Kunduz, Türkçe söz sanatları, konu anlatımından herkese merhaba arkadaşlar.
Söz sanatları çok kapsamlı bir konu.
Sözcük anlamda, parçada anlamda, şiirde karşımıza çıkabilecek soru tarzlarının Kur'an'dır.
Hemen başlayalım.
Söz sanatları beş tanedir.
İlki benzetme, diğer adıyla Teşbih.
Bu ikinci isimlere sizin lisede daha çok karşınıza çıkacak.
Benzetme, aralarında ortak özellik bulunan iki varlıktan özellik olarak düşük olanı yüksek olana yakınlaştırma dır.
Normalde günlük hayatta birçok benzetme yapıyoruz ama bu tanımı çok kapsamlı.
İki tane varlık olacak.
Bu iki varlığın arasında bir ortak özellik olacak.
Ortak özellikten biri düşük olacak, biri yüksek olacak.
Ben bu düşük olanı, yüksek olanı yakınlaştırır.
Tam buna benzetme diyorum.
Hemen örneklerle bakalım.
Kömür gibi kara gözleri vardı dedim.
Şimdi burada aralarında ortak özellik bulunan iki varlığı arıyorum.
Kömür ve göz.
Bunların ikisinin arasında ortak bir özellik var.
Bu özellik nedir?
İkisinin de kara olması.
Ortak.
Şimdi kara olmada hangisi düşük özellikte?
Göz düşük özellikte.
Kömür yüksek özellikte.
İşte ben bu düşük özellikte olanı yüksek özellikte olana yakınlaştırır isem buna benzetme diyorum.
Bir tane daha yapalım.
Elma gibi yan hakları var.
Şimdi ne yapıyorum?
Aralarında ortak özellik bulunan iki varlığı arıyorum.
Elma ve yanak aralarında ortak özellik var.
Peki bunların arasındaki ortak özelliği?
Cümle de vermiş miyim?
Vermemiş.
Demek ki aralarındaki ortak özelliği vermesem dahi benzetme yapabiliyorum.
Devam ediyorum.
Aslan oğlum.
Yazdığım cümle de aralarında ortak özellik bulunan iki varlık nedir?
Aslan ve oğlum.
Peki bu iki varlık arasındaki ortak özellik belli mi?
Değil.
Demek ki aralarında ortak özelliği vermesem de benzetme yapıyorum.
Hatta bizim en çok kullandığımız benzetme aidatı olan gibi kullanmasa dahi olur.
Bir örnek daha yapalım.
Bir öğretmen var ve öğrencilerine sesleniyor Kuzuların yürüyün diyor. Şimdi burada benzetme yapılan kelime kuzu kelimesi.
Kimle benzetme yapıyor burada öğrencileriyle benzetme yapıyor.
Peki öğrenciyi vermedim, benzetme adını vermedim.
Aralarındaki ortak özelliği vermedim.
Yine de benzetme olur mu?
Olur arkadaşlar.
Yani benzetmenin de dört ögesi vardır ama sadece bir öğesini dahi kullansak benzetme yapmış olurum.
Bir diğer söz tanıtım kişi eleştirme kişiden aklımıza gelsin arkadaşlar, kişi, kişi, insan demektir.
İnsan dışındaki varlıklara, insana ait özellikler yük diyeceğim.
Ben bu insan dışındaki varlığı kişi eleştireceğim.
Nasıl olabilir bakalım?
Sandalye.
Çok yorgun görünüyordu.
Şimdi arkadaşlar yorgun görünen burada sandalye normalde çalışıp didinip okula gidip işe gidip yorgun görünen insandır.
Ben bu yorgun görünme özelliğini almışım, sandalyeye vermişim.
Demek ki sandalyeyi kişi eleştirmiştim.
Burada sandalye, kişi, eleştirilen, varlık olduğu bir tane daha yapalım.
Güneş mutlulukla uyandı.
Şimdi sabah kalkınca gülücükler saçan, mutlu olan, güneş doğduğunda uyanan kişi insandır.
Ben bu mutlulukla uyanma işini almışım.
Güneşe yüklemiş iyiyim yani.
Güneşin doğmasından bahsediyorum aslında.
Ben bu uyanma kişi özelliğini alıp güneşe yükledim.
