Evet arkadaşlar şimdi fiil çekim, eşlerimizle sözcük diye konumuza devam edelim.
Gördüğünüz gibi fiil çekim ekleri, köpekleri, kişi ekleri ve ek fiil olmak üzere üçe ayrılıyor arkadaşlar.
Biz öncelikle kip eklerinden başlayacağız.
Şimdi biz bu konuyu fiil konusunda daha ayrıntılı işledik.
O yüzden burada kısa bir özet geçip sözlükte yapı konusunda ek ve kökleri girmeye başlayacağız.
Şimdi özet bir şekilde köpeklerini, kişiliklerini ve ek fiillere bakalım.
Şimdi arkadaşlar köpekleri haber tipleri ve dilek tipleri olmak üzere ikiye ayrılır.
Haber kitlerinin diğer adını kesinlikle bilmek zorundasın.
Ösym kullanır, bildirme gibidir.
Dilek tiplerinin diğer adını da kullanır.
Arkadaşlar tasarlamak gibidir.
Haber küpleri bana hangi anlamını verir?
Arkadaşlar zaman anlamını verir.
Dilek çiftleri bana zaman anlamını vermez.
Yani aşağıdakilerden hangisinde zaman anlamı vardır dediği zaman haber tiplerinden birini arayacağız.
Aşağıdaki yerin hangisinde zaman anlamı yoktur dediği zamanda dilek tiplerinden herhangi birini arayacağız.
Şimdi arkadaşlar benim geçmiş zaman kip derim.
Öğrenilen geçmiş zaman olan mış, mış mış mış ve görülen geçmiş zaman eki dolandığı duyduğu dü ve bunun telif şekilleri olan tı ti tutuğu ek veridir.
Geniş zaman ek terim de re ar er ir ir or ör ur örnekleridir ve geniş zamanımın olumsuz hali olan maz ve mez 2'dir.
Şimdiki zaman eki arkadaşlar yor eki dir.
Gelecek zaman ekimde alacak verecek eki dir ki kelimenin içinde de zaten eki bulunuyor.
Bunların ekini asla kesinlikle bilmek zorundayız arkadaşlar.
Çünkü bilmezsek hiçbir soruyu yapamayız.
İstek ekipleri e ve a eklenir arkadaşlar.
Öğrenci en çok istek ve şartı birbirine karıştırır.
Şart kipi de nedir?
S.a.v sağ ek midir?
Gereklilik kipi malı ve meli ek midir?
Emir kipi nin birinci teknik ve birinci çokluk kişi eki yoktur. Çünkü bana ya da bize emre demem.
Yani kendime emir veremem.
Şimdi bakın karışık şekilde cümlelerde haber ve dil ekiplerimizi bulalım.
Arkadaşlar bakın hem para kazanmak hem ev almak istiyor derken benim buradaki yor ekim şimdiki zaman eki dir.
Şimdiki zaman ekim haber gibidir.
Ders çalışıyorsa rahatsız etmeyelim derken bakın şunun olumlu sunu yazacak olursam bu şekilde alamıyorsanız edelim.
Bakın arkadaşlar fiil köktürk ortada kalan ek a eki istek gibidir.
Yani dilek kipi.
Bakın buraya kadar geldim derken gelmek fiil köktürk dı di du dü görülen geçmiş zaman 2'dir.
O zaman ben buna geçmiş zaman diyorum.
Her sabah spor yapar derken ar er ekine geniş zaman diyorum.
Düzenli ders çalışmalı derken malı belleğe burada hangi kip vardır, gereklilik kipi vardır, kardeşi eve gelmiş derken öğrenilen geçmiş zaman eki vardır.
Arkadaşlar bu da haber tipidir.
Gelecek siparişler haftaya gelecek derken gelecek zaman eki vardır.
Yarın yemeğe çıkalım derken çıkmak fiil kök dür.
Buradaki e a eki istek gibidir.
