Kunduz.
Türkçe şiir bilgisi.
Konu anlatımından herkese merhaba arkadaşlar.
Şiirimizin bilgilerinden bahsedeceğiz.
Öncelikle şiir ne demek de bunu bir hatırlayalım.
Güzel duyguların belirli kalıplara bağlı kalınarak coşkulu bir şekilde anlatıldığı metin türüne şiir denirdi.
Öncelikle arkadaşlar şiirle ilgili bir iki bilgimizi bir hatırlayalım.
Şiirde bir satıra ne diyorduk?
Mısra yani dize dört dize den oluşan bölüme ne diyordum?
Arkadaşlar kıt'a diyorduk.
Şimdi öncelikle şiirde ölçüyü bilmemiz gerekiyor.
Şiirde ölçü üçe ayrılır hece ölçüsü, aruz ölçüsü, serbest ölçü, ağlıyorum.
Hece ölçüsü dörtlük.
Eklerle yazılan şiirlerde yani kıta da her dizinin hece sayısının aynı olmasıdır.
Yani ne demek istiyorum?
Hemen şöyle gösterecek olursam dört dizlik, bir şiirim var.
Ben birinci dize deki hediyeleri sayıyorum.
Atıyorum yedi çıktı, ikinci dize deki geceleri sayıyorum.
Yedi çıktı üçüncü dize deki geceleri sayıyorum.
Yedi çıktı dördüncü dize deki.
Geceleri sayıyorum, yedi çıktı.
Bütün dizeler deki hece sayıları birbirine eşitse, bu şiir hece ölçüsüyle yazılmıştır derim.
Ama biri yedi, biri sekiz, biri on, biri beş çıktı.
Atıyorum farklı farklı çıktı.
Bunlar hece ölçüsüyle yazılmamıştır.
Şimdi örnek şiir üzerinden gidelim arkadaşlar.
Kah eserim yeller gibi, kah toz arım yollar gibi, kah akharım seller gibi.
Gel gör beni, aşk neyle de şimdi ne yapıyorum?
Her dize deki hediyeleri sayıyorum.
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi, sekiz.
Burada sekiz adet hece var.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Burada da 8 tane hece var.
1.
2, 3.
4, 5.
6, 7.
8.
Buralı da sekiz.
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi, sekiz.
Burada da sekiz.
Şimdi benim dört dize min hepsinde ki hece sayısı eşit olduğu için bu şiir hece ölçüsüyle yazılmıştır derim.
Bu arada arkadaşlar yeri gelmişken bir bilgi vermek istiyorum.
Normalde ben bu hece ölçüsünü anlatırken hep şuraya bir Türk bayrağı çiziyorum ve çok mutlu oluyorum. Çünkü arkadaşlar bu hece ölçüsünü edebiyatımıza Türkler kazandırmıştır.
Geldim ve aruz ölçüsüne iki dize ilk şiirlerde hücrelerin son harfinin ünlü veya ünsüz ile bitmesiyle kaynaklanan uyumludur.
Şimdi ne yapıyorum arkadaşlar?
Burada iki dize delik şiirim varmış.
Hemen şöyle kenarda gösteriyorum bu dize deki bütün kelimeleri hücrelerine ayırıyorum yine.
Ve her hece nin son harfinin ünlü ünsüz mü olduğuna bakıyorum.
Buna göre bir uyum veriyorum.
Buna da aruz ölçüsü deniliyor.
Normalde bu konunun derinlemesine işlenmesi lisede olacak.
Arkadaşlar şimdiden şiir bilgisini altıncı sınıfta hafif hafif veriyoruz.
Bakıyorum önce bir heceler ayırıyorum.
Unutmayın.
Bir, iki, üç, dört, beş aldığı yedi, sekiz, dokuz, on, on, bir, 12, 13, 14.
Şurada 14 tane hece var.
Buradaki dizeyi de hediyelerini ayırdım.
Yalnız sayısı önemli değil.