Yani insan dışındaki bir varlığa yük dediğim için.
Burada da Güneş'i kiş eleştirmiş oldum.
Üçüncü söz Tanıtım konuşturma yani.
İnfak, söz sanatı.
İnsan dışındaki varlıkların oluşturulmasıyla oluşturulan söz sanatıdır.
Burada bir uyarım olacak.
Konuşma da insana ait bir özelliktir.
Ama ben burada insan dışındaki bir varlığa verdim.
Eğer konuşturma söz sanatı diye bir söz sanatı olmasaydı konuşan varlıklar da kişi eleştirilmiş olurdu.
Burada dikkat etmem gereken nokta, insan dışındaki bir varlığın ağzından çıkan kelimeyi harfi cümleyi veriyorsa, cümle içinde bu konuşturmaya girer.
Ancak vermeden konuştuğu, ağladığı şarkı söyledi, seslendi, bağırdı gibi sadece cümlesi sarf.
Siz bu ifadeleri kullanırsa kişi eleştirmeye girer.
Buna dikkat edelim.
İnsan dışındaki varlıkların konuş kurulmasıyla oluşan söz tanıdı. İnsan dışındaki varlığın ağzından çıkan kelimeyi, cümleyi harfi vermesi gerekiyor.
Tekrar tekrar söylüyorum bakalım mor menekşe.
Günaydın diye bağırdı.
Şimdi mor, menekşe, bitki, bitki ne yapıyor burada?
Günaydın diyor.
Bitkinin ağzından çıkan kelimeyi veriyorum.
Verdiğim için bu bitki konuş durulmuş oldu.
Yani konuş durma söz sanatı yapılmış oldu.
Ben burada günaydın kelimesini vermeyip sadece bağırdı kelimesini söyleseydin burada kişi eleştirme olurdu.
Konuş durumu olması için ağzından çıkan kelimeyi cümleyi vermesi gerekiyor.
Bir tane daha yapalım, kalem beni bırakın dedi.
Şimdi burada kalem insan dışındaki bir varlık, insan dışındaki bir varlık.
Beni bırakın diye bir cümle söylüyor.
İnsan dışındaki varlığı konuşturduğu için de konuşturma söz sanatı yapmış oluyorum.
Bir diğer söz Tanıtım.
Abartma yani mübalağa.
Abartmıyorum, günlük hayatta bunu çok yapıyoruz.
Sizin içinizden mutlaka bir şey anlatırken ailesinden abartmayın ya diyen olmuştur.
Orada ne yapıyoruz biz?
Bir varlığı, bir olayı, bir durumu olduğundan çok büyük veya çok küçük gösteriyoruz, işte bu abartma oluyor.
Abartmayın.
Genelde çok büyük gösterme olarak kabul ediyorlar ama çok küçük olduğundan çok küçük gösterirsen yine abartma yapmış olurum.
Hemen bakalım.
Çocuk ateşler içinde yanıyor.
Şimdi burada ateşler içinde yanması yani çocuğun vücut ısısı artmış.
Ben bu vücut ısısının artmasına ateş olmuş diyorum ve çok abarttığı için büyüttüm için abartma söz sanatı yaptım.
Bir deri bir kemiğe dönüşsün.
Şimdi normalde zayıflayan bir insan gördüğümüzde bir deri bir kemiğe dönüşsün deriz.
Ben burada ne yapıyorum?
Zayıflığını, vücut vücudunun ölçülerini küçültmek de abartıyoruz.
Yani olamayacak bir dereceye kadar küçüktüm için abartma söz sanatı yapmış oluyorum.
Parmak kadar çocuk gördüm.
Şimdi ben burada parmak kadar çocuk derken bu yu kısa çocuk gördüm demek istiyorum.
Ama boyunun kısalığı o kadar abartmıyorum ki parmak kadar yapıyorum. Yani küçültmek de abartma yapmış oluyorum.
Olduğundan çok büyük veya çok küçük gösterdiğim için abartma yapmış oldum.
Beşinci söz, tanıtım, tezat, söz sanatıdır.
Tezat yani karşıtlık, söz sanatı.
Tezat, karşıt, anlamlı kelime.
Söz, sözcük, anlamdan aklımda kalan bir şeyler var.
