Kunduz, Türkçe sözlükte anlam konu anlatım videosundan herkese merhaba arkadaşlar.
Bugün sözlükte anlam konusunun sözcükler arası anlam ilişkilerini inceleyeceğiz.
Sözcükler arası anlam. İlişkisi şu demek Dilimizde birden fazla kelimenin yani. Birden fazla sözcüğün arasındaki anlam. İlişkisine bakacağız. Bunlar eş anlamlılık, karşıt anlamlılık. Ve eş seslilik olacak. İlk olarak eş anlamlılık dan başlayalım.
Eş anlamın. Kendi. Eş anlamı da anlamda eş demektir.
Yazılımları ve okunuşu ları farklı ancak anlamları. Aynı olan kelimelerdir.
Yani bana iki tane kelime verecek. Bu iki kelimenin anlamları aynı olacak anlamda eş olacaklar.
Benim adım Fatma yanında bir tane daha Fatma olsa biz ne oluyoruz?
Adaş oluyoruz yani adları mız aynı.
Burada da iki kelimenin anlamları aynı olduğu için anlam daş olacaklar. Bir iki kelime inceleyelim.
Okul, mektep. Okul kelimesinin anlamına bakıyorum. Okul kelimesi eğitim. Yuvası. Demektir.
Mektep kelimesinin. Anlamına bakıyorum. Bu da eğitim yuvası demektir.
Şimdi okul ve mektep kelimelerinin. Yazılış ve okunuşu ları farklı.
Ancak görüyorum ki anlamları aynı. Demek ki bu iki kelime eş anlamlı.
Yani anlam daş kelime oluyorlar. 6'ncı sınıfta karşımıza çıkabilecek anlamdan kelimeler.
Genel olarak şöyle onları da sıralayalım. Öğrenci, talebe. Doktor.
Aynı anlama gelen anlam dışı. Hekim. Savaş. Harp.
Barış Sulu.
Sene.
Yıl.
Yüzyıl. Asır. Siyah. Kara.
Beyaz.
Ak.
Kırmızı.
Al Karşımıza en. Çok çıkabilecek eş anlamlı kelimeler bunlar.
Siz de fark etmişsinizdir ki. Eş anlama olarak yazdığım şu grup. Genellikle yaşı büyük olan dedelerimiz, ninelerimiz, büyük. Amcaları. Mız, büyük teyze lerimiz. Tarafından kullanılıyor. Yani eş. Anlam olarak. Kabul ettiğimiz bu kelimeler. Aslında Türkçedir. Ve eskilerden. Kullanılıp günümüze. Kadar gelmiş olan kelimelerdir. Sözcükler arası anlam. İlişkisinde bir diğer başlığımız eş sesli kelimeler yani ses beş kelimeler.
Bu kelimelerin de sesleri eş olacak.
Harfleri eş olacak.
Yani harfleri aynı demek. Yani yazılış ve okumaları aynı ancak anlamları farklı olan kelimelerdir. Burada da karşımda iki kelime olacak. Bunların harfleri aynı ise yazılışı ve konuşmaları da aynı demektir. Ancak bu iki kelimenin. Anlamları farklı olacak. Mesela iki tane el kelimesini yazdım.
Şu ilk el. Organımız. Olan değildir, ikinci el de. Yabancı anlamına. Gelir. Ben bakıyorum. İkisinin de yazılış. Ve dokunuşları aynı el.
Ancak biri organ, biri de yabancı. Anlamına geldiği için. Anlamları farklı oluyor. Bu sene karşımıza çıkabilecek en çok kelimelerden biri de kara kelimesidir. Şuradaki kara kara parçası olan kara. Etrafı sularla çevrili ve diğer. Kara da az önce gördük. Anlamı siyahtır.
Bir diğer karşıma çıkabilecek eş sesli kelime.
Saç bizim saçlarımız var, saç teli miz var.
Kafamızdaki tüyler diğeride saç açmaktır.
Etrafa bir şeyler saçmak. İkisinin yazılış ve okunuşu ları aynı ancak anlamları farklıdır. Bir diğeri. Yol. Üzerinde gittiğimiz yer. İlkinin anlamı, ikincisinin anlamı da yok olmak.
Bir şeyleri yok olmaktan bahsediyorum.
