Kunduz Türkçe Sözlük'te.
Yapı konu anlatımından herkese.
Merhaba arkadaşlar.
Önceki videolar mızı toplayarak bu videoya gelmiş bulunuyoruz.
Yani kökleri, ekleri, yapım ekini, çekim ekini, isim çekim eklerini, fiil çekim eklerini.
Bu bilgileri topladık ve sözcükle yapıda buluştuk.
Arkadaşlar sözcükle yapı üçe ayrılır.
Basit yapılı sözcükler, türemiş yapılı sözcükler ve birleşik yapılı sözcükler.
Ancak bu sözcükle yapıyı yapabilmemiz için az önceki saydığım kök kök çeşitleri.
İsim çekim ekleri, fiil çekim ekleri ve yapım eklerini bilmemiz gerekiyor.
Yani bunları topladık.
Burada bilgi birikimimizi ortaya çıkaracağız. İlk olarak basit. Yapılı kelimelerden başlayalım.
Kök halinde bulunan. Ya da sadece. Çekim eki almış kelimelerin. Yapısına Ben basit. Yapılı kelime diyorum.
Bazı kelimeleri yazayım, inceleyelim. Kunduz yazdı. Çoraplar. Evde sandalye. Niz.
Bu kelimeleri. Yazdılar ve bana yapısını bulun. Dediler.
Ne yapıyorum arkadaşlar?
Kelimenin önce kökünü buluyorum.
Kök türünü. Buluyorum.
Daha sonra. Eklerini inceliyorum.
Kunduz kelimesinin kökü nedir arkadaşlar?
Kunduz, kunduz, mak oldu mu?
Olmadı.
O zaman bu. İsim köklü bir kelimedir.
Peki ek var. Mı?
Yok. Sadece kök halinde, sadece kök halinde bulunan kelimelerin yapısı neymiş arkadaşlar?
Basit yapılı kelime imiş.
Yazdı kelimesine geçiyorum. Kökü yaz yazmak. Olduğu için fiil soylu bir kelime, fiil kök.
Peki yazmak nedir?
Kalemle bir şeyler karalamak der. Yazdı diyince anlam değişiyor mu?
Değişmiyor. O zaman bu çekim ikidir. Fiile gelen çekim eklerinden kip ikidir.
Bu kelime. Hem de. Sadece çekim eki almış.
Sadece çekim eki alan kelimelerin. Yapısı basit yapılı. Olur.
Çoraplar kelimesine bakalım.
Çorap benim kelime min kökü çorap. Mag olmadığı. İçin isim kök üzerine nar ekini almış.
Lar eki neydi?
Çoğul eki ve birden. Fazla çorap anlamı. Katmış. Çorabın anlamını değiştirmemiş. Sayısını değiştirmiş.
Çoğul eki çoğul ekleri de çekim ikidir biliyoruz.
Bu kelime hem de. Sadece. Çekim eki. Aldığı için yapısı basit yapılı olmuş. Evde kelimesine bakalım eğilmek olmadığı için.
İsim kök dene eki dir.
Bulunma hali eki.
Hayaletleri de ben biliyorum ki çekim ekine giriyor.
Bu kelime. Hem de. Sadece çekim eki aldığı için basit yapılı. Olur. Sandalye niz.
Kelime min. Kökü. Sandalye sandalye mek olmadığı için.
Isim Köktürk şurada bir niz eki var.
Şuraya yazıyorum. Sizin sandalye. İniz dediğimde. Anlamlı olduğu. İçin. Burası. İyilik ehlidir, iyilik ekleri de biliyoruz ki çekim ikidir.
Bu kelime de. Sadece. Çekim eki aldığı. İçin yapısı basit. Yapılıdır arkadaşlar.
İkinci yapıda sürüm türemiş yapılı kelimelerdir.
Türemiş yapılı kelimelerde yapım eki almış kelimeler.
Hocam 2 tane yapım eki alsa ne olur?
Türemiş olur hocam 3 tane yapım eki alsa ne olur?
Türemiş olur ama hocam. Yapım eki almış ama üzerinde de çekim eki almış.
Ne olacak arkadaşlar yine türemiş yapılı olacak.
Yani kelime bir tane yapım eki. Alsın. Üzerine. Ne alırsa alsın. Türemiş yapılı olur.
Inceliyorum. Askı. Gözlük. Satır mak ve sarar. Şimdi bu kelimeleri inceleyelim.
Askı kelimesinin kökü. As mak. Olduğu için. Burası. Fiil kök. Asmak. Nedir?
