Mercekler günlük yaşantımızda ışığın kırılmasında önemli rol olan mercekleri, gözlükler de büyüteç lerde kuruya bir kullanıyoruz.
O halde mercek in çeşitlerini hep beraber inceleyelim ve mercek konumuza giriş yapalım.
Görmüş olduğunuz gibi iki tane süremiz var.
Merkezleri o bir o iki olsun.
Görmüş olduğunuz gibi bu kürenin kesiştiği şu noktadan şu parçayı kullanırsak eğer ince kenarlı merceği imizi elde etmiş oluruz ince kenarlı merceğin.
O zaman bir göz terimi şu şekilde olabilir ya da ince kenarlı mercek bizi şu şekilde de kullanabiliriz.
Bir diğer gösterimi de şu şekilde soru bazında çözerken de bu şekilde göstermeyeceğiz ve bu merceği bizi ince kenarlı mercek diğer adıyla yakınsak mercek olarak da ifade edeceğiz.
Kalın kenarlı mercek ise yine görmüş olunuz ki bir o bir o iki merkezli iki kürenin şu noktalarını ele alacak olursak görmüş olduğunuz gibi şu parçamız kalın kenarlı mercek için gösterilen ifademiz olur.
O halde şöyle kalın kenarlı verdiğimizi gösterimlerini yaparken şu şekilde de ifade edebiliriz ve soru çözümlerinde genelde şu ifadeyi kullanacağız.
Bu da kalın kenarlı mercek imiz olacak ya da diğer adıyla iri aksak mercek ince kenarlı vereceğimizi elimize aldığımızda o zaman iki kürenin yeni ince kenarlı mercek imize tam orta noktasından geçen bu çizgiye yine asal eksen diyeceğiz.
Aynı şekilde kalın kenarlı tercihimizi de elimize aldığımızda her iki tarafa şöyle çek ettiğimizde şurası yine asal eksen olacak.
Görmüş olduğunuz gibi her iki tarafı da merkez olduğunu söyledik.
O halde mercekleri her iki taraflarında da merkez noktalar olacak aynı zamanda.
Biz bu merkezler için ne diyorduk?
Çukur ve tümsek.
Aynen hatırlayacak olursak.
Eğrilik yarıçapı diyorduk.
Yine mercek ile merkezin tam orta noktasını o da kalıcı olarak alacağız ve her iki taraf da odak ve merkezimiz olacak.
Örneğin bir ışık ışını tam da merceğin tepe noktasına gönderdiğimiz de hiç kırılmadan yoluna devam edecek.
İşte biz bu noktaya optik merkez olarak nitelendirilemez.
Özelliklerinden bahsedecek olursak ince kenarlı ve kalın kenarlı mercek en önemli özelliklerinden bahsedecek olursak ince kenarlı mercek, küçük asal eksene, müjdeye göndereceğimiz her türlü ışık ışını asal eksene toplamak şeklinde olacak.
Daha çok toparlayıcı olacak.
Kalın kenarlı merceği miz ise daha çok dağıtıcı olacak.
Gönderdiğimiz ışınları mız görmüş olduğunuz gibi asal eksenden kalın kenarlı mercekten uzaklaşacak.
Her iki durumda da şöyle söyleyeyim, ince kenarlı mercek de asıl eksende toparlanır iken, kalın kenarlı mercek de uzantıları yine odak noktasında toparlanacak.
Şu şekilde ifade yani ince kenarlı mercek ve kalın kenarlı mercek ışığı ne yapıyor?
Odaklama özelliğine sahip ince kenarlı mercek asıl eksende toparlıyor.
Kalın kenarlı mercek değilse uzantıları belirli bir noktada toplanıyor, ince ve kalın kenarlı merceğin özelliği bu şekilde olduğu için biz ince kenarlı, mercek toplayıcı, kalın kenarlı merciye dağıtıcı özellik diyeceğiz.
Bu aynı çukur, ayna ve tümsek aynaya benzemiş oldu.
Peki devam edecek olursak bu odak noktamız nelere bağlı?
Odak noktamız için biz EFF ile ifade ettiğimiz odak noktasını aynı zamanda Diop Tri birimiyle ifade ederiz.
Birimi ile ifade edilir.
Örneğin gözlük için gittiniz.
İşte 2 numaralı gözlük kullanıyorsunuz.
Eğer Diop?
Tr'yi ifade ederken şuraya kısaca açıklayalım.
Bir bölü ev şeklinde ifade ediyoruz.