Arkadaşlar istek kipi nedir dilek gibidir yani tasarlamak gibidir ödevlerini der har yap derken emr ettiğim için bu neki bilir.
Arkadaşlar emir gibidir.
Emir kipi hangi kimlerden dir, dilek kimlerin edendir bunu söylemiştin.
Fiil konusunda ayrıntılı bir şekilde işledik.
Şimdi hatırlatma amaçlı geçtik.
Ben kişi ekleri ve geldiğimde diğer bir fiil çekim ekim olan ve isimleri asla gelmeyen ve gelemeyen kişi ek terimin diğer adı şahıs ekleri dir.
Arkadaşlar hatırlarsanız ben liderler ekinde anlatmıştım mesela sen kitaplar dediğinde buradaki kitap isim olduğu için ben buradaki harflere çokluk eki diyorum.
Annemler bize geldiler derse gelmek fiil kök olduğu için ben buradaki yerlere şahıs eki diyordum. Şimdi bak birinci tekil, ikinci tekil, üçüncü tekil, birinci çoğul, ikinci çoğul ve üçüncü çoğul ekleri mi?
Ben kişiye dayı isteklerine göre çekim dediğimde ek kök ayrımı benim için önemli oluyor.
Çünkü kökün anlamını değiştiren ekler, yapım eki değiştirmeyen yerde çekmek oluyor.
Bakın yapraklar sararmış derken bu kelimenin kökü arkadaşlar sarı artı atmaktan gelir.
Sararmış derken de sararmış yapraklar.
O zaman burada ne vardır?
Üçüncü tekil şahıs taki vardır arkadaşlar.
Ya da bakın soru bankasını bitirdim derken bitmek fiil köktürk ırk ir geniş zaman ikidir dı diye dudu görülen geçmiş zaman ikidir yani şuradaki bitmek den bitirmek.
Eğer buraya geniş zaman dersen yanlış yaparsın.
Neden?
Çünkü burası yapım ikidir anlam değişti.
Dudu Dudu, Görülen geçmiş zaman.
Ben bitirdim dediğim zaman burada ne vardır arkadaşlar?
Birinci tek dik şahıs eki vardır.
Şimdi bak demek sen de gidiyorsun derken kim gidiyor sen gidiyorsun.
O zaman bunu diyorsun.
Eki bana hangi anlamı verir?
İkinci tekil şahıs ya da kişi eki anlamını verir.
Her sabah okulu beraber gideriz derken biz gideriz anlamını vermiştir.
Gitmek fiil kök tür, ar er geniş zaman 2'dir.
Bakın arkadaşlar, şuradaki İz eki de birinci çokluk şahıs tekidir.
Çünkü şahıs ya da kişi ekleri fiile gelir.
Şimdi bizim bir diğer fiil çekim ekibimiz olan ek fiillere geldik arkadaşlar.
Benim ek fiil ekibin iki tane görevi vardır ya basit zamanlı bir fiili birleşik zamanlı yapar.
Birleşik zamanlı ne demek arkadaşlar?
İki tane kip eki almış demek.
Mesela sen yaptı dediğinde burada sadece dı di.
Durduğu görülen geçmiş statüdeki vardır. Bu basit zamanlı bir kelimedir.
Ek fiil değildir.
Ama ben sana yapmalı mış dediğimde bakın arkadaşlar.
Buradaki yap fikir.
Köktürk buradaki malı meli gereklilik tipidir.
Yani çekilmelidir.
Buradaki y kaynaştırma harfidir.
Mış ise öğrenilen geçmiş zaman ek midir?
Malı belli dilek kipi.
Mış mış muş muş haber kipi olduğu için.
Burada iki tane ki eki olduğu için.
Arkadaşlar ben bu kısma ne diyorum birleşik zamanlı diyorum.
Ek fiilin diğer görevi de yüklemesi isim olan kelimeler arkadaşlar kesinlikte e ek fiil sayılır.