Bunun da ikisinin yazılış ve dokunuşları aynı.
Ancak anlamları. Farklıdır.
Bir diğeri ben.
İlk ben kişi. Olan. Ben, ikinci ben de vücudumdaki kahverengi noktalar.
Hemen bir tane daha inceleyelim. Al var. Mesela. Birincisi almak bir şeyleri alıyorum. İkincisi de az önce gördük kırmızı anlamındadır.
Bu iki kelimenin. De yazılış ve dokunuşları aynı ancak anlamları farklıdır. Bu kelimelerin. Harfleri aynı olduğu. İçin, sesleri aynı olduğu için de. Biz bunlara. Ses de deriz. Bir diğer anlamında karşıtı, yani zıt anlam. İki kelimenin. Anlamları birbirinin tam. Tersi ise bu kelimeler. Karşıt. Anlamlı kelimeler oluyor. Mesela en basit başlayalım.
Sağ ve. Sol. Sağ tarafım, sol tarafım. Birbirinin tam tersidir. Bu yüzden karşıt anlamlı kelimelerdir.
Şişman. Zayıf bu iki kelimenin de. Anlamları. Birbirinin tam tersidir.
Gece gündüz bu iki. Kelimenin de anlamları birbirinin tam tersi olduğu için zıt anlamlı. Kelimelerdir.
Mesela siyah. Beyaz, bu ikisi de anlamları birbirinin. Tam tersi olan kelimelerdir. Çalışkan. Tembel.
Bir tane de fiil örneği verelim.
Gülmek.
Tam tersi ne olur?
Ağlamaktadır.
Ekrana yazdığım. Örnekteki kelimelerin. Anlamları birbirinin tam. Tersi olduğu için. Karşıt. Anlamlı kelime. Oldu. Tabii ki çok. Basit bir konu ama bir iki uyarım olacak.
Karşıt anlam ile olumsuzluk. Aynı şey değildir.
Sorular da en çok bu uyarıdan geliyor zaten.
Ben bir kelimenin. Karşıt anlamını alayım derken maalesef ki yanlışlıkla olumsuz bunu alabilirim. Ancak bilmeliyiz ki bir kelimenin. Karşıt anlamıyla olumsuzluğu aynı. Şey değildir.
Hemen örnek verelim.
Güzel kelimesini bir inceleyelim.
Güzel kelimesinin. Karşıt anlamlısı ne. Olabilir?
Çirkin.
Peki güzel kelimesinin. Karşıt anlamı değil. De. Olumsuzluk nedir?
Yani güzel. Olmayan anlamında güzel. Değildir. Uyarımı buradan da. Net bir şekilde görebilirim.
Bir kelime hem var güzel kelimesi.
Bu kelimesinin. Karşıtı anlamı ile olumsuzluk. Aynı şey değil.
Güzel kelimesinin karşıt. Anlamı. Çirkin.
Güzel kelimesinin. Olumsuz. Su güzel değil olacak.
Bir de fiil yapalım.
Gitmek kelimesi gitmek kelimesinin karşısına bakalım. Yani yapılan. İşin tam tersini düşünmem gerekiyor. Ki diyorsam tam tersine yaparım, gelirim.
Yani bunun karşıtı. Gelmektir.
Bir de gitmek kelimesinin yapılmamasına bakalım. Yani olumsuz. Buna gitmek kelimesinin. Olumsuz da. Gitmemek olur.
Bir diğer. Uyarım yan anlamı. İle eş seslilik aynı şey değildir.
Bunu çok iyi bilmem gerekiyor.
Sorular da en çok da buradan geliyor.
Yine bir. Kelimenin yan anlamı. Demek ne demekti?
Gerçeğe en yakın anlam dı. Şekil veya görev yoluyla benzeşen. Yoluyla kazanılan anlama, yan anlam diyordum.
Masanın başı, uçağın kanadı, Tarık'ın. Dişi, çekmece nin gözü. Kazığın boynu. Ceketin kolu. Bunlar hep yan anlamlı kelimeler. Şimdi eş sesli ile. Yan anlam aynı. Şey değildi. Hemen bakalım. Tarık'ın dişi dediğimde şuradaki diş kelimesinin altını çizecek.
