Kunduz, Türkçe isim çekim ekleri.
Konu anlatım videosundan.
Herkese merhaba arkadaşlar.
Biliyorsunuz ekleri ikiye ayırdık.
Yapım ekleri ve çekim ekleri olmak üzere iki idi.
Şimdi geldik çekim eklerini.
Çekim ekleri de ikiye ayrılıyor arkadaşlar.
Isim çekim ekleri yani isim köke gelen çekim ekleri ve fiil köke gelen çekim ekleri, fiil çekim ekleri, fiil çekim eklerini bir sonraki videomuzda bulabilirsiniz.
Bu videomuzda.
İsim çekim eklerinden yani isim köke gelen çekim eklerinden bahsedeceğiz.
Geldiği kökün türünü. Veya anlamını. Değiştirmeyen ekler çekim ekler midir?
Geldiği kökün. Anlamını veya. Türünü değiştirenler ise yapım ekleri idi.
Yani benim kökün olacak kökün üzerine öyle bir ek gelecek ki, kökünün. Anlamı. Değişmeyecek. İkiye ayrıldığını söyledik. İsim köke gelen çekim ekleri ve fiil köke gelen çekim ekleri ilk olarak isim.
Köke gelen çekim eklerinden başlayalım.
İsim köke gelen çekim eklerinde ben kökü bulduğumda. Kökü mak mek mastar ekini. Almaması lazım.
Yani isime gelen çekim ekleri.
Bu videoda vereceğimiz bütün örnekler isim köklü örnekler olacak.
İsim köke gelen çekim eklerinden ilki çoğul eki.
Geldiği kökün. Sayısını arttıran. Ekler nedir?
Bizim Türkçemizin çoğul ekleri yani çokluk ekleri lar eki dir arkadaşlar.
Bunlarla eki isim köke gelir ve geldiği kökün. Anlamını. Veya türünü değiştirmez. Sadece sayısını arttırır. Mesela çiçekler. Kelimesine bakalım. Kelime min kökü çiçek çiçek. Mek olmadığı. İçin isim kökü üzerine bir ler eki almış.
Çiçek neydi?
Bitkiyi de hoş kokan bir bitki idi.
Çiçekler dediğimde hoş. Kokan bitki anlamı. Değişmemiş.
Değişmediği için bu ek çekime ikidir ve çekim eklerinden varlar.
Eki çoğul ikidir.
Bakalım şimdi şunun bir çiçek olduğunu düşünelim.
Benim kökün bu güller ekini. Aldığında yine. Aynı şey. Oluşuyor.
Sadece sayısı artıyor.
Arkadaşlar birden fazla çiçek oluyor ancak anlamı değişmiyor.
Yine yapalım.
Ara ba. Nlar kelime min. Kökü araba araban mak olmadığı. İçin isim kökü. Lar eki arabanın anlamını. Değiştirmemiş.
Değiştirmediği için çekim eki çekim. Eklerinden hangisi arabanın sayısını arttırdığı. İçin.
Larla Ur eki çoğul ikidir isim köke gelen bir diğer ek lerimiz, hal durum ekleri, ismin beş hali vardır arkadaşlar ve bu beş hali yalın hali belirtme hali, yönelme hali. Bulunma hali ve ayrılma halidir. Bunların da kendi içinde ekleri var.
Yalın halimizin eki yok.
Belirtme halimizin eki.
Iıı iyi ııı.
Yönelme halimizin eki, ee a. Bulunma. Halimizin eki. Daha de ayrılma. Halimizin eki. Dan ve. Düzendir.
Örneklerle yapacak olursak şöyle gösterebiliriz.
Ev kelimesine bakıyorum.
Ev kök halinde herhangi bir belirtme, yönelme. Bulunma ayrılmadan bir ek var mı?
Yok.
O zaman bu yalın halde. Belirtme halini getirecek. Olursam. Evi yönelme halini getirecek olursam. Eve bulunma hali.
Evde ayrılma hali. Ev den şimdi bakıyorum ev yaşadığımız yapı içinde barındığı mız.
Yaşadığımız yapı evi diyince bir anlam değişikliği var mı?
