Modern fizik konumuz ile sorularımıza devam ediyoruz.
Bu bölümümüzde mayısın moral deneyi, özel görelilik kuramı, boyun.
Göreli olması, zamanın göreli olması ve siyah cisim ışıması ile ilgili sorularımızı çözeceğiz.
Yukarıdaki öncül lerden ifadelerden hangileri anestezinin özel görelilik kuramı önermeleri nedendir?
Işığın yayılması için ortama ihtiyaç yoktur.
Bu deneyi yapan kimdi?
Michel.
Ve Morley ekibi idi.
Biz buna Michael'ın Morley deneyi diyorduk ve şöyle bir ifade kullanıyordu Dünya'nın dönüş hızından dolayı ışığın bağlı olduğu bir referans sistemi.
Yani bir esir madde, bir eter madde vardır.
Bu eter madde ışığın hızını etkiliyordu diye bir kuram vardı, bir söylem vardı, bir teorem vardı, teori vardı bunu denemek için markası Morley.
Dünyanın farklı yönlerinde bu ekip farklı alanları, farklı şekillerde deneylerini gerçekleştirdi ve esir madde yani eter madde yoktur denmişti ve ışığın hızı ve daha doğrusu işe yayılması için ortama ihtiyaç yoktur açıklamasını yapmıştı.
Bu açıklamadan yola çıkan iki tane önemli poz sürat ortaya koymuştu.
Fizik yasaları tüm eylemsiz referans sistemleri için geçerlidir.
Işık hızı, gözlemci ve ışık kaynağının bağımsız ve tüm eylemsiz referans sistemlerinin aynıdır.
Yani üç çarpı 8 metre bölü saniye yaklaşık olarak açıklaması yapmıştır.
O yüzden birinci açıklamaması Mikasa Morley 2 ve 3'üncü poz silahlarımız aynı özel görelilik kuramının önermeleri nedendir.
Aynı zaman bunu düşünür.
Kendi şu deneyi yapmıştı.
Hatırlayın düşünce deneyini.
Trenin üzerinde giderken tren ışık hızında gidiyor.
Benim elimde bir fener var.
Fener feneri yaptığımda önümü oynatırım sorusuyla bu makas Morley deneyinin sonuçlarını birleştirip bu iki poz suratı yapmıştı.
Peki devam edelim.
Göreli bu zamanın genleşme si gibi ifadelerden bahsedelim.
Örneğin iki tane.
Burada iki önemli durumumuz var.
Zamanın genleşme si, boyun kısalması durumu, ışık hızına yakın hareketten cisimler.
Mesela örneğin bir mekiği bindik mekik ile A gezegeninden, B gezegenine geçeriz ve ışık hızına yakın hızlara gidilir.
Astronom için zaman genleşme si olur yani zaman onun için daha yavaş akar. O yüzden dünyada kalan birisi ne olur?
Onun için zaman normal seyrinde akarken Eee astronot ne olur?
Daha zaman genleşme şudur onu için zaman daha yavaş akmaya başlar.
Biz buna zamanın genleşme istiyoruz aynı zamanda biz durgun gözlemci ise bir cisim ışık hızında gidiyorsa onun boynunu yaparız, kısalmış görürüz.
O yüzden bakın sorumuza K.
Veli'ye cismi k dairesel bir cisim le dikdörtgen ya da kare şeklinde bir cisim şekildeki yönlerde bakınız.
Şu gösterilen yönlerde ışık hızına yakın hale gelirse görüntü nasıl olur?
Tabii ki gittiği doğrultuda ki bölge ne olacak?
Mesela şuranın uzunluğu diyelim ki on metre.
Yani şu çap kısmı yukardan aşağı doğru çap kısmı.
Çünkü cisim nereye doğru gidiyor, eksiye yönünde doğru gidiyor, ışık hızına yakın.
O halde biz bu cismi nasıl göreceğiz?
Şu şekilde.
Hani şu an beyzbol topu gibi.
Şu an ne oldu?
Amerikan futbol topu gibi olmuş oldu.