Odak uzaklığı diyelim ki Diop terimiz 2 ise burası ne kadar olur iki olabilmesi için bir Birlik'i yani o zaman bizim o kullanacağımız gözümüz odak uzaklığı 0 5 metre olacak.
Eğer bu artı 0 5 metre olursa bizim kullanacağımız merceği bir gözlük tercihimiz ne olacak?
Yakınsak mercek olacak.
Eğer diğeriniz eksi iki çıksaydı ne olacaktı?
Burası eksi 0 5 olacaktı.
O halde Irak isaak yani kalın kenarlı mercek kullanmış olacağız.
O halde bu odak uzaklığı mercekler de belirleyen özellik nedir?
Şu Dimitri de şurada dursun ve bu Diop tr'yi belirleyen yani odak uzaklığı belirleyen nelerdir?
Başlayalım.
Bir ışığın rengi görmüş olduğunuz gibi genelde burada ince kenarlı merceği kullanacak fakat kalın kenarlı mercek de bunları ifade edebilirsiniz.
Görmüş olduğunuz gibi ince kenarlı mercek, kırmızı, mavi, yeşil ışık gönderdim.
Peki işinin kırılmasını hatırlayacak olursak bir prizma ya, bir prizma ya.
Renkler konusunda hatırlayacak olursanız beyaz ışık düşündüğümüzde renkler nasıl ayrılıyordu aklımızda kod koyabilmek için nasıl yapıyorduk?
Bu renklerin ayrımını şöyle basitçe kutu sayan MAM şeklinde kodlu yorduk.
Yani ışık renklerin ayrılırken kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor şeklinde kırmızıdan mora doğru gittikçe kırılma ne oluyordu?
Kırılma olayı artıyordu.
O halde burada kırmızı renk şu şekilde kırılırken yeşil renk o halde biraz daha içeri doğru kırılacak.
Mor renk ya da mavi rengimiz daha çok kırılacak.
Görmüş olduğunuz gibi odak uzaklığı üç renk içinde değişmiş oldu.
Mavi için daha çok kırıldı.
O halde ışığın rengini odak uzaklığı hızı belirleyen faktörler arasında ikinci durumumuz.
Merceğin yapıldığı maddenin kırıcılık indisi yani ortamla yapılan maddenin kırıcılık indisi önemli merceğin.
Görmüş olduğunuz gibi dış ortam en sıfır kırıcılık indisi sahip.
Birinci vereceğimiz en bir, ikinci verdiğimiz en iki ve en 2nin en birden büyük olduğunu söylemeliyiz.
Aynı zamanda mercek lerimizin kırıcılık indisi ortamdan daha büyüktür.
Yani bunların tamamı da en sıfırdan büyük olsun diye ifade edeceğiz.
Peki ışık yaşamımızı gönderdi bize ne yapacak?
Tabii ki odak noktasından geçecek şu odak noktasına EFF bir.
Buradaki odak noktasına efekt diyeceğiz.
Kırılma olayını hatırlayalım, iki ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı ne kadar fazlaysa kırılma o kadar çok olur.
O zaman o ortamla kırıcılık iniz fark en çok olan ikinci vereceğimiz.
Burada kırılma daha çok olduğu için EFI ki daha küçük olacağı kime göre F1'e göre.
Çünkü görmüş olduğunuz gibi ikinci verdiğimizin kırıcılık indisi ile ortamın kırıcılık iniz farkı daha büyük olduğu için kırılma daha büyük olacak.
Odak noktası daha yakın olacak.
Birinci vereceğimize göre o halde verdiğimizin yapıldığı maddenin kırıcılık indisi ortam ile farkı bana odak noktamız belirlemede yardımcı oldu.
Diğer durumunuza göre geçecek olursak ortamın kırıcılık indisi nasıl etkileyecek odak noktamız.
Görmüş olduğunuz gibi iki tane tercihimiz var.
Yine dışarının ortamı en bir diğeri ortamı en iyi ki.
Burada en 2nin en 1'den daha büyük olduğunu söyleyemeyiz.
Ve şunu da ifade etmemiz gerekiyor.
Dış ortamın kırıcılık indisi merceğin kırıcılık kendisinden daha küçük olmalı ki mercek varolan özelliğini sürdürmeye devam etsin.
Ne demek olduğunu birazdan açıklayacağım.
O halde.
Şunu ifade edelim mercekleri izin kırıcılık indisi ortamların kırıcılık inişinden daha büyük.
O halde yeni asal eksene görmüş olduğunuz gibi 1 tane paralel ışık gönderdik odaklanacak.