Yok çünkü çekim eki eve deyince bir anlam değişikliği yok.
Evde deyince bir anlam değişikliği yok.
Evden diyince bir. Anlam. Değişikliği yok.
Arkadaşlar bu ekleri ezberle dememiz gerekiyor.
Çekim ekleri. Biraz da yapım eklerinden. Farklı olarak ezber gerektiriyor.
Ancak hal eklerini ezberleme en kolaydı.
Bir yöntemi var.
Şöyle diyebiliriz.
Evi belirtiyorum.
Eve yönelik yorum. Evde bulunuyorum.
Evden ayrılıyorum. Şimdi ezberleme en kolay yöntemi bu olsun.
Evi belirtiyorum derken ne demek istiyorum?
İyi belirtme eki eve yönelik yorumda eye yönelme eki evde. Bulunur, yorumda. De. Bulunma. Hal eki. Evden ayrılıyorum da den ayrılma hali. İkimiz oldu.
Bu şekilde kolay bir yöntemle ezber diyebilirsiniz.
Isim köke gelen bir diğer ekim iyilik yani sahiplik ekleri.
İsim, soylu bir kelimenin kime ait olduğunu bildiren ekler nedir şimdi inceleyelim.
Silgi kelimesi. Bana ait. İse silgi im derim.
Silgi kelimesi. Sana. Aitse sil giyin derim.
Silgi kelimesi. Ona. Aitse silgi, kaynaştırma, silgi si derim.
Silgi kelimesi bize aitse silgi miz derim.
Silgi kelimesi sizlere aitse, silgi niz derim.
Silgi kelimesi. Onlara. Aitse silgi leri derim.
Şimdi arkadaşlar silgi. Mek olmadığı için. Bu isim soylu bir kelime ve silgi kelimesinin üzerine gelen me.
Ne iyi miyiz, neyiz leri.
Bu silgi nin kime ait olduğunu bildirdiği için iyilik yani şahitlik ekler midir?
Şimdi silgi silmeye yarayan bir araçtır. Silgi denildiğinde anlam değişiyor mu?
Değişmiyor.
Cildin dediğinde değişmiyor.
Silgi si olduğunda değişmiyor.
Silgi miz. Olduğunda. Değişmiyor.
Silgi niz olduğunda değişmiyor.
Silgi leri olduğunda değişmiyor.
Demek ki benim iyilik ellerimle geldiği isim soylu. Kelimenin anlamını. Değiştirmediği için.
Çekim ikidir.
Kelime deki iyi lik eklerini bulmak için kelimenin başına benim, senin, onun, bizim, sizin. Onların. Kelimelerini getiririz. Ve anlamlı olur. Arkadaşlar.
Bakalım.
Şöyle yazsam mesela benim ilgim anlamlı oldu.
Şuradaki m iyilik eki senin silgi.
Onun silgi si.
Bizim silgi miz.
Sizin silgi niz, onların silgi ileri şimdi iyilik eki miydi, değil miydi, hali miydi?
Çoğul iki miydi, karıştırır?
İnsanız. Eğer şu yöntemi iyilik eklerinde uygulayabilirsiniz.
Kelimenin başına benim, senin, onun, bizim, sizin. Onların zamir lerinden alırsa, anlamlı olursa iyilik. Eki dir arkadaşlar.
Hemen bir uyarıyla da inceleyelim.
Kitabı uygun. Fiyata aldık. Bir tane daha yazıyorum. Kitabı okulda kalmış. Şimdi şunları. Bir ayıralım. Kitabı kelimesinin kökü. Kitaptır.
Bir adet ıı ekini almış. Aşağıdaki kelimeye bakıyorum.
Kitabı kelimesinin kökü. Kitaptır ve ıı ekini almış. Bunlar kitap tapmak. Olmadığı. İçin isim kökü. Ancak iki ıı da aynı gibi duruyor. Ama ikisinin de görevi farklıdır arkadaşlar. Bakalım şimdi onun kitabı uygun fiyatı aldık anlamlı mı?
Değil anlamlı olmadığı için burası. İyilik eki. Olmaz. Anlamlı olsaydı iyilik eki olurdu. Anlamlı olmadığı için burası. Hal eklerinden belirtme hali ikidir.