Elimdeki bir eşyayı yukarıda bulunan yere koymak demektir.
Burada bir ek. Var.
Askı. Askı nedir?
Elimdeki eşyayı. Astığım. Yerdir.
O zaman bu yapım eki oldu.
Yani anlam değiştirdi. Yapım eklerinden hangisi?
Asmak oldu?
Askı mak olmadı.
O zaman bu. Yapım eki fiili aldığı isim. Yaptığı. Fiilden isim. Yapan. Yapım eki oldu. Kelime yapım eki aldıysa yapısı ne oldu?
Arkadaşlar türemiş yapılı oldu.
Gözlük kelimesi kelime min kökü göz göz mek. Olmadığı. İçin. Burası. İsim kök göz nedir?
Görme organıdır.
Gözlük nedir?
Görme organının iyileşmesini. Sağlayan. Bir araçtır.
Anlam değiştirdiği için. Burası yapım. Eki oldu. Yapım eklerinden hangisi bakalım?
Göz mek. Olmadığı. Göz bükmek. Olmadı.
Isimden isim yapan. Yapım eki oldu.
Kelime tam yapım eki aldığı için bu kelimenin. Yapısı. Da türemiş yapılı oldu.
Satır kelimesinin kökü. Satır satmak. Olduğu için. Burası. Fiil kök. Oldu. Satmak nedir?
Bir malı veya eşyayı para karşılığı vermektir.
Satır mak nedir?
Bir malı veya eşyayı para karşılığı başkasına vermektir. Yani satma. İşlemini. Başkasına yaptırıyorsunuz. Anlam değişti.
Anlam değiştiği için yapım eki oldu. Yapım eklerinden hangisi bakalım?
Satmak oldu.
Saptırmak oldu. Fiilden fiil yapan yapım eki oldu.
Kelime ham. Yapım eki aldığı. İçin. Burası. Türemiş. Yapılı oldu. Sararma kelimesinin kökü sarı'dan gelir.
Arkadaşlar ünlü düşmesi var. Sarımsak olmadığı. İçin. Burası. İsim kökü üzerine bir ar ekini almış. Sarı bir. Renktir. Sararma ise sarı renge dönüşmektedir. Anlam değişti.
Yapım eki yapım. Eklerinden hangisi sarımsak olmadığı sararma oldu.
O zaman bu. Yapım eki ismi fiil. Yapan. Yapım eki oldu arkadaşlar.
Farkındaysanız türemiş yapılı olduğunu bulabilmek için önce kök aradım.
Kökün türünü buldum. Kökün anlamını buldum. Yapım eki. Aldıktan sonraki anlamını. Düşündüm ve ekin tür değiştirip değiştirmediğini baktım.
Yani yapım ekinin türünü verdim.
Üzerine türemiş yapılı dedim.
Yani bu sözcükle yapıyı tek başına düşünemem.
Ekler, kökler, kök çeşitleri, ek çeşitleri bununla bir bütün olarak alacağım ben bunları.
Hemen şöyle bir hatırlatma yapmak istiyorum arkadaşlar kelime yani kökün yapım. Eki aldıysa bunun yapısı ne. Oldu?
Türemiş yapılı oldu. Ama aynı zamanda bir. Önceki videomuz lar.
Biz videomuzda biz gövde diye bir kelime öğrendik.
Bu neydi arkadaşlar?
Kök üzerine yapım eki alır sağ. Ben buna. Gövde diyordum. O zaman. Gövde. İçin aynı zamanda. Türemiştir diyebilirim.
Niye?
Çünkü türemiş kelime de yapım eki almıştı.
Geldim birleşik yapılı kelimelere.
Arkadaşlar bir şeyler birleşecek, neler birleşecek, anlamlı iki kök bir araya gelecek ve yeni bir kelime oluşturacak.
Oluşan bu yeni kelimenin. Yapısı. Birleşik yapılı olur. Mesela aslan ve ağzı. Kelimesini bir araya getirdim. Oluşan kelime aslan ağzı oldu. Mesela demir ve baş kelimesini bir araya getirdim.
Oluşan yeni kelime ham demirbaş oldu farkındaysanız. Aslan kendi. Başına bir kök. Ağız. Kendi başına bir kök. Anlamlı iki. Kök bir araya geldiğinde bu kelimenin. Yapısı. Birleşik yapılı oldu.
Demir, tek başına bir kök baş, tek başına bir kök, anlamlı iki kök bir araya geldiği yeni kelime oluşturdu ve bu kelimenin. Yapısı. Birleşik yapılı oldu.