Tekrar söylüyorum sayı hece ölçüsünde kaldı.
Aruz ölçüsü.
Dizideki her kelimeyi, hediyelerini ayırdım.
Gecenin son harfine bakıyorum.
Ünlü mü, ünsüz mü, ünlü mü, ünsüz mü?
İşte bu ünlü veya ünsüz ile bitmesi ille kaynaklanan uyum oluyor.
Aruz ölçüsü yani burada da aruz ölçüsünde de belirli başlı kurallar var.
Neymiş bu kurallar?
Her dize deki kelimelerin hücrelerinin son harfinin ünlü ünsüz uyumu uymuş.
Geldim serbest ölçüye dize sayısı, ölçü kuralı bulunmayan şiirlerin ölçüsüdür.
Yani burada n biri bir dizi iki dize, üç dize diyebiliyorum.
Ne dize deki hece sayılarına bakabiliyorum, ne heceler de yer alınan ünlü veya ünsüz harflere bakabiliyorum.
Tamamen serbest arkadaşlar.
Hiçbir kural yok.
Bakalım şimdi burada dört dize var diyebilir miyim?
Hece ölçüsü arayabilir.
Mimari Tamam iki dize var burada.
Arzu ölçüsü araya biliyorum diyebilir miyim?
Diyemem.
Burada tamamen serbestlik var.
Yaşamak birer birer ve hep beraber.
Burada üçlü üç dize var.
Burada tam bir cümle yok.
Burada yazım kurallarına tam uyma yok. Burada her şey serbest arkadaşlar.
Şimdi şiirimizin bilgisinden bir diğeri de kafiyeli ve redif eder.
Arkadaşlar bunlar ne demekmiş bakalım.
Dize sonlarında uyumlu olan kelimeler var.
Bu uyumlu olan kelimelerin eklerinin özdeş olmasına redif denir.
Yani dize sonlarındaki uyumlu kelimeleri buluyorum.
Bu kelimeler deki ekleri buluyorum.
Ekler aynı görevde ise bunlara redif denir.
Kökler de yer alan harf benzerliği neyse kafiye denir.
Şimdi öncelikle kodlama için şunu söyleyelim Redif şuradaki Ege'den aklımıza gelsin.
Ekte aranır.
Kafiye keçeden aklımıza gelsin.
Kök de aranır.
Ne yapıyorum?
Dize sonlarındaki uyumlu kelimeleri önce buluyorum, bulayım.
Yüksel ki yerin bu yerde düşünme, başka şeyde alçalma yazın.
Sakın dünyaya gelişin.
Her günlerde uyumlu olan dize sonlarındaki kelimeler yerde şer de hüner de.
Sakın bunlarla uyumlu mu değil.
O zaman benim incelemeye gereken üç tane kelime var yerde şerde ve hüner de ne yapıyorum?
Köklerine ayırıyorum önce.
Yer şer, hüner ne dedim.
Kökünü ayırdıktan sonra ekler.
Aynı görevde ise hepsi bulunma hali ki bu arada buradaki değerler redif dir.
Arkadaşlar ekler aynı görevde.
Daha sonra kökü de mi arıyorum kafiye yalnız kafiyeli, tersten gidiyorum arkadaşlar eki ayırdım.
Sondan başa doğru kafiye arıyorum ve kafiye için ne dedik?
Harflerin ortaklığı re re re ortak.
Ee ee ee ortak y var ş var ne var bunlar ortak değil.
O zaman burada üç kelimede de iki tane harf benzerliği var.
Eye vere bunlara da Arkadaşlar kafiye yani uyak diyorum.
Şimdi bu kafiye eller de bütün uyumlu dizeler arasında.
Bir tane harf benzerliği varsa yarım kafiye edinir, iki tane harf benzerliği varsa tam kafiye denir.
Üç ve daha fazla harf benzerliği varsa zengin kafiye edinir.
Dize sonlarındaki kelimeler ses beş kelimelerden oluşuyorsa da arkadaşlar cin aslı kafiye denir.
