Kunduz, Türkçe fiil çekim ekleri.
Konu anlatımından herkese merhaba.
Arkadaşlar.
Biliyorsunuz ekleri ikiye ayırdık.
Önceki videolarınızı izlediyseniz biliyorsunuzdur.
Çekim ekleri ve yapım ekleri diye yapım. Eklerini anlam veya. Tür değiştiren işlerdir dedik.
Çekim ekleri. İse anlam veya. Tür değiştirmeye nelerdir dedik ve çekim eklerini de ikiye ayırdık.
Fiil çekim eklerinden bir önceki. Videomuzda. İsim çekim eklerini gördük.
Bu isim çekim ekleri, isim köke veya isim gövdeye gelen çekim ekleri idi.
Bu videomuzda fiil çekim eklerini anlatacağız.
Fiil çekim ekleri ise fiil, kök veya gövdeye gelip. Anlam veya tür. Değiştirmeyen ekler nedir?
Fiil çekim ekiplerimiz ikiye ayrılır.
Kip ekleri ve şahıs ekleri.
Köpeklerimiz, fiil kökün üzerine gelen o fiil ne zaman gerçekleştirdiğimizi. Veya hangi anlamla. Gerçekleştirdiğimizi bildiren ekler dir.
Arkadaşlar.
Geçmiş zaman köpeklerimiz di ve miş ekleri dir.
Şimdiki zaman kip eki miz yor ikidir.
Gelecek zamanki eki miz acak edecek ikidir.
Geniş zamanki ekibimiz r önüne ünlü harfleri alabilir.
Ar er ir ir ur ür olabilir.
Gereklilik kip eki miz malı meli eskidir.
İstek kipi, ekim miz, ayım, eğitim aldığım eğilim ekleri dir.
Şart kipi, miz. Saha sayı. Eki dir ve emir kipi mizin eki yoktur arkadaşlar.
Çünkü birine emir verirken kip eki kullanmayız.
Şimdi bunları fiil üzerinde gösterecek. Olursak. Hemen bir tane fiil seçelim gel fiilini seçelim.
Gel fiiline. Geçmiş zaman kip. Ekleri getirecek. Olursam nasıl. Söylerim.
Gel benim fiil kökün üzerine kip ekini getireceğim.
Geldi veya diğer eki getireceğim.
Gel benim fiil kökü üzerine şu miş ekini getirmem gerekiyor ve gelmiş olacak.
Şimdiki zaman kip ekimi ç kimliğim gel fiil ile yine kökünü yazıyorum.
Üzerine ekimi yazıyorum. Geliyor gelecek zamanki. Ekiyle yapalım gel fiiline kip ekini getirmem gerekiyor.
Gel edecek gelecek. Geniş zamanki. Pekin'i getirelim önce fiil kökü mü yazmam gerekiyor?
Önüne de üçlüsünü getirince gelir olacak gereklilik kipi ile çekim diyorum.
Gel meli, istek kipi ile çekim diyorum.
Gel eğim geleyim şart.
Kip ile çekim diyorum.
Gel se emir kipi ile çekim diyorum.
Gel çünkü emir. Anlamı taşıdığı. İçin kip eki. Bulunmaz. Arkadaşlar biliyorsunuz ekler kökün üzerine gelir.
Ben de bu yüzden öncelikle gel fiil kökünü yazdım, üzerindeki eklerini getirdim.
Şimdi bakıyorum gel derken ne demek istiyorum?
Yani benim köyümün anlamı ne?
Uzaktan yakını doğru. İlerlemesini istiyorum ben gel diyerek.
Yani uzaktan. Yakına. Gitmek, uzaktan. Yakına. Gelmek. Anlamında kullanılıyor. Peki gelen bu kip ekleri benim fiili min, yani uzaktan. Yakına yürümek anlamını. Değiştirmiş mi?
Değiştirmemiş. O zaman bilmem. Gereken de şu kip ekleri çekim eki dir.
