kaynaklar için rekabet eden iki türün aynı yerde sürekli olarak bir arada bulunması zordur.
Bu durum rekabette elenmeye bir örnektir.
Bu olaya dışlanma da denir.