Aşağıya iniyorum. Hemen okuyayım.
Onun kitabı okulda kalmış, anlamlı.
Demek ki kitabın ona ait olduğunu bildiriyorum. İsim, soylu bir kelimenin kime ait olduğunu bildiren eklerde n eki idi.
İyilik eki idi.
Bu yöntemi uygulayabilirsiniz arkadaşlar.
Devam ediyorum.
İsim köke gelen bir diğer çekim ekleri mizde tamlama ekleri. İsim tanımlamasını oluşturan tamlayan ve tanımlanan ek alır. Türkçenin tamlayan ekleri ın, in, un, ün. Türkçenin tamlama ekleri ıı i u müdür hemen bakalım.
Saçın toka sı. Şuradaki s kaynaştırma mıdır?
Bir tane daha. Yapalım araba. N kaynaştırma. Arabanın kapısı. S kaynaştırma. Iı.
Şimdi arkadaşlar bunlar bir isim tamlaması oluşturduğu. İçin. Şuradaki ın ve sığırlar. Tamlama ikidir. Ancak aynı zamanda şuradaki onlara ilgi. Şuradaki ayılara da iyilik eki diyebiliriz.
Karşımıza bu şekilde de. Çıkar bunu. Da bilelim.
Tabi ki bunlar da geldiği kelimenin. Anlamını. Değiştirme yedikleri için çekim eki olurlar.
Şimdi arkadaşlar gördünüz bir sürü ıı ii u ikimiz var bizim. Bu i u. Ekleri sorularda. Karşımıza. Çok çıkar.
Peki nasıl yapacağız?
Dilimizde çok sayıda ıı eki vardır.
Dikkat etmemiz gerekir.
Öncelikle bir önceki videomuzda bahsettik.
Geldiği kökün. Anlamını veya türünü. Değiştiriyor ise yapım eki geldiği kökün. Anlamını veya türünü. Değiştirmiyor.
Sa çekim eki ve çekim eklerini de az önce yukarıda. Tek tek anlattık.
Bakalım ıı eki alan batı var.
Ayakkabısı var. Arabası var ve uçağı var.
Şimdi ben bunları tek tek inceliyorum arkadaşlar.
Batı kelimesine bakalım.
Batı kelimesinin kökü. Batmaktan. Gelir.
Fiil kök.
Nedir bu güneşin batması yani kaybolması?
Iı ekini aldıktan sonra batı anlamına gelmiş.
Güneşin battığı yön olmuş.
Yani anlam. Değiştirmiş.
Anlam değiştirdiği için yapım eki. Yapım eklerinden hangisi batmak oldu?
Batı olmak olmadı.
O zaman bu. Fiilden isim. Yapan yapım eki oldu. Bakın bir ıı eki karşıma yapım eki olarak çıktı. Devam ediyorum.
Ayakkabı ayakkabı mak olmadığı. İçin isim kök şuradaki se kaynaştırma. Dır arkadaşlar.
Şurada bir ıı eki var.
Yalnız bu hal eki olabilir, tamlama eki olabilir. İyilik eki olabilir. Dün aldığı ayakkabısı. Güzelmiş. Şimdi onun ayakkabısı. Güzelmiş. Anlamlı olduğu için, ayakkabının ona ait. Olduğunu bildirdiği için. Burası iyilik. Eki. Olur.
Devam ediyorum.
Babamın arabası satıldı.
Şimdi burada bir babamın arabası.
İsim tamlaması var.
Şurada bir tamlayan eki var, şurada bir tamamlanan eki var. Araba kök isim kökü se tabi ki kaynaştırma. Şuradaki ıı tamlama. Eki. Ancak. Tamlama ekinde yer. Alan ıı. İyi ekine ben. Aynı zamanda. İyilik eki diyorum. Devam ediyorum.
Geç kalınca uçağı kaçırdık. Uçak isim şimdi. Uçağı kaçırdık derken. Onun kelimesini getireyim bakalım. Geç kalınca onun uçağı kaçırdık.
Anlamlı mı anlamsız.