Devam ediyorum ki eklerinin haricinde bir de şahıs ekleri miz vardı. Arkadaşlar şahısları mızda o fiili. Kimin gerçekleştirdiğini bildiren ek yerdir ve dilimizin. Altı tane şahsı vardır. Arkadaşlar.
Birinci tekil, ikinci tekil, üçüncü tekil. Bir de bunların çavuşları var. Birinci çoğul, ikinci çoğul ve üçüncü çoğul. Birinci tekil şansımız. Dilimizde.
Ben bir ikinci. Tekil şansımız. Sen üçüncü tekil. Şansımız o birinci çoğul şansımız. Biz ikinci. Çoğul şansımız. Siz ve üçüncü çoğul. Şansımız onlardır.
Şimdi bunlar nasıl. Kullanılacak?
Fiilin üzerinde ben önce fiil. Kökü mü kullanacağım?
Üzerine az önceki anlattığım köpeklerinden getireceğim. Daha sonra bu fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren şahıs eklerini getireceğim.
Hemen çekimle meye başlayalım.
Örnekleri yapalım.
Şimdi bir tane fiil seçmem gerekiyor.
Fiil kök. Yaz kökü mü olsun ve ben bu yaz kökünü az önceki. Gördüm şu eklerde biriyle çekimle meleğim. Nasıl olsun. Gel di di i seçelim. Geçmiş zaman olsun.
Ne olacaktı?
Yaz olacaktı benim.
Filim yaz fiiline dikip ekini getirecekti. Yazdı. Yapmam gerekiyor.
Şimdi bu yazma işini ben belirtiyorum, ben yapıyorum.
Nasıl bir şey geçirmeliyiz ki?
Benim yaptığım anlaşılsın.
O zaman hemen yardım alayım ben.
Ben yazdım, sen yaz dın o yaz dı.
Şurada bir uyarı yapacağız.
Niye uyarı yapacağız?
Çünkü az önce farkındaysanız yaz fiilini söyledik. Dikip ekini söyledik.
Me şahıs ekini söyledik. Fiili mi yazdım?
Fiilin zamanını yazdım.
Fiil gerçekleştiren şahsın ekini yazdım.
Burda da burada da aynı. Fiili mi. Yazdım?
Fiilin tipini. Yazdım. O fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren. Şahıs ekini yazdım. Burada fiili. Yazdım, kipi yazdım, şahıs yok arkadaşlar. Üçüncü tekil. Şahsın eki yoktur zaten.
O yazdı dediğimizde de anlamlı olur.
Biz yaz. Dı. Siz yazdınız, onlar yaz dışlar şimdi arkadaşlar.
Bazı arkadaşlarımız şöyle diyor Hocam onlar yazdı da anlamlı lar. Ekini getirme, sem de olur diyenler. Var.
Ancak o yazdı tekillik bildirir, onlar yazdılar.
Çoğunluğu çoğul. Luk bildirir. O yüzden buradaki. Pınar ekini. Kullanmalıyız. Ben örneklere bakalım ve örnekleri inceleyelim.
Baktım ve gelmişsiniz fiillerini ayıralım ekine köküne yapın ekimi, çekim ekimi. Bunlara bir bakalım. Baktım kelimesi kelimenin. Kökü.
Bak bakmak olduğu için burası fiil kök. Şimdi bakmak nedir gözle. Etrafı. Görmektir. Baktım diyince anlam değişiyor mu?
Değişmiyor. O zaman şu kısım. Çekim eki olacak.
Ben biliyorum ki fiile gelen çekim ekleri iki tane az önce söyledik kip ve şahıs ekleri dir.
Şuradaki tı kip eki hatta kip eklerinden geçmiş. Zaman ki. Peki şuradaki m de. Bu. Fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren. Ben. Baktım. Dediğimde anlamlı. Olduğu için şahıs eki.
Bu da birinci tekil şahıs ikidir.
Ben baktım yanındakine yapıyorum gelmişsiniz kelime min kökü gel gelmek olduğu için. Burası. Fiil kök.
Şimdi gelmek. Ne?
Uzaktan yakına doğru. İlerlemekte.