Anlatabildim mi?
Yani o doğrultudaki kısım ışık hızında giden doğrultudaki kısım kısalmış olacak.
O halde bu cisim de L cismi de şekildeki yörüngede şekildeki yönde hareket ederse, bu doğrultudaki, yani şurada görmüş olduğunuz köşegen kısalmış olacak.
Nasıl bir görüntü görmüş oluruz o halde şöyle bir düzgün bir.
Delta şeklinde görebiliriz yani.
Tabii şu kısımlar eşit uzunlukta olacak, orası çok düzgün olmadı.
Ama şu köşegen ne olmuş oldu?
Mesela şu köşegen, örneğin yirmi metre, şu köşegen ne oldu?
Örneğin beş metre oldu.
Yani çocuklarımız da bu iki görüntüyü göreceğiz.
O halde ışık hızına yakın hareket ediyorsak.
Işık hızına yakın hareket ediyorsa şunu da not olarak dursun.
Birincisi zamanın gelişmesi yani zaman göreli arkadaşlar.
Zamanın genişlemesi söz konusu.
İkincisi de boyun kısalması.
Ama nerede ki boy kısalıyor?
Yani şuradaki bu oylarımız.
Bakın şuradaki boylarda bir değişiklik yok. Şu da köşegen kısalması oluyor.
Gittiği dolaptaki boy kısmı kısalmış oluyor.
Peki devam edelim.
Diğer sorumuz siyah cisim ışıması ile ilgili.
Kalemi yıldızların ışınım şiddeti dalga boyu grafik şekildeki gibidir.
Buna göre bu gezegen yıldızların yüzey sıcaklıklarını kıyaslayın demişiz.
Burada siyah cisim ışıma sında siyah cisim aşamasını şöyle kısaca bir hatırlatalım.
Siyah cisim aşamasında nasıl bir sonuç elde edilmişti?
Işığın ışık enerjisinin kesikli olduğu, atom enerjisinin kesikli olduğu, yani quanta lı olduğu söylenmişti.
Bulunmuştu.
Eee ham Planck sabiti ortaya atılmıştı.
Bunu yapan Planck de zaten aynı zamanda bu grafiği çizerken de.
Yani şöyle düşünelim Işığın enerjisi için şu denklem kurulmuştu Hay c bölü lambda.
Burada haz Planck sabiti.
Biz Planck sabiti.
C zaten biliyoruz ışık hızı.
Bu da dalga boyumuzu.
Bu da ışığın mızın enerjisi.
Bu denklemi çıkartıldığında, bu denklem çıkartıldığında klasik fizikçiler neyi söylemişti?
Işınım şiddeti aynı grafiği çiziyorum bakın aynı dalga boyu.
O zaman ışığın dalga boyu sıfıra yaklaştıkça ışınım şiddeti maksimuma çıkar.
Böyle bir şey söz konusu değil.
Planck ne demişti ışık enerjisi kuantum belirli bir yerde pik yapar.
Daha sonra sıfıra indiğinde, dalga boyu sıfıra indiğinde enerjisi de sıfıra iner.
Işınım ın enerjisi sıfıra.
Yani belirli bir noktada pik yapar.
Bu ışık enerjisi ve atom enerjisinin çantalı olduğunu gösterir.
Bu.
Bu durumda ortaya çıkan bir denklem var diyen kayma yasası diyoruz buna.
Bir en kayma yazısında ne diyor lambda çarpı belirli bir sabite eşittir diyor.
Yani dalgaboyu küçüldükçe ışınım şiddetinin ne olur, yüzey sıcaklığı mız ne olur artar arkadaşlar.
O halde demek ki burada ışınım şiddeti en fazla olanın yüzeyi, sıcaklığı en fazla olacak.
O halde tk tl, tm ifadesini kullanabiliriz.
Burada da şu denklemi mizi hiçbir zaman unutmuyoruz.
Foto elektrikte ve modern fiziğin her noktasında ki elektromanyetik dalgaları da bile bu denklemi ne yapacağız kullanacağız.