Önceki videolar mızı toplayarak bu videoya gelmiş bulunuyoruz.
Yani kökleri, ekleri, yapım ekini, çekim ekini, isim çekim eklerini, fiil çekim eklerini.
Bu bilgileri topladık ve sözcükle yapıda buluştuk.
Arkadaşlar sözcükle yapı üçe ayrılır.
Basit yapılı sözcükler, türemiş yapılı sözcükler ve birleşik yapılı sözcükler.
Ancak bu sözcükle yapıyı yapabilmemiz için az önceki saydığım kök kök çeşitleri.
İsim çekim ekleri, fiil çekim ekleri ve yapım eklerini bilmemiz gerekiyor.
Yani bunları topladık.
Burada bilgi birikimimizi ortaya çıkaracağız. İlk olarak basit. Yapılı kelimelerden başlayalım.
Kök halinde bulunan. Ya da sadece. Çekim eki almış kelimelerin. Yapısına Ben basit. Yapılı kelime diyorum.
Bazı kelimeleri yazayım, inceleyelim. Kunduz yazdı. Çoraplar. Evde sandalye. Niz.
Bu kelimeleri. Yazdılar ve bana yapısını bulun. Dediler.
Ne yapıyorum arkadaşlar?
Kelimenin önce kökünü buluyorum.
Kök türünü. Buluyorum.
Daha sonra. Eklerini inceliyorum.
Kunduz kelimesinin kökü nedir arkadaşlar?
Kunduz, kunduz, mak oldu mu?
Olmadı.
O zaman bu. İsim köklü bir kelimedir.
Peki ek var. Mı?
Yok. Sadece kök halinde, sadece kök halinde bulunan kelimelerin yapısı neymiş arkadaşlar?
Basit yapılı kelime imiş.
Yazdı kelimesine geçiyorum. Kökü yaz yazmak. Olduğu için fiil soylu bir kelime, fiil kök.
Peki yazmak nedir?
Kalemle bir şeyler karalamak der. Yazdı diyince anlam değişiyor mu?
Değişmiyor. O zaman bu çekim ikidir. Fiile gelen çekim eklerinden kip ikidir.
Bu kelime. Hem de. Sadece çekim eki almış.
Sadece çekim eki alan kelimelerin. Yapısı basit yapılı. Olur.
Çoraplar kelimesine bakalım.
Çorap benim kelime min kökü çorap. Mag olmadığı. İçin isim kök üzerine nar ekini almış.
Lar eki neydi?
Çoğul eki ve birden. Fazla çorap anlamı. Katmış. Çorabın anlamını değiştirmemiş. Sayısını değiştirmiş.
Çoğul eki çoğul ekleri de çekim ikidir biliyoruz.
Bu kelime hem de. Sadece. Çekim eki. Aldığı için yapısı basit yapılı olmuş. Evde kelimesine bakalım eğilmek olmadığı için.
İsim kök dene eki dir.
Bulunma hali eki.
Hayaletleri de ben biliyorum ki çekim ekine giriyor.
Bu kelime. Hem de. Sadece çekim eki aldığı için basit yapılı. Olur. Sandalye niz.
Kelime min. Kökü. Sandalye sandalye mek olmadığı için.
Isim Köktürk şurada bir niz eki var.
Şuraya yazıyorum. Sizin sandalye. İniz dediğimde. Anlamlı olduğu. İçin. Burası. İyilik ehlidir, iyilik ekleri de biliyoruz ki çekim ikidir.
Bu kelime de. Sadece. Çekim eki aldığı. İçin yapısı basit. Yapılıdır arkadaşlar.
İkinci yapıda sürüm türemiş yapılı kelimelerdir.
Türemiş yapılı kelimelerde yapım eki almış kelimeler.
Hocam 2 tane yapım eki alsa ne olur?
Türemiş olur hocam 3 tane yapım eki alsa ne olur?
Türemiş olur ama hocam. Yapım eki almış ama üzerinde de çekim eki almış.
Ne olacak arkadaşlar yine türemiş yapılı olacak.
Yani kelime bir tane yapım eki. Alsın. Üzerine. Ne alırsa alsın. Türemiş yapılı olur.
Inceliyorum. Askı. Gözlük. Satır mak ve sarar. Şimdi bu kelimeleri inceleyelim.
Askı kelimesinin kökü. As mak. Olduğu için. Burası. Fiil kök. Asmak. Nedir?
Elimdeki bir eşyayı yukarıda bulunan yere koymak demektir.
