Genel ve Özel Anlamlı Kelimeler

Kunduz, Türkçe sözlükte anlam konu anlatım videosundan herkese merhaba sözcük.
Bu anlamda bir diğer başlığımız genel ve özel anlamlı kelimeler.
Başlangıçta başlangıçta çok basit bir başlamış gibi duruyor ama bir çok soru tarzı var.
Hemen bakalım genel ve özel anlamlı kelime ne demek?
Bu başlığa başlamadan önce bir uyarı yapmak istiyorum arkadaşlar.
Genel ve özel anlamlı kelimeler öznel ve nesnel cümlelerle karıştırılmamalıdır.
Genel ve özel anlamlı kelimeler sözcükle anlamın alt başlığıdır.
Öznel ve nesnel cümleler ise cümlede anlamın alt başlığıdır.
Bunu sakın unutmayalım.
Genel ve özel anlamlı kelimelerde önce şunu söylemek istiyorum Genel konuşuyorum derken ne demek istiyoruz?
Genel kelimesini her kes için vurguladığımız söylüyoruz.
Seninle özel konuşalım diyoruz.
Ne demek istiyorum orda birebir sadece ikimizi ilgilendiren özel bir mesele konuşalım demek istiyorum.
Bunlardan hareketle söyleyecek olursak, kapsam alanı geniş olan kelimeler genel anlamlı, kapsam alanı dar olan kelimeler ise özel anlamlı kelimelerdir.
Örneklere geçelim.
Belirli bir sıralama yaptım.
Varlık varlıktan, canlı varlık, canlı varlıklardan bitkiler, insanlar, hayvanlar olabilir.
Hayvanları seçtim.
Hayvanlardan dört bacaklı hayvanları seçtim.
Dört bacaklı hayvanlardan köpekleri seçtim.
Köpeklerden de evcil köpekleri seçtim.
Evcil köpeklerden kaniş türünü seçtim ve bu kaniş türünde de Fatma'nın kan işini seçtim.
Şimdi bu sıralamaya bakacak olursak, kapsam alanı en geniş olan yani sıralamada hepsini içine alabilecek olan kelime varlık kelimesidir.
O zaman bu sıralamada benim en genel anlamlı kelime varlık kelimesidir.
Bu sıralamada sadece bir türü karşılayan, hiçbirini içine almayan, tek bir varlıktan bahseden anlamlı kelime, hem de Fatma'nın kan işidir.
Bu da içlerindeki en özel anlamlı kelime midir?
Bunu bir de şöyle bakalım.
Nasıl bir sıralamayla yazmış bu kelimeleri.
Genelden özele doğru gittiği için tahtada ki sıralama genelden özele bir sıralama dır.
Bunu bana tam tersini de vermiş olsaydı.
Yani Fatma'nın Kaniş ilk sırada, ardından Kaniş, ondan sonra evcil köpekler, sonra köpekler.
Köpeklerin dört bacakları, dört bacaklar, hayvanlar, hayvanlar, canlı varlıklar, canlı varlıklar, varlık deseydi.
Yani şu sıralamayı şuradan itibaren yapsaydı, tam tersi olacaktı.
Bu sefer de bu öyle gittiği için özelden geneli bir sıralama olacaktı.
Şimdi arkadaşlar bu konuda gelebilecek soru tarzlarına bakalım.
Genel ve özel anlam soruları üç şekilde sorulur.
İlki kelime sıralaması sorar.
Aşağıdaki kelimeleri özelden genele sıralayın ya da genelden özele sıralayın diyebilir.
Hemen şöyle bir iki örnek yapalım.
En genel kelimeden gidelim.
Dünya.
Dünyanın içinde bir sürü kıta var.
Biliyoruz ve bu kıtalardan Asya kıtası olsun.
Asya kıtasının içinde bir sürü ülke var ve bu ülkelerden Türkiye olsun.
Biliyorum ki Türkiye'de yedi farklı bölge vardır bu bölgelerden.
Aklıma ilk gelen Marmara Bölgesi olsun.
Marmara bölgesinin içinde bir sürü il var ve bu illerden bir tanesini seçtim.
İstanbul ili olsun.
İstanbul ilinin içinde bir sürü ilçe var biliyorum.
Bir tane Esenler'i seçelim ve burada bitirelim.
Şimdi bu kelimelerinden hepsini içine alabilen, kapsam alanı en geniş olan kelime dünyadır.
Yani bu genel anlamlı kelimedir.