Bu bölümümüzde mayısın moral deneyi, özel görelilik kuramı, boyun.
Göreli olması, zamanın göreli olması ve siyah cisim ışıması ile ilgili sorularımızı çözeceğiz.
Yukarıdaki öncül lerden ifadelerden hangileri anestezinin özel görelilik kuramı önermeleri nedendir?
Işığın yayılması için ortama ihtiyaç yoktur.
Bu deneyi yapan kimdi?
Michel.
Ve Morley ekibi idi.
Biz buna Michael'ın Morley deneyi diyorduk ve şöyle bir ifade kullanıyordu Dünya'nın dönüş hızından dolayı ışığın bağlı olduğu bir referans sistemi.
Yani bir esir madde, bir eter madde vardır.
Bu eter madde ışığın hızını etkiliyordu diye bir kuram vardı, bir söylem vardı, bir teorem vardı, teori vardı bunu denemek için markası Morley.
Dünyanın farklı yönlerinde bu ekip farklı alanları, farklı şekillerde deneylerini gerçekleştirdi ve esir madde yani eter madde yoktur denmişti ve ışığın hızı ve daha doğrusu işe yayılması için ortama ihtiyaç yoktur açıklamasını yapmıştı.
Bu açıklamadan yola çıkan iki tane önemli poz sürat ortaya koymuştu.
Fizik yasaları tüm eylemsiz referans sistemleri için geçerlidir.
Işık hızı, gözlemci ve ışık kaynağının bağımsız ve tüm eylemsiz referans sistemlerinin aynıdır.
Yani üç çarpı 8 metre bölü saniye yaklaşık olarak açıklaması yapmıştır.
O yüzden birinci açıklamaması Mikasa Morley 2 ve 3'üncü poz silahlarımız aynı özel görelilik kuramının önermeleri nedendir.
Aynı zaman bunu düşünür.
Kendi şu deneyi yapmıştı.
Hatırlayın düşünce deneyini.
Trenin üzerinde giderken tren ışık hızında gidiyor.
Benim elimde bir fener var.
Fener feneri yaptığımda önümü oynatırım sorusuyla bu makas Morley deneyinin sonuçlarını birleştirip bu iki poz suratı yapmıştı.
Peki devam edelim.
Göreli bu zamanın genleşme si gibi ifadelerden bahsedelim.
Örneğin iki tane.
Burada iki önemli durumumuz var.
Zamanın genleşme si, boyun kısalması durumu, ışık hızına yakın hareketten cisimler.
Mesela örneğin bir mekiği bindik mekik ile A gezegeninden, B gezegenine geçeriz ve ışık hızına yakın hızlara gidilir.
Astronom için zaman genleşme si olur yani zaman onun için daha yavaş akar. O yüzden dünyada kalan birisi ne olur?
Onun için zaman normal seyrinde akarken Eee astronot ne olur?
Daha zaman genleşme şudur onu için zaman daha yavaş akmaya başlar.
Biz buna zamanın genleşme istiyoruz aynı zamanda biz durgun gözlemci ise bir cisim ışık hızında gidiyorsa onun boynunu yaparız, kısalmış görürüz.
O yüzden bakın sorumuza K.
Veli'ye cismi k dairesel bir cisim le dikdörtgen ya da kare şeklinde bir cisim şekildeki yönlerde bakınız.
Şu gösterilen yönlerde ışık hızına yakın hale gelirse görüntü nasıl olur?
Tabii ki gittiği doğrultuda ki bölge ne olacak?
Mesela şuranın uzunluğu diyelim ki on metre.
Yani şu çap kısmı yukardan aşağı doğru çap kısmı.
Çünkü cisim nereye doğru gidiyor, eksiye yönünde doğru gidiyor, ışık hızına yakın.
O halde biz bu cismi nasıl göreceğiz?
Şu şekilde.
Hani şu an beyzbol topu gibi.
Şu an ne oldu?
Amerikan futbol topu gibi olmuş oldu.