Karşıt, anlamlı kelime anlamları, birbirinin tersi olan kelimeler.
Karşıt anlamlı kelimelerde tezat söz sanatı da iki şekilde oluşur arkadaşlar.
Ya karşıt anlamlı kelimeleri bir arada kullanacak ya da karşıt durumları bir arada kullanacak.
Nasıl olacak bakalım?
Siyah ve beyazın uyumunu çok severim.
Şimdi burada siyah ve beyaz kelimeleri, karşıt anlamlı kelimeler, karşıt anlamlı kelimeleri bir cümlede kullandığım için tezat söz sanatı yapmış oldum.
Bir daha kullanalım.
Aşağı inince yukarıyı unuttum.
Bakıyorum aşağı ve yukarı kelimeleri var.
Bunlar karşıt anlamlı kelimelerdir ve karşıt anlamlı kelimeleri bir arada kullandığım için tezat söz sanatı yaptım.
Bir de karşıt durumları kullanalım, bu da değişik olsun.
Çok çalışmasına rağmen.
Başarılı olamadı.
Şimdi bu cümle de karşıt anlamlı kelimeler yok.
Ancak karşıt bir durum var.
Nasıl karşıt bir durum var bakalım?
Çok çalışmasına rağmen şimdi bir insan çok çalışıyorsa bunun sonucu başarıya gider.
Ancak çok çalışmasına rağmen başarılı olamamış.
Bu da karşıt bir durum söz konusu.
Bu dana oluyor.
Karşıt durumu kullandığı için tezat söz sanatını oluşturuyor.
Bir tane daha yapalım.
Zengindi.
Ancak yanında para yoktu.
Şimdi zengin olması onun yanında.
Evinde, çantasında, cüzdanında çok para olduğu anlamına gelir.
Zengin de karşılığının olması gerekiyor.
Çok parasının olması ve yanında da paranın bulunması gerekiyor.
Ancak zengin olmasına rağmen yanında para yok diyorum.
Karşıt bir durum söylüyorum.
Karşıt durumları bir arada kullandığım için tezat söz sanatını oluşturmuş oluyorum.
Başarılar dilerim.
Söz sanatları çok kapsamlı bir konu.
Sözcük anlamda, parçada anlamda, şiirde karşımıza çıkabilecek soru tarzlarının Kur'an'dır.
Hemen başlayalım.
Söz sanatları beş tanedir.
İlki benzetme, diğer adıyla Teşbih.
Bu ikinci isimlere sizin lisede daha çok karşınıza çıkacak.
Benzetme, aralarında ortak özellik bulunan iki varlıktan özellik olarak düşük olanı yüksek olana yakınlaştırma dır.
Normalde günlük hayatta birçok benzetme yapıyoruz ama bu tanımı çok kapsamlı.
İki tane varlık olacak.
Bu iki varlığın arasında bir ortak özellik olacak.
Ortak özellikten biri düşük olacak, biri yüksek olacak.
Ben bu düşük olanı, yüksek olanı yakınlaştırır.
Tam buna benzetme diyorum.
Hemen örneklerle bakalım.
Kömür gibi kara gözleri vardı dedim.
Şimdi burada aralarında ortak özellik bulunan iki varlığı arıyorum.
Kömür ve göz.
Bunların ikisinin arasında ortak bir özellik var.
Bu özellik nedir?
İkisinin de kara olması.
Ortak.
Şimdi kara olmada hangisi düşük özellikte?
Göz düşük özellikte.
Kömür yüksek özellikte.
İşte ben bu düşük özellikte olanı yüksek özellikte olana yakınlaştırır isem buna benzetme diyorum.
Bir tane daha yapalım.
Elma gibi yan hakları var.
Şimdi ne yapıyorum?
Aralarında ortak özellik bulunan iki varlığı arıyorum.
Elma ve yanak aralarında ortak özellik var.
Peki bunların arasındaki ortak özelliği?
Cümle de vermiş miyim?
Vermemiş.
Demek ki aralarındaki ortak özelliği vermesem dahi benzetme yapabiliyorum.
Devam ediyorum.
Aslan oğlum.
Yazdığım cümle de aralarında ortak özellik bulunan iki varlık nedir?