Başını onun ekini almıyorsa bu hal eki olur arkadaşlar. Hal eklerinden de belirtme hali ikidir.
Biliyorsunuz ekleri ikiye ayırdık.
Yapım ekleri ve çekim ekleri olmak üzere iki idi.
Şimdi geldik çekim eklerini.
Çekim ekleri de ikiye ayrılıyor arkadaşlar.
Isim çekim ekleri yani isim köke gelen çekim ekleri ve fiil köke gelen çekim ekleri, fiil çekim ekleri, fiil çekim eklerini bir sonraki videomuzda bulabilirsiniz.
Bu videomuzda.
İsim çekim eklerinden yani isim köke gelen çekim eklerinden bahsedeceğiz.
Geldiği kökün türünü. Veya anlamını. Değiştirmeyen ekler çekim ekler midir?
Geldiği kökün. Anlamını veya. Türünü değiştirenler ise yapım ekleri idi.
Yani benim kökün olacak kökün üzerine öyle bir ek gelecek ki, kökünün. Anlamı. Değişmeyecek. İkiye ayrıldığını söyledik. İsim köke gelen çekim ekleri ve fiil köke gelen çekim ekleri ilk olarak isim.
Köke gelen çekim eklerinden başlayalım.
İsim köke gelen çekim eklerinde ben kökü bulduğumda. Kökü mak mek mastar ekini. Almaması lazım.
Yani isime gelen çekim ekleri.
Bu videoda vereceğimiz bütün örnekler isim köklü örnekler olacak.
İsim köke gelen çekim eklerinden ilki çoğul eki.
Geldiği kökün. Sayısını arttıran. Ekler nedir?
Bizim Türkçemizin çoğul ekleri yani çokluk ekleri lar eki dir arkadaşlar.
Bunlarla eki isim köke gelir ve geldiği kökün. Anlamını. Veya türünü değiştirmez. Sadece sayısını arttırır. Mesela çiçekler. Kelimesine bakalım. Kelime min kökü çiçek çiçek. Mek olmadığı. İçin isim kökü üzerine bir ler eki almış.
Çiçek neydi?
Bitkiyi de hoş kokan bir bitki idi.
Çiçekler dediğimde hoş. Kokan bitki anlamı. Değişmemiş.
Değişmediği için bu ek çekime ikidir ve çekim eklerinden varlar.
Eki çoğul ikidir.
Bakalım şimdi şunun bir çiçek olduğunu düşünelim.
Benim kökün bu güller ekini. Aldığında yine. Aynı şey. Oluşuyor.
Sadece sayısı artıyor.
Arkadaşlar birden fazla çiçek oluyor ancak anlamı değişmiyor.
Yine yapalım.
Ara ba. Nlar kelime min. Kökü araba araban mak olmadığı. İçin isim kökü. Lar eki arabanın anlamını. Değiştirmemiş.
Değiştirmediği için çekim eki çekim. Eklerinden hangisi arabanın sayısını arttırdığı. İçin.
Larla Ur eki çoğul ikidir isim köke gelen bir diğer ek lerimiz, hal durum ekleri, ismin beş hali vardır arkadaşlar ve bu beş hali yalın hali belirtme hali, yönelme hali. Bulunma hali ve ayrılma halidir. Bunların da kendi içinde ekleri var.
Yalın halimizin eki yok.
Belirtme halimizin eki.
Iıı iyi ııı.
Yönelme halimizin eki, ee a. Bulunma. Halimizin eki. Daha de ayrılma. Halimizin eki. Dan ve. Düzendir.
Örneklerle yapacak olursak şöyle gösterebiliriz.
Ev kelimesine bakıyorum.
Ev kök halinde herhangi bir belirtme, yönelme. Bulunma ayrılmadan bir ek var mı?
Yok.
O zaman bu yalın halde. Belirtme halini getirecek. Olursam. Evi yönelme halini getirecek olursam. Eve bulunma hali.
Evde ayrılma hali. Ev den şimdi bakıyorum ev yaşadığımız yapı içinde barındığı mız.
Yaşadığımız yapı evi diyince bir anlam değişikliği var mı?
Yok çünkü çekim eki eve deyince bir anlam değişikliği yok.