Gelmişsiniz diyince uzaktan. Yakına. Doğru ilerlemek anlamı değişmiş mi?
Değişmemiş. O zaman şurası. Komple çekim eki oldu. Çekim eki anlam. Değiştirmez ve fiile gelen çekim eklerinden bahsediyoruz.
Iki taneydi kip ve. Şahısta şuradaki. Miş. Yukarıda az önce. Söyledik bu fiilin geçmişte yapıldığını bildiren. Geçmiş zaman. Kip tekidir.
Kip ekinin üzerine de ne geliyordu?
Bu fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren şahıs eki geliyordu. O zaman burası da şahıs eki olur.
Bakıyorum hatta hangi şahıs. Siz gelmişsiniz. Dediğimde anlamlı. Olduğu için ikinci. Çoğul şahıs eki oldu, iki tane uyarım var arkadaşlar. Çok önemli uyarılar bunlar.
Ilki isimlere gelen harfler eki, çoğul eki, fiillere gelen haller eki.
Üçüncü çoğul şahıs eki. Şimdi hatırlıyorsunuz şurada şahıs. Eklerini, çalılar ekini özellikle söyledik.
Ancak bir önceki videomuzda da isim köke gelen çekim eklerinde çoğul ekini gördük, ikisinin aynı. Şey olmadığını mutlaka. Bilelim, ikisinin farkı ne isimlere geliyorsa. Çoğul. İki fiile. Geliyorsa. Şahıs ikidir.
Hemen örneklerle de inceleyelim.
Çiçekler ve görmüşler.
Şimdi çiçekler kelimesinin kökü çiçek çiçek. Mek olmadığı için burası isim. Kök görmüşler kelimesinin kökü gör görmek olduğu için burası fiil kök.
Ben bakıyorum ikisinde de harfler eki var.
İkisine de çoğul eki diyebilir miyim?
Hemen pat. Diye diyemem.
Çoğul eki neydi, isim köke. Geliyorsa. Çoğul eki fiil köke geliyorsa şahıs eskiydi. Bunu sakın. Unutmayın.
En önemli ayırıcı. Noktası da budur. Devam ediyorum.
Aynı şekilde beni yanıltacak bir ekim daha var.
İyilik ekleri isme, şahıs ekleri fiile gelir.
İyilik eki neydi?
Bir isim soylu.
Kelimenin kime ait olduğunu bildiren, sahiplik bildiren eklerde.
Şahıs eki ise.
Bir fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren ekti.
Gerçekleştirdiği kişiyi bildirir. Hemen bakalım. Şöyle bir arabam kelimesi var, bir de. Atım. Kelimesi var.
Arabam kelimesinin. Kökü Arapçadır.
Arabam mak olmadığı için burası isim Köktürk. Atım kelimesinin kökü. At tır atmak olduğu için burası da. Fiil kök dür. Şimdi bakıyorum arabam. Ben şuradaki m ekini bulabilmek için. Bunun başına benim arabam dedim.
Anlamlı oldu.
O zaman bu arabanın bana ait olduğunu. Bildirdiği için a yiğitlik. Bildiren yani. Sahiplik bildiren iyilik eki dir. Ancak atmak burası fiil. Kök fiil kökleri, şahıs eki gelir mi gelmez fiili özür dilerim.
Fiil köke iyilik eki gelmez.
Fiil köke şahıs eki gelir.
O fiili kimin gerçekleştirdiğini bildirecektir. Atma işini kim yapmış?
Ben yapmışım.
Ben attım.
O zaman burası şahıs eki oldu.
Şimdi arkadaşlar. Dikkat edelim iyilik ise benim getirdim. Şahısa. Ben getirdim. O zaman. Arkadaşlar şöyle diyebiliriz. İyilik olduğunu anlayan. Bilmem için bir ekin. Başına. Benim, senin. Onun. Bizim. Sizin ve onların. Gelecek. Ancak şahıs eki olduğunu anlayabilmemiz. İçin fiilin. Başına ben. Sen, o, biz, siz onlar gelecek.