Aslan ve oğlum.
Peki bu iki varlık arasındaki ortak özellik belli mi?
Değil.
Demek ki aralarında ortak özelliği vermesem de benzetme yapıyorum.
Hatta bizim en çok kullandığımız benzetme aidatı olan gibi kullanmasa dahi olur.
Bir örnek daha yapalım.
Bir öğretmen var ve öğrencilerine sesleniyor Kuzuların yürüyün diyor. Şimdi burada benzetme yapılan kelime kuzu kelimesi.
Kimle benzetme yapıyor burada öğrencileriyle benzetme yapıyor.
Peki öğrenciyi vermedim, benzetme adını vermedim.
Aralarındaki ortak özelliği vermedim.
Yine de benzetme olur mu?
Olur arkadaşlar.
Yani benzetmenin de dört ögesi vardır ama sadece bir öğesini dahi kullansak benzetme yapmış olurum.
Bir diğer söz tanıtım kişi eleştirme kişiden aklımıza gelsin arkadaşlar, kişi, kişi, insan demektir.
İnsan dışındaki varlıklara, insana ait özellikler yük diyeceğim.
Ben bu insan dışındaki varlığı kişi eleştireceğim.
Nasıl olabilir bakalım?
Sandalye.
Çok yorgun görünüyordu.
Şimdi arkadaşlar yorgun görünen burada sandalye normalde çalışıp didinip okula gidip işe gidip yorgun görünen insandır.
Ben bu yorgun görünme özelliğini almışım, sandalyeye vermişim.
Demek ki sandalyeyi kişi eleştirmiştim.
Burada sandalye, kişi, eleştirilen, varlık olduğu bir tane daha yapalım.
Güneş mutlulukla uyandı.
Şimdi sabah kalkınca gülücükler saçan, mutlu olan, güneş doğduğunda uyanan kişi insandır.
Ben bu mutlulukla uyanma işini almışım.
Güneşe yüklemiş iyiyim yani.
Güneşin doğmasından bahsediyorum aslında.
Ben bu uyanma kişi özelliğini alıp güneşe yükledim.
Yani insan dışındaki bir varlığa yük dediğim için.
Burada da Güneş'i kiş eleştirmiş oldum.
Üçüncü söz Tanıtım konuşturma yani.
İnfak, söz sanatı.
İnsan dışındaki varlıkların oluşturulmasıyla oluşturulan söz sanatıdır.
Burada bir uyarım olacak.
Konuşma da insana ait bir özelliktir.
Ama ben burada insan dışındaki bir varlığa verdim.
Eğer konuşturma söz sanatı diye bir söz sanatı olmasaydı konuşan varlıklar da kişi eleştirilmiş olurdu.
Burada dikkat etmem gereken nokta, insan dışındaki bir varlığın ağzından çıkan kelimeyi harfi cümleyi veriyorsa, cümle içinde bu konuşturmaya girer.
Ancak vermeden konuştuğu, ağladığı şarkı söyledi, seslendi, bağırdı gibi sadece cümlesi sarf.
Siz bu ifadeleri kullanırsa kişi eleştirmeye girer.
Buna dikkat edelim.
İnsan dışındaki varlıkların konuş kurulmasıyla oluşan söz tanıdı. İnsan dışındaki varlığın ağzından çıkan kelimeyi, cümleyi harfi vermesi gerekiyor.
Tekrar tekrar söylüyorum bakalım mor menekşe.
Günaydın diye bağırdı.
Şimdi mor, menekşe, bitki, bitki ne yapıyor burada?
Günaydın diyor.
Bitkinin ağzından çıkan kelimeyi veriyorum.
Verdiğim için bu bitki konuş durulmuş oldu.
Yani konuş durma söz sanatı yapılmış oldu.
Ben burada günaydın kelimesini vermeyip sadece bağırdı kelimesini söyleseydin burada kişi eleştirme olurdu.
Konuş durumu olması için ağzından çıkan kelimeyi cümleyi vermesi gerekiyor.
Bir tane daha yapalım, kalem beni bırakın dedi.
Şimdi burada kalem insan dışındaki bir varlık, insan dışındaki bir varlık.
Beni bırakın diye bir cümle söylüyor.