Buradaki odaklanma noktasına EFF bir buradaki bellekteki odaklanma uzaklığına fikir dedim.
Ifademiz şuydu.
Iki ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı arttıkça kırılma olayı artar, hangisinde daha fazla fark var görmüş oluruz gibi.
Birinci mercek ile ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı daha büyük.
O zaman kırılma daha büyük olacak.
O yüzden E.F.
Bir Merce daha yakın olacak.
O halde fikri eğip 1'den daha büyük olur.
Peki ortamın kırıcılık indisi, ortamın kırıcılık indisi mercekten merceğin kırıcılık indirimden daha büyük olsaydı?
Büyük olursa ne olur?
Hemen gösterelim.
Bir tane ince kenarlı mercek alıyorum bilinmeye şurası en şurası en bir olsun, en bіrеyіn, en birin en den büyük olduğunu ifade ettik.
Asıl ekseni paralel gönderdiği elimizde.
Normalde asıl ekseni toplamasını beklerken dış ortam daha büyük kriz bilginize sahip olduğu için çok ilginçtir ince kenarlı mercek, kalın kenarlı mercek gibi davranır.
Kalın kenarlı merceği düşünecek olursak şurası en ortamı, şurası en bir ortamı, en birin en büyük olduğunu söyledik.
Normalde görmüş olduğunuz gibi bu dağıtıcı özelliğe sahip olmasına rağmen nasıl davranacak ince kenarlı mercek gibi davranacak.
O halde demek ki ortamı Kırcı'nın daha büyük olursa ince kenarlı mercek, ince ve kalın kenarlı mercek, kalın kenarlı mercek ters davranır ifadesini kullanabiliriz.
Yüzeylerin eğrilik yarı çapından bahsedecek olursak, yüzeylerin ile yarı çapından bahsedecek olursak, yani kırılma indisi ortamındaki büyük bir merceğin yüzeylerin deki yüzeyleri edildikçe, yani eğrilik yarıçapı eğrilik yarıçapı küçüldükçe küçüldükçe.
Işığı daha çok kırdığım dan dolayı ışığı daha çok kırgınlığın dolayı.
Kırıklığından dolayı işe daha çok ağırlığından dolayı odak uzaklığı küçülür.
O halde j1 j2 ifadesini kullanacak olursak Elif bir fikir ifadesini kullanabiliriz.
O halde mercek in çeşitlerini hep beraber inceleyelim ve mercek konumuza giriş yapalım.
Görmüş olduğunuz gibi iki tane süremiz var.
Merkezleri o bir o iki olsun.
Görmüş olduğunuz gibi bu kürenin kesiştiği şu noktadan şu parçayı kullanırsak eğer ince kenarlı merceği imizi elde etmiş oluruz ince kenarlı merceğin.
O zaman bir göz terimi şu şekilde olabilir ya da ince kenarlı mercek bizi şu şekilde de kullanabiliriz.
Bir diğer gösterimi de şu şekilde soru bazında çözerken de bu şekilde göstermeyeceğiz ve bu merceği bizi ince kenarlı mercek diğer adıyla yakınsak mercek olarak da ifade edeceğiz.
Kalın kenarlı mercek ise yine görmüş olunuz ki bir o bir o iki merkezli iki kürenin şu noktalarını ele alacak olursak görmüş olduğunuz gibi şu parçamız kalın kenarlı mercek için gösterilen ifademiz olur.
O halde şöyle kalın kenarlı verdiğimizi gösterimlerini yaparken şu şekilde de ifade edebiliriz ve soru çözümlerinde genelde şu ifadeyi kullanacağız.
Bu da kalın kenarlı mercek imiz olacak ya da diğer adıyla iri aksak mercek ince kenarlı vereceğimizi elimize aldığımızda o zaman iki kürenin yeni ince kenarlı mercek imize tam orta noktasından geçen bu çizgiye yine asal eksen diyeceğiz.
Aynı şekilde kalın kenarlı tercihimizi de elimize aldığımızda her iki tarafa şöyle çek ettiğimizde şurası yine asal eksen olacak.
Görmüş olduğunuz gibi her iki tarafı da merkez olduğunu söyledik.
O halde mercekleri her iki taraflarında da merkez noktalar olacak aynı zamanda.
Biz bu merkezler için ne diyorduk?
Çukur ve tümsek.
Aynen hatırlayacak olursak.
Eğrilik yarıçapı diyorduk.
Yine mercek ile merkezin tam orta noktasını o da kalıcı olarak alacağız ve her iki taraf da odak ve merkezimiz olacak.