Buna çok dikkat edelim lütfen.
Biliyorsunuz ekleri ikiye ayırdık.
Önceki videolarınızı izlediyseniz biliyorsunuzdur.
Çekim ekleri ve yapım ekleri diye yapım. Eklerini anlam veya. Tür değiştiren işlerdir dedik.
Çekim ekleri. İse anlam veya. Tür değiştirmeye nelerdir dedik ve çekim eklerini de ikiye ayırdık.
Fiil çekim eklerinden bir önceki. Videomuzda. İsim çekim eklerini gördük.
Bu isim çekim ekleri, isim köke veya isim gövdeye gelen çekim ekleri idi.
Bu videomuzda fiil çekim eklerini anlatacağız.
Fiil çekim ekleri ise fiil, kök veya gövdeye gelip. Anlam veya tür. Değiştirmeyen ekler nedir?
Fiil çekim ekiplerimiz ikiye ayrılır.
Kip ekleri ve şahıs ekleri.
Köpeklerimiz, fiil kökün üzerine gelen o fiil ne zaman gerçekleştirdiğimizi. Veya hangi anlamla. Gerçekleştirdiğimizi bildiren ekler dir.
Arkadaşlar.
Geçmiş zaman köpeklerimiz di ve miş ekleri dir.
Şimdiki zaman kip eki miz yor ikidir.
Gelecek zamanki eki miz acak edecek ikidir.
Geniş zamanki ekibimiz r önüne ünlü harfleri alabilir.
Ar er ir ir ur ür olabilir.
Gereklilik kip eki miz malı meli eskidir.
İstek kipi, ekim miz, ayım, eğitim aldığım eğilim ekleri dir.
Şart kipi, miz. Saha sayı. Eki dir ve emir kipi mizin eki yoktur arkadaşlar.
Çünkü birine emir verirken kip eki kullanmayız.
Şimdi bunları fiil üzerinde gösterecek. Olursak. Hemen bir tane fiil seçelim gel fiilini seçelim.
Gel fiiline. Geçmiş zaman kip. Ekleri getirecek. Olursam nasıl. Söylerim.
Gel benim fiil kökün üzerine kip ekini getireceğim.
Geldi veya diğer eki getireceğim.
Gel benim fiil kökü üzerine şu miş ekini getirmem gerekiyor ve gelmiş olacak.
Şimdiki zaman kip ekimi ç kimliğim gel fiil ile yine kökünü yazıyorum.
Üzerine ekimi yazıyorum. Geliyor gelecek zamanki. Ekiyle yapalım gel fiiline kip ekini getirmem gerekiyor.
Gel edecek gelecek. Geniş zamanki. Pekin'i getirelim önce fiil kökü mü yazmam gerekiyor?
Önüne de üçlüsünü getirince gelir olacak gereklilik kipi ile çekim diyorum.
Gel meli, istek kipi ile çekim diyorum.
Gel eğim geleyim şart.
Kip ile çekim diyorum.
Gel se emir kipi ile çekim diyorum.
Gel çünkü emir. Anlamı taşıdığı. İçin kip eki. Bulunmaz. Arkadaşlar biliyorsunuz ekler kökün üzerine gelir.
Ben de bu yüzden öncelikle gel fiil kökünü yazdım, üzerindeki eklerini getirdim.
Şimdi bakıyorum gel derken ne demek istiyorum?
Yani benim köyümün anlamı ne?
Uzaktan yakını doğru. İlerlemesini istiyorum ben gel diyerek.
Yani uzaktan. Yakına. Gitmek, uzaktan. Yakına. Gelmek. Anlamında kullanılıyor. Peki gelen bu kip ekleri benim fiili min, yani uzaktan. Yakına yürümek anlamını. Değiştirmiş mi?
Değiştirmemiş. O zaman bilmem. Gereken de şu kip ekleri çekim eki dir.
Devam ediyorum ki eklerinin haricinde bir de şahıs ekleri miz vardı. Arkadaşlar şahısları mızda o fiili. Kimin gerçekleştirdiğini bildiren ek yerdir ve dilimizin. Altı tane şahsı vardır. Arkadaşlar.