İnsan dışındaki varlığı konuşturduğu için de konuşturma söz sanatı yapmış oluyorum.
Bir diğer söz Tanıtım.
Abartma yani mübalağa.
Abartmıyorum, günlük hayatta bunu çok yapıyoruz.
Sizin içinizden mutlaka bir şey anlatırken ailesinden abartmayın ya diyen olmuştur.
Orada ne yapıyoruz biz?
Bir varlığı, bir olayı, bir durumu olduğundan çok büyük veya çok küçük gösteriyoruz, işte bu abartma oluyor.
Abartmayın.
Genelde çok büyük gösterme olarak kabul ediyorlar ama çok küçük olduğundan çok küçük gösterirsen yine abartma yapmış olurum.
Hemen bakalım.
Çocuk ateşler içinde yanıyor.
Şimdi burada ateşler içinde yanması yani çocuğun vücut ısısı artmış.
Ben bu vücut ısısının artmasına ateş olmuş diyorum ve çok abarttığı için büyüttüm için abartma söz sanatı yaptım.
Bir deri bir kemiğe dönüşsün.
Şimdi normalde zayıflayan bir insan gördüğümüzde bir deri bir kemiğe dönüşsün deriz.
Ben burada ne yapıyorum?
Zayıflığını, vücut vücudunun ölçülerini küçültmek de abartıyoruz.
Yani olamayacak bir dereceye kadar küçüktüm için abartma söz sanatı yapmış oluyorum.
Parmak kadar çocuk gördüm.
Şimdi ben burada parmak kadar çocuk derken bu yu kısa çocuk gördüm demek istiyorum.
Ama boyunun kısalığı o kadar abartmıyorum ki parmak kadar yapıyorum. Yani küçültmek de abartma yapmış oluyorum.
Olduğundan çok büyük veya çok küçük gösterdiğim için abartma yapmış oldum.
Beşinci söz, tanıtım, tezat, söz sanatıdır.
Tezat yani karşıtlık, söz sanatı.
Tezat, karşıt, anlamlı kelime.
Söz, sözcük, anlamdan aklımda kalan bir şeyler var.
Karşıt, anlamlı kelime anlamları, birbirinin tersi olan kelimeler.
Karşıt anlamlı kelimelerde tezat söz sanatı da iki şekilde oluşur arkadaşlar.
Ya karşıt anlamlı kelimeleri bir arada kullanacak ya da karşıt durumları bir arada kullanacak.
Nasıl olacak bakalım?
Siyah ve beyazın uyumunu çok severim.
Şimdi burada siyah ve beyaz kelimeleri, karşıt anlamlı kelimeler, karşıt anlamlı kelimeleri bir cümlede kullandığım için tezat söz sanatı yapmış oldum.
Bir daha kullanalım.
Aşağı inince yukarıyı unuttum.
Bakıyorum aşağı ve yukarı kelimeleri var.
Bunlar karşıt anlamlı kelimelerdir ve karşıt anlamlı kelimeleri bir arada kullandığım için tezat söz sanatı yaptım.
Bir de karşıt durumları kullanalım, bu da değişik olsun.
Çok çalışmasına rağmen.
Başarılı olamadı.
Şimdi bu cümle de karşıt anlamlı kelimeler yok.
Ancak karşıt bir durum var.
Nasıl karşıt bir durum var bakalım?
Çok çalışmasına rağmen şimdi bir insan çok çalışıyorsa bunun sonucu başarıya gider.
Ancak çok çalışmasına rağmen başarılı olamamış.
Bu da karşıt bir durum söz konusu.
Bu dana oluyor.
Karşıt durumu kullandığı için tezat söz sanatını oluşturuyor.
Bir tane daha yapalım.
Zengindi.
Ancak yanında para yoktu.
Şimdi zengin olması onun yanında.
Evinde, çantasında, cüzdanında çok para olduğu anlamına gelir.
Zengin de karşılığının olması gerekiyor.
Çok parasının olması ve yanında da paranın bulunması gerekiyor.
Ancak zengin olmasına rağmen yanında para yok diyorum.
Karşıt bir durum söylüyorum.
Karşıt durumları bir arada kullandığım için tezat söz sanatını oluşturmuş oluyorum.
Başarılar dilerim.