Yani sen bir cümleyi okuduğunda eğer bu cümlenin yükleme isimse direkt olarak onu ek fiil diyebiliyorsun.
Arkadaşlar şimdi bakın benim ek fiil ek derim neler.
Şimdi arkadaşlar benim ek fiil defterim bakın idi.
Imiş ve ise ek dergidir.
Basına bak evdeydim, evdeyim, işim evde hesabı bunların hepsi isimdir.
Bakın.
Birinci tekil, 2'nci tekil, üçüncü tekil, birinci çoğul, ikinci çoğul, üçüncü çoğul şeklinde.
Biz bunları çekim dedik.
Yani evde idim.
Evde idin, evde idi, evde idik, evde idiniz, evde idiler şeklinde bu ayrılabilir.
Yani burada bir ünlü düşmesi vardır.
Evde imiş, kim evde imiş ya da evde içsem evde isyan şeklinde.
Biz bunu çekemedi arkadaşlar.
Ben bunların hepsine toptan ne diyorum, ek fiil diyorum.
Şimdi bakın ek fiil konusunu da ayrıntılı bir şekilde işledik.
Bunu da sadece özet geçmek zorundayız.
Şimdi benim en önemli noktam ek fiilin hikayesi var, ek fiilin rivayeti var, ek fiilin şartı var, ek fiilin geniş zamanı var.
Ösym'ye sana aşağıdaki yerin hangisinde ek fiilin hikayesi vardır dediğinde sen gidip de mişmiş olan bir şıkkı şart dersen yanlış yaparsın.
Mesela bu cümleleri inceleyelim.
Bu yılın en çok okunan fıkrası buymuş dediğimde. Yani burada ben ne demek istiyorum, bu imiş demek istiyorum.
O zaman burada ne vardır arkadaşlar ek fiil rivayeti vardır.
Bak lisede görev yapan bir öğretmen dir dediğimde dır dir durdur nere yazmışım arkadaşlar o zaman bunun yüklediği de isimdir, bunun yüklediği de isimdir.
Burada zaten ek fiil vardır.
Ek fiilin ayrıntılı şekilde görevini sorarsa da bu şekilde bakacaksın.
O zaman burada da ek fiilin geniş zamanı vardır.
Arkadaşlar bakın söz gümüş ise sükut altındır dediğimde şurada dır dir durdur.
Ek fiilin geniş zamanı var ama ek fiil her zaman yüklem de diye de bir durum söz konusu değil.
Bakın gümüş de yani bunun kökü gümüş dir arkadaşlar.
Gümüş ise demek istediği için buradaki ise ne oldu?
Ek fiili şartı oldu.
Şimdi bakın gömleği kirden kömüre dönmüştü dediğimde dönmek fiil kök dür mış mış mış mış.
Öğrenilen geçmiş zaman ehlidir yani haber kipi lığı duyduğu görülen geçmiş zaman ikidir yani haber kipi.
Bu kelime iki tane ki peki aldığı için birleşik zamanlı görevli bir ek fiil oldu fiil görevli diğerleri isim görevli arkadaşlar bakın derslerde çok başarılı sın dediğimde buradaki sın syn sunsun bakın nerede var.
Ek fiilin geniş zamanı varmış bu aralar biraz sus kulum dediğimde arkadaşlar biz ne diyoruz?
Susmak fiil kök.
Susmak da suskun.
Fiilden isim yapın ki sus kulum dediğimde burada ne vardır arkadaşlar?
Bakın ım ım umduğum ek fiilin geniş zamanı vardır.
Yani bizim fiil çekim evlerimiz bu kadar arkadaşlar.
Şimdi yapım eklerine beraber gireceğiz.
Öğrendiğimiz bütün ekleri kelimeler üzerinde göstereceğiz ve sözcük diye bu konusunda hiçbir sıkıntımız kalmayacak.