Birinci tekil, ikinci tekil, üçüncü tekil. Bir de bunların çavuşları var. Birinci çoğul, ikinci çoğul ve üçüncü çoğul. Birinci tekil şansımız. Dilimizde.
Ben bir ikinci. Tekil şansımız. Sen üçüncü tekil. Şansımız o birinci çoğul şansımız. Biz ikinci. Çoğul şansımız. Siz ve üçüncü çoğul. Şansımız onlardır.
Şimdi bunlar nasıl. Kullanılacak?
Fiilin üzerinde ben önce fiil. Kökü mü kullanacağım?
Üzerine az önceki anlattığım köpeklerinden getireceğim. Daha sonra bu fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren şahıs eklerini getireceğim.
Hemen çekimle meye başlayalım.
Örnekleri yapalım.
Şimdi bir tane fiil seçmem gerekiyor.
Fiil kök. Yaz kökü mü olsun ve ben bu yaz kökünü az önceki. Gördüm şu eklerde biriyle çekimle meleğim. Nasıl olsun. Gel di di i seçelim. Geçmiş zaman olsun.
Ne olacaktı?
Yaz olacaktı benim.
Filim yaz fiiline dikip ekini getirecekti. Yazdı. Yapmam gerekiyor.
Şimdi bu yazma işini ben belirtiyorum, ben yapıyorum.
Nasıl bir şey geçirmeliyiz ki?
Benim yaptığım anlaşılsın.
O zaman hemen yardım alayım ben.
Ben yazdım, sen yaz dın o yaz dı.
Şurada bir uyarı yapacağız.
Niye uyarı yapacağız?
Çünkü az önce farkındaysanız yaz fiilini söyledik. Dikip ekini söyledik.
Me şahıs ekini söyledik. Fiili mi yazdım?
Fiilin zamanını yazdım.
Fiil gerçekleştiren şahsın ekini yazdım.
Burda da burada da aynı. Fiili mi. Yazdım?
Fiilin tipini. Yazdım. O fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren. Şahıs ekini yazdım. Burada fiili. Yazdım, kipi yazdım, şahıs yok arkadaşlar. Üçüncü tekil. Şahsın eki yoktur zaten.
O yazdı dediğimizde de anlamlı olur.
Biz yaz. Dı. Siz yazdınız, onlar yaz dışlar şimdi arkadaşlar.
Bazı arkadaşlarımız şöyle diyor Hocam onlar yazdı da anlamlı lar. Ekini getirme, sem de olur diyenler. Var.
Ancak o yazdı tekillik bildirir, onlar yazdılar.
Çoğunluğu çoğul. Luk bildirir. O yüzden buradaki. Pınar ekini. Kullanmalıyız. Ben örneklere bakalım ve örnekleri inceleyelim.
Baktım ve gelmişsiniz fiillerini ayıralım ekine köküne yapın ekimi, çekim ekimi. Bunlara bir bakalım. Baktım kelimesi kelimenin. Kökü.
Bak bakmak olduğu için burası fiil kök. Şimdi bakmak nedir gözle. Etrafı. Görmektir. Baktım diyince anlam değişiyor mu?
Değişmiyor. O zaman şu kısım. Çekim eki olacak.
Ben biliyorum ki fiile gelen çekim ekleri iki tane az önce söyledik kip ve şahıs ekleri dir.
Şuradaki tı kip eki hatta kip eklerinden geçmiş. Zaman ki. Peki şuradaki m de. Bu. Fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren. Ben. Baktım. Dediğimde anlamlı. Olduğu için şahıs eki.
Bu da birinci tekil şahıs ikidir.
Ben baktım yanındakine yapıyorum gelmişsiniz kelime min kökü gel gelmek olduğu için. Burası. Fiil kök.
Şimdi gelmek. Ne?
Uzaktan yakına doğru. İlerlemekte.
Gelmişsiniz diyince uzaktan. Yakına. Doğru ilerlemek anlamı değişmiş mi?