Anlatabildim mi?
Yani o doğrultudaki kısım ışık hızında giden doğrultudaki kısım kısalmış olacak.
O halde bu cisim de L cismi de şekildeki yörüngede şekildeki yönde hareket ederse, bu doğrultudaki, yani şurada görmüş olduğunuz köşegen kısalmış olacak.
Nasıl bir görüntü görmüş oluruz o halde şöyle bir düzgün bir.
Delta şeklinde görebiliriz yani.
Tabii şu kısımlar eşit uzunlukta olacak, orası çok düzgün olmadı.
Ama şu köşegen ne olmuş oldu?
Mesela şu köşegen, örneğin yirmi metre, şu köşegen ne oldu?
Örneğin beş metre oldu.
Yani çocuklarımız da bu iki görüntüyü göreceğiz.
O halde ışık hızına yakın hareket ediyorsak.
Işık hızına yakın hareket ediyorsa şunu da not olarak dursun.
Birincisi zamanın gelişmesi yani zaman göreli arkadaşlar.
Zamanın genişlemesi söz konusu.
İkincisi de boyun kısalması.
Ama nerede ki boy kısalıyor?
Yani şuradaki bu oylarımız.
Bakın şuradaki boylarda bir değişiklik yok. Şu da köşegen kısalması oluyor.
Gittiği dolaptaki boy kısmı kısalmış oluyor.
Peki devam edelim.
Diğer sorumuz siyah cisim ışıması ile ilgili.
Kalemi yıldızların ışınım şiddeti dalga boyu grafik şekildeki gibidir.
Buna göre bu gezegen yıldızların yüzey sıcaklıklarını kıyaslayın demişiz.
Burada siyah cisim ışıma sında siyah cisim aşamasını şöyle kısaca bir hatırlatalım.
Siyah cisim aşamasında nasıl bir sonuç elde edilmişti?
Işığın ışık enerjisinin kesikli olduğu, atom enerjisinin kesikli olduğu, yani quanta lı olduğu söylenmişti.
Bulunmuştu.
Eee ham Planck sabiti ortaya atılmıştı.
Bunu yapan Planck de zaten aynı zamanda bu grafiği çizerken de.
Yani şöyle düşünelim Işığın enerjisi için şu denklem kurulmuştu Hay c bölü lambda.
Burada haz Planck sabiti.
Biz Planck sabiti.
C zaten biliyoruz ışık hızı.
Bu da dalga boyumuzu.
Bu da ışığın mızın enerjisi.
Bu denklemi çıkartıldığında, bu denklem çıkartıldığında klasik fizikçiler neyi söylemişti?
Işınım şiddeti aynı grafiği çiziyorum bakın aynı dalga boyu.
O zaman ışığın dalga boyu sıfıra yaklaştıkça ışınım şiddeti maksimuma çıkar.
Böyle bir şey söz konusu değil.
Planck ne demişti ışık enerjisi kuantum belirli bir yerde pik yapar.
Daha sonra sıfıra indiğinde, dalga boyu sıfıra indiğinde enerjisi de sıfıra iner.
Işınım ın enerjisi sıfıra.
Yani belirli bir noktada pik yapar.
Bu ışık enerjisi ve atom enerjisinin çantalı olduğunu gösterir.
Bu.
Bu durumda ortaya çıkan bir denklem var diyen kayma yasası diyoruz buna.
Bir en kayma yazısında ne diyor lambda çarpı belirli bir sabite eşittir diyor.
Yani dalgaboyu küçüldükçe ışınım şiddetinin ne olur, yüzey sıcaklığı mız ne olur artar arkadaşlar.
O halde demek ki burada ışınım şiddeti en fazla olanın yüzeyi, sıcaklığı en fazla olacak.
O halde tk tl, tm ifadesini kullanabiliriz.
Burada da şu denklemi mizi hiçbir zaman unutmuyoruz.
Foto elektrikte ve modern fiziğin her noktasında ki elektromanyetik dalgaları da bile bu denklemi ne yapacağız kullanacağız.