Gördüğünüz gibi fiil çekim ekleri, köpekleri, kişi ekleri ve ek fiil olmak üzere üçe ayrılıyor arkadaşlar.
Biz öncelikle kip eklerinden başlayacağız.
Şimdi biz bu konuyu fiil konusunda daha ayrıntılı işledik.
O yüzden burada kısa bir özet geçip sözlükte yapı konusunda ek ve kökleri girmeye başlayacağız.
Şimdi özet bir şekilde köpeklerini, kişiliklerini ve ek fiillere bakalım.
Şimdi arkadaşlar köpekleri haber tipleri ve dilek tipleri olmak üzere ikiye ayrılır.
Haber kitlerinin diğer adını kesinlikle bilmek zorundasın.
Ösym kullanır, bildirme gibidir.
Dilek tiplerinin diğer adını da kullanır.
Arkadaşlar tasarlamak gibidir.
Haber küpleri bana hangi anlamını verir?
Arkadaşlar zaman anlamını verir.
Dilek çiftleri bana zaman anlamını vermez.
Yani aşağıdakilerden hangisinde zaman anlamı vardır dediği zaman haber tiplerinden birini arayacağız.
Aşağıdaki yerin hangisinde zaman anlamı yoktur dediği zamanda dilek tiplerinden herhangi birini arayacağız.
Şimdi arkadaşlar benim geçmiş zaman kip derim.
Öğrenilen geçmiş zaman olan mış, mış mış mış ve görülen geçmiş zaman eki dolandığı duyduğu dü ve bunun telif şekilleri olan tı ti tutuğu ek veridir.
Geniş zaman ek terim de re ar er ir ir or ör ur örnekleridir ve geniş zamanımın olumsuz hali olan maz ve mez 2'dir.
Şimdiki zaman eki arkadaşlar yor eki dir.
Gelecek zaman ekimde alacak verecek eki dir ki kelimenin içinde de zaten eki bulunuyor.
Bunların ekini asla kesinlikle bilmek zorundayız arkadaşlar.
Çünkü bilmezsek hiçbir soruyu yapamayız.
İstek ekipleri e ve a eklenir arkadaşlar.
Öğrenci en çok istek ve şartı birbirine karıştırır.
Şart kipi de nedir?
S.a.v sağ ek midir?
Gereklilik kipi malı ve meli ek midir?
Emir kipi nin birinci teknik ve birinci çokluk kişi eki yoktur. Çünkü bana ya da bize emre demem.
Yani kendime emir veremem.
Şimdi bakın karışık şekilde cümlelerde haber ve dil ekiplerimizi bulalım.
Arkadaşlar bakın hem para kazanmak hem ev almak istiyor derken benim buradaki yor ekim şimdiki zaman eki dir.
Şimdiki zaman ekim haber gibidir.
Ders çalışıyorsa rahatsız etmeyelim derken bakın şunun olumlu sunu yazacak olursam bu şekilde alamıyorsanız edelim.
Bakın arkadaşlar fiil köktürk ortada kalan ek a eki istek gibidir.
Yani dilek kipi.
Bakın buraya kadar geldim derken gelmek fiil köktürk dı di du dü görülen geçmiş zaman 2'dir.
O zaman ben buna geçmiş zaman diyorum.
Her sabah spor yapar derken ar er ekine geniş zaman diyorum.
Düzenli ders çalışmalı derken malı belleğe burada hangi kip vardır, gereklilik kipi vardır, kardeşi eve gelmiş derken öğrenilen geçmiş zaman eki vardır.
Arkadaşlar bu da haber tipidir.
Gelecek siparişler haftaya gelecek derken gelecek zaman eki vardır.
Yarın yemeğe çıkalım derken çıkmak fiil kök dür.
Buradaki e a eki istek gibidir.
Arkadaşlar istek kipi nedir dilek gibidir yani tasarlamak gibidir ödevlerini der har yap derken emr ettiğim için bu neki bilir.