Türkçe şiir bilgisi.
Konu anlatımından herkese merhaba arkadaşlar.
Şiirimizin bilgilerinden bahsedeceğiz.
Öncelikle şiir ne demek de bunu bir hatırlayalım.
Güzel duyguların belirli kalıplara bağlı kalınarak coşkulu bir şekilde anlatıldığı metin türüne şiir denirdi.
Öncelikle arkadaşlar şiirle ilgili bir iki bilgimizi bir hatırlayalım.
Şiirde bir satıra ne diyorduk?
Mısra yani dize dört dize den oluşan bölüme ne diyordum?
Arkadaşlar kıt'a diyorduk.
Şimdi öncelikle şiirde ölçüyü bilmemiz gerekiyor.
Şiirde ölçü üçe ayrılır hece ölçüsü, aruz ölçüsü, serbest ölçü, ağlıyorum.
Hece ölçüsü dörtlük.
Eklerle yazılan şiirlerde yani kıta da her dizinin hece sayısının aynı olmasıdır.
Yani ne demek istiyorum?
Hemen şöyle gösterecek olursam dört dizlik, bir şiirim var.
Ben birinci dize deki hediyeleri sayıyorum.
Atıyorum yedi çıktı, ikinci dize deki geceleri sayıyorum.
Yedi çıktı üçüncü dize deki geceleri sayıyorum.
Yedi çıktı dördüncü dize deki.
Geceleri sayıyorum, yedi çıktı.
Bütün dizeler deki hece sayıları birbirine eşitse, bu şiir hece ölçüsüyle yazılmıştır derim.
Ama biri yedi, biri sekiz, biri on, biri beş çıktı.
Atıyorum farklı farklı çıktı.
Bunlar hece ölçüsüyle yazılmamıştır.
Şimdi örnek şiir üzerinden gidelim arkadaşlar.
Kah eserim yeller gibi, kah toz arım yollar gibi, kah akharım seller gibi.
Gel gör beni, aşk neyle de şimdi ne yapıyorum?
Her dize deki hediyeleri sayıyorum.
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi, sekiz.
Burada sekiz adet hece var.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Burada da 8 tane hece var.
1.
2, 3.
4, 5.
6, 7.
8.
Buralı da sekiz.
Bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi, sekiz.
Burada da sekiz.
Şimdi benim dört dize min hepsinde ki hece sayısı eşit olduğu için bu şiir hece ölçüsüyle yazılmıştır derim.
Bu arada arkadaşlar yeri gelmişken bir bilgi vermek istiyorum.
Normalde ben bu hece ölçüsünü anlatırken hep şuraya bir Türk bayrağı çiziyorum ve çok mutlu oluyorum. Çünkü arkadaşlar bu hece ölçüsünü edebiyatımıza Türkler kazandırmıştır.
Geldim ve aruz ölçüsüne iki dize ilk şiirlerde hücrelerin son harfinin ünlü veya ünsüz ile bitmesiyle kaynaklanan uyumludur.
Şimdi ne yapıyorum arkadaşlar?
Burada iki dize delik şiirim varmış.
Hemen şöyle kenarda gösteriyorum bu dize deki bütün kelimeleri hücrelerine ayırıyorum yine.
Ve her hece nin son harfinin ünlü ünsüz mü olduğuna bakıyorum.
Buna göre bir uyum veriyorum.
Buna da aruz ölçüsü deniliyor.
Normalde bu konunun derinlemesine işlenmesi lisede olacak.
Arkadaşlar şimdiden şiir bilgisini altıncı sınıfta hafif hafif veriyoruz.
Bakıyorum önce bir heceler ayırıyorum.
Unutmayın.
Bir, iki, üç, dört, beş aldığı yedi, sekiz, dokuz, on, on, bir, 12, 13, 14.
Şurada 14 tane hece var.
Buradaki dizeyi de hediyelerini ayırdım.
Yalnız sayısı önemli değil.
Tekrar söylüyorum sayı hece ölçüsünde kaldı.