Bu kelimelerin içinden sadece bir yeri kapsayan başka hiç birini, buradaki hiçbir kelimeyi içine alamayan kelime hem en özeli Esenler dir.
Bu da özel anlamlı kelime olur.
Sıralamaya bakıyorum en başa geneli en sona özeli koyduğu için bu sıralama genelden özele yapılan bir sıralama dır.
İkinci soru Tarzıma geçecek olursam cümle içinde genel ve özen sıralaması sorar ki en çok bunlar gelir testlerde karşımıza hemen bir cümle verir.
Bu cümlenin içinde iki kelime vardır.
Bu iki kelimeden genel anlamlı olan önde ise genelden özele sıralama.
Özel anlamlı önünde kullanılırsa özelden genele sıralama sorar.
Bakalım en sevdiğim ders Türkçedir dedim.
Şimdi burada bakıyorum.
Bu cümlenin içinde nasıl bir sıralama var?
Anlam ilişkisi bulunan iki kelime, ders ve Türkçedir.
Bunları seçtim.
En önde ders kelimesi var ve arkasında Türkçe kelimesi var.
Şimdi ders deyince Türkçe, matematik, müzik, beden bütün dersleri içine alır.
Türkçe sadece bir derstir.
Kapsam alanı en geniş olan kelime ders kelimesidir.
Genel anlamlıdır.
Türkçe sadece bir dersi karşıladığı için özel anlamlıdır ve bu sıralama genelden özele yapılmıştır.
Bir de özelden genele yapalım.
Ahmet Ümit en sevdiğim yazardır.
Şimdi bunların içinde anlam ilişkisi olan iki kelimeyi seçiyorum.
Ahmet, Ümit ve yazar kelimesi.
Şimdi Ahmet Ümit tek bir birey olarak karşımıza çıkar.
Yani bir tane yazardır.
Diğerine geçiyorum.
Yazar kelimesi içine bütün yazarları aldığı için, yazı yazan herkesi kapsadığı için.
Yazar kelimesinin kapsam alanı daha geniştir ve genel anlamlı bir kelimedir.
Ahmet Ümit ise bir kişiyi kapsadığı için özel anlamlı kelimedir ve burada özelden sonra genel anlamlı yı verdiği için de özelden genele bir sıralama yapılmıştır.
Üçüncü tarz soruma geçiyorum.
Aynı kelimenin genel ve özel anlamı yıllığını sorar ki, en çok da karşıma çıkanlardan biri budur.
Hemen bakalım bir tane kelime seçer, bir cümle de kapsam alanı farklıdır.
Aynı kelimeyi başka bir cümlede kullanır.
Oradaki kapsam alanı farklıdır.
Ben biliyorum ki dilimizdeki kelimeler çok anlamlı olduğu için kelime kullanıldığı cümle göre anlamı mutlaka değişir.
Bakalım kitap.
Herkesin en iyi dostudur.
Bu kitap beni eskilere götürdü.
Şimdi ışıklarda böyle kelimeler verdiğini düşünelim.
Kitap ve alttaki cümlem de yine kitap kelimesi var.
Başlangıçta ikisi de aynıymış gibi geliyor ve karşımda sadece bir kitap varmış gibi duruyor.
O zaman özel anlamlı diyebiliyorum.
Ancak ben biliyorum ki videoların en başından beri uyarıyorum.
Altı çizili kelime varsa sakın sadece o kelimeyi okumayın.
Cümlenin tamamını okuyun.
Çünkü bir kelime kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir.
Kitap herkesin en iyi dostudur derken ben bir kitaptan mı bahsediyorum, yoksa bütün kitaplardan mı bahsediyorum?
Bütün kitaplardan bahsettiğim için buradaki kitap, kelimenin kelimesinin kapsam alanı çok geniştir.
Bu yüzden bu genel anlamlı bir kelimedir.
Alta indim, bu kitap beni eskilere götürdü.
Bunu söyleyen kişi sadece bir kitaptan bahsediyor.
Okuduğu kitabın bir özelliğinden bahsettiği için karşımda sadece bir kitap var.
Kapsam alanı sadece bir tane olduğu için özel anlamlı kelime oldu.
Buna çok dikkat etmeliyim.
Altı çizili kelime cümleden cümleye farklı anlam kazanabilir.
Burada da gördük.
Aynı kelimenin biri genel, biri özel anlamlı.
Buna çok dikkat edelim.
Başarılar dilerim.