Dişler de ben de öğütme işine yarıyor, yeme işine yarıyor. Ancak burada Tarık'ın. Dişi öğütme ve yemi işine. Yaramıyor.
Hemen ben diyorum ki AA diyorum.
Bu hemen. Benim şimdiki. Anlamdan farklı bir anlam kazanmış o zaman.
İkisinin yazılış ve okunuşu aynı olduğu için Bunlar. Eş sesidir. Diyorum.
Ancak yanılıyorum.
Buradaki Tarık'ın. Dişiyle benim dişim şekil olarak benzediği için. Yan anlamı olur. Ancak bir tanede kara kelimesini inceleyelim.
Biz ne demiştik?
Bunun ilk anlamı kara kara parçası.
İkinci kara. Yani eş ses lisi de siyah. Dı.
Ben hemen bakıyorum, kara parçasıyla siyah arasında bir anlam benzerliği var mı?
Şekil veya görev benzerliği var mı?
Yok.
O zaman bu. Eş sesli. Olur.
Tarık'ın dişi ise yan anlam olur. Bir tane daha inceleyelim.
Dağın eteği eteği kelimesinin. Altını. Çizdim.
Etek.
Etek denildiğinde aklıma ilk ne geliyor?
Şöyle.
Kızların giydiği cicili bicili çiçekli giysi.
Tamam, dağın eteği denildiğinde ise aynı şey mi aklıma geliyor?
Yani daha etek mi giyiyor?
Hayır.
Şöyle bir dağı çiziyorum.
Dağın eteği dediğinde dağın şu. Kısımlarını aldığı. İçin, etek de şekil olarak benzeme yaptığı için.
Bu dağın eteği. Yan anlam olduğu. Bir de eş sesli kelime inceleyelim.
Ay olsun.
İlk ay denildiğinde gök cismi aklıma geliyor.
İkinci ay dediğimde. 30 günün toplamı aklıma geliyor. Gökteki cisim ile otuz. Günün toplamı olan ay arasında. Bir şekil veya görev benzerliği. Var mı?
Yok.
O zaman bu da ne oldu?
Eş sesli kelime. Olduğu.
Bunun ikisini asla karıştırmayalım arkadaşlar. Başarılar dilerim.
Bugün sözlükte anlam konusunun sözcükler arası anlam ilişkilerini inceleyeceğiz.
Sözcükler arası anlam. İlişkisi şu demek Dilimizde birden fazla kelimenin yani. Birden fazla sözcüğün arasındaki anlam. İlişkisine bakacağız. Bunlar eş anlamlılık, karşıt anlamlılık. Ve eş seslilik olacak. İlk olarak eş anlamlılık dan başlayalım.
Eş anlamın. Kendi. Eş anlamı da anlamda eş demektir.
Yazılımları ve okunuşu ları farklı ancak anlamları. Aynı olan kelimelerdir.
Yani bana iki tane kelime verecek. Bu iki kelimenin anlamları aynı olacak anlamda eş olacaklar.
Benim adım Fatma yanında bir tane daha Fatma olsa biz ne oluyoruz?
Adaş oluyoruz yani adları mız aynı.
Burada da iki kelimenin anlamları aynı olduğu için anlam daş olacaklar. Bir iki kelime inceleyelim.
Okul, mektep. Okul kelimesinin anlamına bakıyorum. Okul kelimesi eğitim. Yuvası. Demektir.
Mektep kelimesinin. Anlamına bakıyorum. Bu da eğitim yuvası demektir.
Şimdi okul ve mektep kelimelerinin. Yazılış ve okunuşu ları farklı.
Ancak görüyorum ki anlamları aynı. Demek ki bu iki kelime eş anlamlı.
Yani anlam daş kelime oluyorlar. 6'ncı sınıfta karşımıza çıkabilecek anlamdan kelimeler.
Genel olarak şöyle onları da sıralayalım. Öğrenci, talebe. Doktor.
Aynı anlama gelen anlam dışı. Hekim. Savaş. Harp.
Barış Sulu.
Sene.
Yıl.
Yüzyıl. Asır. Siyah. Kara.
Beyaz.
Ak.
Kırmızı.
Al Karşımıza en. Çok çıkabilecek eş anlamlı kelimeler bunlar.