Örneğin bir ışık ışını tam da merceğin tepe noktasına gönderdiğimiz de hiç kırılmadan yoluna devam edecek.
İşte biz bu noktaya optik merkez olarak nitelendirilemez.
Özelliklerinden bahsedecek olursak ince kenarlı ve kalın kenarlı mercek en önemli özelliklerinden bahsedecek olursak ince kenarlı mercek, küçük asal eksene, müjdeye göndereceğimiz her türlü ışık ışını asal eksene toplamak şeklinde olacak.
Daha çok toparlayıcı olacak.
Kalın kenarlı merceği miz ise daha çok dağıtıcı olacak.
Gönderdiğimiz ışınları mız görmüş olduğunuz gibi asal eksenden kalın kenarlı mercekten uzaklaşacak.
Her iki durumda da şöyle söyleyeyim, ince kenarlı mercek de asıl eksende toparlanır iken, kalın kenarlı mercek de uzantıları yine odak noktasında toparlanacak.
Şu şekilde ifade yani ince kenarlı mercek ve kalın kenarlı mercek ışığı ne yapıyor?
Odaklama özelliğine sahip ince kenarlı mercek asıl eksende toparlıyor.
Kalın kenarlı mercek değilse uzantıları belirli bir noktada toplanıyor, ince ve kalın kenarlı merceğin özelliği bu şekilde olduğu için biz ince kenarlı, mercek toplayıcı, kalın kenarlı merciye dağıtıcı özellik diyeceğiz.
Bu aynı çukur, ayna ve tümsek aynaya benzemiş oldu.
Peki devam edecek olursak bu odak noktamız nelere bağlı?
Odak noktamız için biz EFF ile ifade ettiğimiz odak noktasını aynı zamanda Diop Tri birimiyle ifade ederiz.
Birimi ile ifade edilir.
Örneğin gözlük için gittiniz.
İşte 2 numaralı gözlük kullanıyorsunuz.
Eğer Diop?
Tr'yi ifade ederken şuraya kısaca açıklayalım.
Bir bölü ev şeklinde ifade ediyoruz.
Odak uzaklığı diyelim ki Diop terimiz 2 ise burası ne kadar olur iki olabilmesi için bir Birlik'i yani o zaman bizim o kullanacağımız gözümüz odak uzaklığı 0 5 metre olacak.
Eğer bu artı 0 5 metre olursa bizim kullanacağımız merceği bir gözlük tercihimiz ne olacak?
Yakınsak mercek olacak.
Eğer diğeriniz eksi iki çıksaydı ne olacaktı?
Burası eksi 0 5 olacaktı.
O halde Irak isaak yani kalın kenarlı mercek kullanmış olacağız.
O halde bu odak uzaklığı mercekler de belirleyen özellik nedir?
Şu Dimitri de şurada dursun ve bu Diop tr'yi belirleyen yani odak uzaklığı belirleyen nelerdir?
Başlayalım.
Bir ışığın rengi görmüş olduğunuz gibi genelde burada ince kenarlı merceği kullanacak fakat kalın kenarlı mercek de bunları ifade edebilirsiniz.
Görmüş olduğunuz gibi ince kenarlı mercek, kırmızı, mavi, yeşil ışık gönderdim.
Peki işinin kırılmasını hatırlayacak olursak bir prizma ya, bir prizma ya.
Renkler konusunda hatırlayacak olursanız beyaz ışık düşündüğümüzde renkler nasıl ayrılıyordu aklımızda kod koyabilmek için nasıl yapıyorduk?
Bu renklerin ayrımını şöyle basitçe kutu sayan MAM şeklinde kodlu yorduk.
Yani ışık renklerin ayrılırken kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor şeklinde kırmızıdan mora doğru gittikçe kırılma ne oluyordu?
Kırılma olayı artıyordu.
O halde burada kırmızı renk şu şekilde kırılırken yeşil renk o halde biraz daha içeri doğru kırılacak.
Mor renk ya da mavi rengimiz daha çok kırılacak.
Görmüş olduğunuz gibi odak uzaklığı üç renk içinde değişmiş oldu.
Mavi için daha çok kırıldı.
O halde ışığın rengini odak uzaklığı hızı belirleyen faktörler arasında ikinci durumumuz.
Merceğin yapıldığı maddenin kırıcılık indisi yani ortamla yapılan maddenin kırıcılık indisi önemli merceğin.
Görmüş olduğunuz gibi dış ortam en sıfır kırıcılık indisi sahip.