Aruz ölçüsü.
Dizideki her kelimeyi, hediyelerini ayırdım.
Gecenin son harfine bakıyorum.
Ünlü mü, ünsüz mü, ünlü mü, ünsüz mü?
İşte bu ünlü veya ünsüz ile bitmesi ille kaynaklanan uyum oluyor.
Aruz ölçüsü yani burada da aruz ölçüsünde de belirli başlı kurallar var.
Neymiş bu kurallar?
Her dize deki kelimelerin hücrelerinin son harfinin ünlü ünsüz uyumu uymuş.
Geldim serbest ölçüye dize sayısı, ölçü kuralı bulunmayan şiirlerin ölçüsüdür.
Yani burada n biri bir dizi iki dize, üç dize diyebiliyorum.
Ne dize deki hece sayılarına bakabiliyorum, ne heceler de yer alınan ünlü veya ünsüz harflere bakabiliyorum.
Tamamen serbest arkadaşlar.
Hiçbir kural yok.
Bakalım şimdi burada dört dize var diyebilir miyim?
Hece ölçüsü arayabilir.
Mimari Tamam iki dize var burada.
Arzu ölçüsü araya biliyorum diyebilir miyim?
Diyemem.
Burada tamamen serbestlik var.
Yaşamak birer birer ve hep beraber.
Burada üçlü üç dize var.
Burada tam bir cümle yok.
Burada yazım kurallarına tam uyma yok. Burada her şey serbest arkadaşlar.
Şimdi şiirimizin bilgisinden bir diğeri de kafiyeli ve redif eder.
Arkadaşlar bunlar ne demekmiş bakalım.
Dize sonlarında uyumlu olan kelimeler var.
Bu uyumlu olan kelimelerin eklerinin özdeş olmasına redif denir.
Yani dize sonlarındaki uyumlu kelimeleri buluyorum.
Bu kelimeler deki ekleri buluyorum.
Ekler aynı görevde ise bunlara redif denir.
Kökler de yer alan harf benzerliği neyse kafiye denir.
Şimdi öncelikle kodlama için şunu söyleyelim Redif şuradaki Ege'den aklımıza gelsin.
Ekte aranır.
Kafiye keçeden aklımıza gelsin.
Kök de aranır.
Ne yapıyorum?
Dize sonlarındaki uyumlu kelimeleri önce buluyorum, bulayım.
Yüksel ki yerin bu yerde düşünme, başka şeyde alçalma yazın.
Sakın dünyaya gelişin.
Her günlerde uyumlu olan dize sonlarındaki kelimeler yerde şer de hüner de.
Sakın bunlarla uyumlu mu değil.
O zaman benim incelemeye gereken üç tane kelime var yerde şerde ve hüner de ne yapıyorum?
Köklerine ayırıyorum önce.
Yer şer, hüner ne dedim.
Kökünü ayırdıktan sonra ekler.
Aynı görevde ise hepsi bulunma hali ki bu arada buradaki değerler redif dir.
Arkadaşlar ekler aynı görevde.
Daha sonra kökü de mi arıyorum kafiye yalnız kafiyeli, tersten gidiyorum arkadaşlar eki ayırdım.
Sondan başa doğru kafiye arıyorum ve kafiye için ne dedik?
Harflerin ortaklığı re re re ortak.
Ee ee ee ortak y var ş var ne var bunlar ortak değil.
O zaman burada üç kelimede de iki tane harf benzerliği var.
Eye vere bunlara da Arkadaşlar kafiye yani uyak diyorum.
Şimdi bu kafiye eller de bütün uyumlu dizeler arasında.
Bir tane harf benzerliği varsa yarım kafiye edinir, iki tane harf benzerliği varsa tam kafiye denir.
Üç ve daha fazla harf benzerliği varsa zengin kafiye edinir.
Dize sonlarındaki kelimeler ses beş kelimelerden oluşuyorsa da arkadaşlar cin aslı kafiye denir.