Evde deyince bir anlam değişikliği yok.
Evden diyince bir. Anlam. Değişikliği yok.
Arkadaşlar bu ekleri ezberle dememiz gerekiyor.
Çekim ekleri. Biraz da yapım eklerinden. Farklı olarak ezber gerektiriyor.
Ancak hal eklerini ezberleme en kolaydı.
Bir yöntemi var.
Şöyle diyebiliriz.
Evi belirtiyorum.
Eve yönelik yorum. Evde bulunuyorum.
Evden ayrılıyorum. Şimdi ezberleme en kolay yöntemi bu olsun.
Evi belirtiyorum derken ne demek istiyorum?
İyi belirtme eki eve yönelik yorumda eye yönelme eki evde. Bulunur, yorumda. De. Bulunma. Hal eki. Evden ayrılıyorum da den ayrılma hali. İkimiz oldu.
Bu şekilde kolay bir yöntemle ezber diyebilirsiniz.
Isim köke gelen bir diğer ekim iyilik yani sahiplik ekleri.
İsim, soylu bir kelimenin kime ait olduğunu bildiren ekler nedir şimdi inceleyelim.
Silgi kelimesi. Bana ait. İse silgi im derim.
Silgi kelimesi. Sana. Aitse sil giyin derim.
Silgi kelimesi. Ona. Aitse silgi, kaynaştırma, silgi si derim.
Silgi kelimesi bize aitse silgi miz derim.
Silgi kelimesi sizlere aitse, silgi niz derim.
Silgi kelimesi. Onlara. Aitse silgi leri derim.
Şimdi arkadaşlar silgi. Mek olmadığı için. Bu isim soylu bir kelime ve silgi kelimesinin üzerine gelen me.
Ne iyi miyiz, neyiz leri.
Bu silgi nin kime ait olduğunu bildirdiği için iyilik yani şahitlik ekler midir?
Şimdi silgi silmeye yarayan bir araçtır. Silgi denildiğinde anlam değişiyor mu?
Değişmiyor.
Cildin dediğinde değişmiyor.
Silgi si olduğunda değişmiyor.
Silgi miz. Olduğunda. Değişmiyor.
Silgi niz olduğunda değişmiyor.
Silgi leri olduğunda değişmiyor.
Demek ki benim iyilik ellerimle geldiği isim soylu. Kelimenin anlamını. Değiştirmediği için.
Çekim ikidir.
Kelime deki iyi lik eklerini bulmak için kelimenin başına benim, senin, onun, bizim, sizin. Onların. Kelimelerini getiririz. Ve anlamlı olur. Arkadaşlar.
Bakalım.
Şöyle yazsam mesela benim ilgim anlamlı oldu.
Şuradaki m iyilik eki senin silgi.
Onun silgi si.
Bizim silgi miz.
Sizin silgi niz, onların silgi ileri şimdi iyilik eki miydi, değil miydi, hali miydi?
Çoğul iki miydi, karıştırır?
İnsanız. Eğer şu yöntemi iyilik eklerinde uygulayabilirsiniz.
Kelimenin başına benim, senin, onun, bizim, sizin. Onların zamir lerinden alırsa, anlamlı olursa iyilik. Eki dir arkadaşlar.
Hemen bir uyarıyla da inceleyelim.
Kitabı uygun. Fiyata aldık. Bir tane daha yazıyorum. Kitabı okulda kalmış. Şimdi şunları. Bir ayıralım. Kitabı kelimesinin kökü. Kitaptır.
Bir adet ıı ekini almış. Aşağıdaki kelimeye bakıyorum.
Kitabı kelimesinin kökü. Kitaptır ve ıı ekini almış. Bunlar kitap tapmak. Olmadığı. İçin isim kökü. Ancak iki ıı da aynı gibi duruyor. Ama ikisinin de görevi farklıdır arkadaşlar. Bakalım şimdi onun kitabı uygun fiyatı aldık anlamlı mı?
Değil anlamlı olmadığı için burası. İyilik eki. Olmaz. Anlamlı olsaydı iyilik eki olurdu. Anlamlı olmadığı için burası. Hal eklerinden belirtme hali ikidir.