Değişmemiş. O zaman şurası. Komple çekim eki oldu. Çekim eki anlam. Değiştirmez ve fiile gelen çekim eklerinden bahsediyoruz.
Iki taneydi kip ve. Şahısta şuradaki. Miş. Yukarıda az önce. Söyledik bu fiilin geçmişte yapıldığını bildiren. Geçmiş zaman. Kip tekidir.
Kip ekinin üzerine de ne geliyordu?
Bu fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren şahıs eki geliyordu. O zaman burası da şahıs eki olur.
Bakıyorum hatta hangi şahıs. Siz gelmişsiniz. Dediğimde anlamlı. Olduğu için ikinci. Çoğul şahıs eki oldu, iki tane uyarım var arkadaşlar. Çok önemli uyarılar bunlar.
Ilki isimlere gelen harfler eki, çoğul eki, fiillere gelen haller eki.
Üçüncü çoğul şahıs eki. Şimdi hatırlıyorsunuz şurada şahıs. Eklerini, çalılar ekini özellikle söyledik.
Ancak bir önceki videomuzda da isim köke gelen çekim eklerinde çoğul ekini gördük, ikisinin aynı. Şey olmadığını mutlaka. Bilelim, ikisinin farkı ne isimlere geliyorsa. Çoğul. İki fiile. Geliyorsa. Şahıs ikidir.
Hemen örneklerle de inceleyelim.
Çiçekler ve görmüşler.
Şimdi çiçekler kelimesinin kökü çiçek çiçek. Mek olmadığı için burası isim. Kök görmüşler kelimesinin kökü gör görmek olduğu için burası fiil kök.
Ben bakıyorum ikisinde de harfler eki var.
İkisine de çoğul eki diyebilir miyim?
Hemen pat. Diye diyemem.
Çoğul eki neydi, isim köke. Geliyorsa. Çoğul eki fiil köke geliyorsa şahıs eskiydi. Bunu sakın. Unutmayın.
En önemli ayırıcı. Noktası da budur. Devam ediyorum.
Aynı şekilde beni yanıltacak bir ekim daha var.
İyilik ekleri isme, şahıs ekleri fiile gelir.
İyilik eki neydi?
Bir isim soylu.
Kelimenin kime ait olduğunu bildiren, sahiplik bildiren eklerde.
Şahıs eki ise.
Bir fiili kimin gerçekleştirdiğini bildiren ekti.
Gerçekleştirdiği kişiyi bildirir. Hemen bakalım. Şöyle bir arabam kelimesi var, bir de. Atım. Kelimesi var.
Arabam kelimesinin. Kökü Arapçadır.
Arabam mak olmadığı için burası isim Köktürk. Atım kelimesinin kökü. At tır atmak olduğu için burası da. Fiil kök dür. Şimdi bakıyorum arabam. Ben şuradaki m ekini bulabilmek için. Bunun başına benim arabam dedim.
Anlamlı oldu.
O zaman bu arabanın bana ait olduğunu. Bildirdiği için a yiğitlik. Bildiren yani. Sahiplik bildiren iyilik eki dir. Ancak atmak burası fiil. Kök fiil kökleri, şahıs eki gelir mi gelmez fiili özür dilerim.
Fiil köke iyilik eki gelmez.
Fiil köke şahıs eki gelir.
O fiili kimin gerçekleştirdiğini bildirecektir. Atma işini kim yapmış?
Ben yapmışım.
Ben attım.
O zaman burası şahıs eki oldu.
Şimdi arkadaşlar. Dikkat edelim iyilik ise benim getirdim. Şahısa. Ben getirdim. O zaman. Arkadaşlar şöyle diyebiliriz. İyilik olduğunu anlayan. Bilmem için bir ekin. Başına. Benim, senin. Onun. Bizim. Sizin ve onların. Gelecek. Ancak şahıs eki olduğunu anlayabilmemiz. İçin fiilin. Başına ben. Sen, o, biz, siz onlar gelecek.
Buna çok dikkat edelim lütfen.