Siz de fark etmişsinizdir ki. Eş anlama olarak yazdığım şu grup. Genellikle yaşı büyük olan dedelerimiz, ninelerimiz, büyük. Amcaları. Mız, büyük teyze lerimiz. Tarafından kullanılıyor. Yani eş. Anlam olarak. Kabul ettiğimiz bu kelimeler. Aslında Türkçedir. Ve eskilerden. Kullanılıp günümüze. Kadar gelmiş olan kelimelerdir. Sözcükler arası anlam. İlişkisinde bir diğer başlığımız eş sesli kelimeler yani ses beş kelimeler.
Bu kelimelerin de sesleri eş olacak.
Harfleri eş olacak.
Yani harfleri aynı demek. Yani yazılış ve okumaları aynı ancak anlamları farklı olan kelimelerdir. Burada da karşımda iki kelime olacak. Bunların harfleri aynı ise yazılışı ve konuşmaları da aynı demektir. Ancak bu iki kelimenin. Anlamları farklı olacak. Mesela iki tane el kelimesini yazdım.
Şu ilk el. Organımız. Olan değildir, ikinci el de. Yabancı anlamına. Gelir. Ben bakıyorum. İkisinin de yazılış. Ve dokunuşları aynı el.
Ancak biri organ, biri de yabancı. Anlamına geldiği için. Anlamları farklı oluyor. Bu sene karşımıza çıkabilecek en çok kelimelerden biri de kara kelimesidir. Şuradaki kara kara parçası olan kara. Etrafı sularla çevrili ve diğer. Kara da az önce gördük. Anlamı siyahtır.
Bir diğer karşıma çıkabilecek eş sesli kelime.
Saç bizim saçlarımız var, saç teli miz var.
Kafamızdaki tüyler diğeride saç açmaktır.
Etrafa bir şeyler saçmak. İkisinin yazılış ve okunuşu ları aynı ancak anlamları farklıdır. Bir diğeri. Yol. Üzerinde gittiğimiz yer. İlkinin anlamı, ikincisinin anlamı da yok olmak.
Bir şeyleri yok olmaktan bahsediyorum.
Bunun da ikisinin yazılış ve dokunuşları aynı.
Ancak anlamları. Farklıdır.
Bir diğeri ben.
İlk ben kişi. Olan. Ben, ikinci ben de vücudumdaki kahverengi noktalar.
Hemen bir tane daha inceleyelim. Al var. Mesela. Birincisi almak bir şeyleri alıyorum. İkincisi de az önce gördük kırmızı anlamındadır.
Bu iki kelimenin. De yazılış ve dokunuşları aynı ancak anlamları farklıdır. Bu kelimelerin. Harfleri aynı olduğu. İçin, sesleri aynı olduğu için de. Biz bunlara. Ses de deriz. Bir diğer anlamında karşıtı, yani zıt anlam. İki kelimenin. Anlamları birbirinin tam. Tersi ise bu kelimeler. Karşıt. Anlamlı kelimeler oluyor. Mesela en basit başlayalım.
Sağ ve. Sol. Sağ tarafım, sol tarafım. Birbirinin tam tersidir. Bu yüzden karşıt anlamlı kelimelerdir.
Şişman. Zayıf bu iki kelimenin de. Anlamları. Birbirinin tam tersidir.
Gece gündüz bu iki. Kelimenin de anlamları birbirinin tam tersi olduğu için zıt anlamlı. Kelimelerdir.
Mesela siyah. Beyaz, bu ikisi de anlamları birbirinin. Tam tersi olan kelimelerdir. Çalışkan. Tembel.
Bir tane de fiil örneği verelim.
Gülmek.
Tam tersi ne olur?
Ağlamaktadır.
Ekrana yazdığım. Örnekteki kelimelerin. Anlamları birbirinin tam. Tersi olduğu için. Karşıt. Anlamlı kelime. Oldu. Tabii ki çok. Basit bir konu ama bir iki uyarım olacak.
Karşıt anlam ile olumsuzluk. Aynı şey değildir.
Sorular da en çok bu uyarıdan geliyor zaten.
Ben bir kelimenin. Karşıt anlamını alayım derken maalesef ki yanlışlıkla olumsuz bunu alabilirim. Ancak bilmeliyiz ki bir kelimenin. Karşıt anlamıyla olumsuzluğu aynı. Şey değildir.