Aşağıya iniyorum. Hemen okuyayım.
Onun kitabı okulda kalmış, anlamlı.
Demek ki kitabın ona ait olduğunu bildiriyorum. İsim, soylu bir kelimenin kime ait olduğunu bildiren eklerde n eki idi.
İyilik eki idi.
Bu yöntemi uygulayabilirsiniz arkadaşlar.
Devam ediyorum.
İsim köke gelen bir diğer çekim ekleri mizde tamlama ekleri. İsim tanımlamasını oluşturan tamlayan ve tanımlanan ek alır. Türkçenin tamlayan ekleri ın, in, un, ün. Türkçenin tamlama ekleri ıı i u müdür hemen bakalım.
Saçın toka sı. Şuradaki s kaynaştırma mıdır?
Bir tane daha. Yapalım araba. N kaynaştırma. Arabanın kapısı. S kaynaştırma. Iı.
Şimdi arkadaşlar bunlar bir isim tamlaması oluşturduğu. İçin. Şuradaki ın ve sığırlar. Tamlama ikidir. Ancak aynı zamanda şuradaki onlara ilgi. Şuradaki ayılara da iyilik eki diyebiliriz.
Karşımıza bu şekilde de. Çıkar bunu. Da bilelim.
Tabi ki bunlar da geldiği kelimenin. Anlamını. Değiştirme yedikleri için çekim eki olurlar.
Şimdi arkadaşlar gördünüz bir sürü ıı ii u ikimiz var bizim. Bu i u. Ekleri sorularda. Karşımıza. Çok çıkar.
Peki nasıl yapacağız?
Dilimizde çok sayıda ıı eki vardır.
Dikkat etmemiz gerekir.
Öncelikle bir önceki videomuzda bahsettik.
Geldiği kökün. Anlamını veya türünü. Değiştiriyor ise yapım eki geldiği kökün. Anlamını veya türünü. Değiştirmiyor.
Sa çekim eki ve çekim eklerini de az önce yukarıda. Tek tek anlattık.
Bakalım ıı eki alan batı var.
Ayakkabısı var. Arabası var ve uçağı var.
Şimdi ben bunları tek tek inceliyorum arkadaşlar.
Batı kelimesine bakalım.
Batı kelimesinin kökü. Batmaktan. Gelir.
Fiil kök.
Nedir bu güneşin batması yani kaybolması?
Iı ekini aldıktan sonra batı anlamına gelmiş.
Güneşin battığı yön olmuş.
Yani anlam. Değiştirmiş.
Anlam değiştirdiği için yapım eki. Yapım eklerinden hangisi batmak oldu?
Batı olmak olmadı.
O zaman bu. Fiilden isim. Yapan yapım eki oldu. Bakın bir ıı eki karşıma yapım eki olarak çıktı. Devam ediyorum.
Ayakkabı ayakkabı mak olmadığı. İçin isim kök şuradaki se kaynaştırma. Dır arkadaşlar.
Şurada bir ıı eki var.
Yalnız bu hal eki olabilir, tamlama eki olabilir. İyilik eki olabilir. Dün aldığı ayakkabısı. Güzelmiş. Şimdi onun ayakkabısı. Güzelmiş. Anlamlı olduğu için, ayakkabının ona ait. Olduğunu bildirdiği için. Burası iyilik. Eki. Olur.
Devam ediyorum.
Babamın arabası satıldı.
Şimdi burada bir babamın arabası.
İsim tamlaması var.
Şurada bir tamlayan eki var, şurada bir tamamlanan eki var. Araba kök isim kökü se tabi ki kaynaştırma. Şuradaki ıı tamlama. Eki. Ancak. Tamlama ekinde yer. Alan ıı. İyi ekine ben. Aynı zamanda. İyilik eki diyorum. Devam ediyorum.
Geç kalınca uçağı kaçırdık. Uçak isim şimdi. Uçağı kaçırdık derken. Onun kelimesini getireyim bakalım. Geç kalınca onun uçağı kaçırdık.
Anlamlı mı anlamsız.
Başını onun ekini almıyorsa bu hal eki olur arkadaşlar. Hal eklerinden de belirtme hali ikidir.