Birinci vereceğimiz en bir, ikinci verdiğimiz en iki ve en 2nin en birden büyük olduğunu söylemeliyiz.
Aynı zamanda mercek lerimizin kırıcılık indisi ortamdan daha büyüktür.
Yani bunların tamamı da en sıfırdan büyük olsun diye ifade edeceğiz.
Peki ışık yaşamımızı gönderdi bize ne yapacak?
Tabii ki odak noktasından geçecek şu odak noktasına EFF bir.
Buradaki odak noktasına efekt diyeceğiz.
Kırılma olayını hatırlayalım, iki ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı ne kadar fazlaysa kırılma o kadar çok olur.
O zaman o ortamla kırıcılık iniz fark en çok olan ikinci vereceğimiz.
Burada kırılma daha çok olduğu için EFI ki daha küçük olacağı kime göre F1'e göre.
Çünkü görmüş olduğunuz gibi ikinci verdiğimizin kırıcılık indisi ile ortamın kırıcılık iniz farkı daha büyük olduğu için kırılma daha büyük olacak.
Odak noktası daha yakın olacak.
Birinci vereceğimize göre o halde verdiğimizin yapıldığı maddenin kırıcılık indisi ortam ile farkı bana odak noktamız belirlemede yardımcı oldu.
Diğer durumunuza göre geçecek olursak ortamın kırıcılık indisi nasıl etkileyecek odak noktamız.
Görmüş olduğunuz gibi iki tane tercihimiz var.
Yine dışarının ortamı en bir diğeri ortamı en iyi ki.
Burada en 2nin en 1'den daha büyük olduğunu söyleyemeyiz.
Ve şunu da ifade etmemiz gerekiyor.
Dış ortamın kırıcılık indisi merceğin kırıcılık kendisinden daha küçük olmalı ki mercek varolan özelliğini sürdürmeye devam etsin.
Ne demek olduğunu birazdan açıklayacağım.
O halde.
Şunu ifade edelim mercekleri izin kırıcılık indisi ortamların kırıcılık inişinden daha büyük.
O halde yeni asal eksene görmüş olduğunuz gibi 1 tane paralel ışık gönderdik odaklanacak.
Buradaki odaklanma noktasına EFF bir buradaki bellekteki odaklanma uzaklığına fikir dedim.
Ifademiz şuydu.
Iki ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı arttıkça kırılma olayı artar, hangisinde daha fazla fark var görmüş oluruz gibi.
Birinci mercek ile ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı daha büyük.
O zaman kırılma daha büyük olacak.
O yüzden E.F.
Bir Merce daha yakın olacak.
O halde fikri eğip 1'den daha büyük olur.
Peki ortamın kırıcılık indisi, ortamın kırıcılık indisi mercekten merceğin kırıcılık indirimden daha büyük olsaydı?
Büyük olursa ne olur?
Hemen gösterelim.
Bir tane ince kenarlı mercek alıyorum bilinmeye şurası en şurası en bir olsun, en bіrеyіn, en birin en den büyük olduğunu ifade ettik.
Asıl ekseni paralel gönderdiği elimizde.
Normalde asıl ekseni toplamasını beklerken dış ortam daha büyük kriz bilginize sahip olduğu için çok ilginçtir ince kenarlı mercek, kalın kenarlı mercek gibi davranır.
Kalın kenarlı merceği düşünecek olursak şurası en ortamı, şurası en bir ortamı, en birin en büyük olduğunu söyledik.
Normalde görmüş olduğunuz gibi bu dağıtıcı özelliğe sahip olmasına rağmen nasıl davranacak ince kenarlı mercek gibi davranacak.
O halde demek ki ortamı Kırcı'nın daha büyük olursa ince kenarlı mercek, ince ve kalın kenarlı mercek, kalın kenarlı mercek ters davranır ifadesini kullanabiliriz.
Yüzeylerin eğrilik yarı çapından bahsedecek olursak, yüzeylerin ile yarı çapından bahsedecek olursak, yani kırılma indisi ortamındaki büyük bir merceğin yüzeylerin deki yüzeyleri edildikçe, yani eğrilik yarıçapı eğrilik yarıçapı küçüldükçe küçüldükçe.
Işığı daha çok kırdığım dan dolayı ışığı daha çok kırgınlığın dolayı.
Kırıklığından dolayı işe daha çok ağırlığından dolayı odak uzaklığı küçülür.
O halde j1 j2 ifadesini kullanacak olursak Elif bir fikir ifadesini kullanabiliriz.