Hemen örnek verelim.
Güzel kelimesini bir inceleyelim.
Güzel kelimesinin. Karşıt anlamlısı ne. Olabilir?
Çirkin.
Peki güzel kelimesinin. Karşıt anlamı değil. De. Olumsuzluk nedir?
Yani güzel. Olmayan anlamında güzel. Değildir. Uyarımı buradan da. Net bir şekilde görebilirim.
Bir kelime hem var güzel kelimesi.
Bu kelimesinin. Karşıtı anlamı ile olumsuzluk. Aynı şey değil.
Güzel kelimesinin karşıt. Anlamı. Çirkin.
Güzel kelimesinin. Olumsuz. Su güzel değil olacak.
Bir de fiil yapalım.
Gitmek kelimesi gitmek kelimesinin karşısına bakalım. Yani yapılan. İşin tam tersini düşünmem gerekiyor. Ki diyorsam tam tersine yaparım, gelirim.
Yani bunun karşıtı. Gelmektir.
Bir de gitmek kelimesinin yapılmamasına bakalım. Yani olumsuz. Buna gitmek kelimesinin. Olumsuz da. Gitmemek olur.
Bir diğer. Uyarım yan anlamı. İle eş seslilik aynı şey değildir.
Bunu çok iyi bilmem gerekiyor.
Sorular da en çok da buradan geliyor.
Yine bir. Kelimenin yan anlamı. Demek ne demekti?
Gerçeğe en yakın anlam dı. Şekil veya görev yoluyla benzeşen. Yoluyla kazanılan anlama, yan anlam diyordum.
Masanın başı, uçağın kanadı, Tarık'ın. Dişi, çekmece nin gözü. Kazığın boynu. Ceketin kolu. Bunlar hep yan anlamlı kelimeler. Şimdi eş sesli ile. Yan anlam aynı. Şey değildi. Hemen bakalım. Tarık'ın dişi dediğimde şuradaki diş kelimesinin altını çizecek.
Dişler de ben de öğütme işine yarıyor, yeme işine yarıyor. Ancak burada Tarık'ın. Dişi öğütme ve yemi işine. Yaramıyor.
Hemen ben diyorum ki AA diyorum.
Bu hemen. Benim şimdiki. Anlamdan farklı bir anlam kazanmış o zaman.
İkisinin yazılış ve okunuşu aynı olduğu için Bunlar. Eş sesidir. Diyorum.
Ancak yanılıyorum.
Buradaki Tarık'ın. Dişiyle benim dişim şekil olarak benzediği için. Yan anlamı olur. Ancak bir tanede kara kelimesini inceleyelim.
Biz ne demiştik?
Bunun ilk anlamı kara kara parçası.
İkinci kara. Yani eş ses lisi de siyah. Dı.
Ben hemen bakıyorum, kara parçasıyla siyah arasında bir anlam benzerliği var mı?
Şekil veya görev benzerliği var mı?
Yok.
O zaman bu. Eş sesli. Olur.
Tarık'ın dişi ise yan anlam olur. Bir tane daha inceleyelim.
Dağın eteği eteği kelimesinin. Altını. Çizdim.
Etek.
Etek denildiğinde aklıma ilk ne geliyor?
Şöyle.
Kızların giydiği cicili bicili çiçekli giysi.
Tamam, dağın eteği denildiğinde ise aynı şey mi aklıma geliyor?
Yani daha etek mi giyiyor?
Hayır.
Şöyle bir dağı çiziyorum.
Dağın eteği dediğinde dağın şu. Kısımlarını aldığı. İçin, etek de şekil olarak benzeme yaptığı için.
Bu dağın eteği. Yan anlam olduğu. Bir de eş sesli kelime inceleyelim.
Ay olsun.
İlk ay denildiğinde gök cismi aklıma geliyor.
İkinci ay dediğimde. 30 günün toplamı aklıma geliyor. Gökteki cisim ile otuz. Günün toplamı olan ay arasında. Bir şekil veya görev benzerliği. Var mı?
Yok.
O zaman bu da ne oldu?
Eş sesli kelime. Olduğu.
Bunun ikisini asla karıştırmayalım arkadaşlar. Başarılar dilerim.