Burada bir ek. Var.
Askı. Askı nedir?
Elimdeki eşyayı. Astığım. Yerdir.
O zaman bu yapım eki oldu.
Yani anlam değiştirdi. Yapım eklerinden hangisi?
Asmak oldu?
Askı mak olmadı.
O zaman bu. Yapım eki fiili aldığı isim. Yaptığı. Fiilden isim. Yapan. Yapım eki oldu. Kelime yapım eki aldıysa yapısı ne oldu?
Arkadaşlar türemiş yapılı oldu.
Gözlük kelimesi kelime min kökü göz göz mek. Olmadığı. İçin. Burası. İsim kök göz nedir?
Görme organıdır.
Gözlük nedir?
Görme organının iyileşmesini. Sağlayan. Bir araçtır.
Anlam değiştirdiği için. Burası yapım. Eki oldu. Yapım eklerinden hangisi bakalım?
Göz mek. Olmadığı. Göz bükmek. Olmadı.
Isimden isim yapan. Yapım eki oldu.
Kelime tam yapım eki aldığı için bu kelimenin. Yapısı. Da türemiş yapılı oldu.
Satır kelimesinin kökü. Satır satmak. Olduğu için. Burası. Fiil kök. Oldu. Satmak nedir?
Bir malı veya eşyayı para karşılığı vermektir.
Satır mak nedir?
Bir malı veya eşyayı para karşılığı başkasına vermektir. Yani satma. İşlemini. Başkasına yaptırıyorsunuz. Anlam değişti.
Anlam değiştiği için yapım eki oldu. Yapım eklerinden hangisi bakalım?
Satmak oldu.
Saptırmak oldu. Fiilden fiil yapan yapım eki oldu.
Kelime ham. Yapım eki aldığı. İçin. Burası. Türemiş. Yapılı oldu. Sararma kelimesinin kökü sarı'dan gelir.
Arkadaşlar ünlü düşmesi var. Sarımsak olmadığı. İçin. Burası. İsim kökü üzerine bir ar ekini almış. Sarı bir. Renktir. Sararma ise sarı renge dönüşmektedir. Anlam değişti.
Yapım eki yapım. Eklerinden hangisi sarımsak olmadığı sararma oldu.
O zaman bu. Yapım eki ismi fiil. Yapan. Yapım eki oldu arkadaşlar.
Farkındaysanız türemiş yapılı olduğunu bulabilmek için önce kök aradım.
Kökün türünü buldum. Kökün anlamını buldum. Yapım eki. Aldıktan sonraki anlamını. Düşündüm ve ekin tür değiştirip değiştirmediğini baktım.
Yani yapım ekinin türünü verdim.
Üzerine türemiş yapılı dedim.
Yani bu sözcükle yapıyı tek başına düşünemem.
Ekler, kökler, kök çeşitleri, ek çeşitleri bununla bir bütün olarak alacağım ben bunları.
Hemen şöyle bir hatırlatma yapmak istiyorum arkadaşlar kelime yani kökün yapım. Eki aldıysa bunun yapısı ne. Oldu?
Türemiş yapılı oldu. Ama aynı zamanda bir. Önceki videomuz lar.
Biz videomuzda biz gövde diye bir kelime öğrendik.
Bu neydi arkadaşlar?
Kök üzerine yapım eki alır sağ. Ben buna. Gövde diyordum. O zaman. Gövde. İçin aynı zamanda. Türemiştir diyebilirim.
Niye?
Çünkü türemiş kelime de yapım eki almıştı.
Geldim birleşik yapılı kelimelere.
Arkadaşlar bir şeyler birleşecek, neler birleşecek, anlamlı iki kök bir araya gelecek ve yeni bir kelime oluşturacak.
Oluşan bu yeni kelimenin. Yapısı. Birleşik yapılı olur. Mesela aslan ve ağzı. Kelimesini bir araya getirdim. Oluşan kelime aslan ağzı oldu. Mesela demir ve baş kelimesini bir araya getirdim.
Oluşan yeni kelime ham demirbaş oldu farkındaysanız. Aslan kendi. Başına bir kök. Ağız. Kendi başına bir kök. Anlamlı iki. Kök bir araya geldiğinde bu kelimenin. Yapısı. Birleşik yapılı oldu.
Demir, tek başına bir kök baş, tek başına bir kök, anlamlı iki kök bir araya geldiği yeni kelime oluşturdu ve bu kelimenin. Yapısı. Birleşik yapılı oldu.