Arkadaşlar emir gibidir.
Emir kipi hangi kimlerden dir, dilek kimlerin edendir bunu söylemiştin.
Fiil konusunda ayrıntılı bir şekilde işledik.
Şimdi hatırlatma amaçlı geçtik.
Ben kişi ekleri ve geldiğimde diğer bir fiil çekim ekim olan ve isimleri asla gelmeyen ve gelemeyen kişi ek terimin diğer adı şahıs ekleri dir.
Arkadaşlar hatırlarsanız ben liderler ekinde anlatmıştım mesela sen kitaplar dediğinde buradaki kitap isim olduğu için ben buradaki harflere çokluk eki diyorum.
Annemler bize geldiler derse gelmek fiil kök olduğu için ben buradaki yerlere şahıs eki diyordum. Şimdi bak birinci tekil, ikinci tekil, üçüncü tekil, birinci çoğul, ikinci çoğul ve üçüncü çoğul ekleri mi?
Ben kişiye dayı isteklerine göre çekim dediğimde ek kök ayrımı benim için önemli oluyor.
Çünkü kökün anlamını değiştiren ekler, yapım eki değiştirmeyen yerde çekmek oluyor.
Bakın yapraklar sararmış derken bu kelimenin kökü arkadaşlar sarı artı atmaktan gelir.
Sararmış derken de sararmış yapraklar.
O zaman burada ne vardır?
Üçüncü tekil şahıs taki vardır arkadaşlar.
Ya da bakın soru bankasını bitirdim derken bitmek fiil köktürk ırk ir geniş zaman ikidir dı diye dudu görülen geçmiş zaman ikidir yani şuradaki bitmek den bitirmek.
Eğer buraya geniş zaman dersen yanlış yaparsın.
Neden?
Çünkü burası yapım ikidir anlam değişti.
Dudu Dudu, Görülen geçmiş zaman.
Ben bitirdim dediğim zaman burada ne vardır arkadaşlar?
Birinci tek dik şahıs eki vardır.
Şimdi bak demek sen de gidiyorsun derken kim gidiyor sen gidiyorsun.
O zaman bunu diyorsun.
Eki bana hangi anlamı verir?
İkinci tekil şahıs ya da kişi eki anlamını verir.
Her sabah okulu beraber gideriz derken biz gideriz anlamını vermiştir.
Gitmek fiil kök tür, ar er geniş zaman 2'dir.
Bakın arkadaşlar, şuradaki İz eki de birinci çokluk şahıs tekidir.
Çünkü şahıs ya da kişi ekleri fiile gelir.
Şimdi bizim bir diğer fiil çekim ekibimiz olan ek fiillere geldik arkadaşlar.
Benim ek fiil ekibin iki tane görevi vardır ya basit zamanlı bir fiili birleşik zamanlı yapar.
Birleşik zamanlı ne demek arkadaşlar?
İki tane kip eki almış demek.
Mesela sen yaptı dediğinde burada sadece dı di.
Durduğu görülen geçmiş statüdeki vardır. Bu basit zamanlı bir kelimedir.
Ek fiil değildir.
Ama ben sana yapmalı mış dediğimde bakın arkadaşlar.
Buradaki yap fikir.
Köktürk buradaki malı meli gereklilik tipidir.
Yani çekilmelidir.
Buradaki y kaynaştırma harfidir.
Mış ise öğrenilen geçmiş zaman ek midir?
Malı belli dilek kipi.
Mış mış muş muş haber kipi olduğu için.
Burada iki tane ki eki olduğu için.
Arkadaşlar ben bu kısma ne diyorum birleşik zamanlı diyorum.
Ek fiilin diğer görevi de yüklemesi isim olan kelimeler arkadaşlar kesinlikte e ek fiil sayılır.
Yani sen bir cümleyi okuduğunda eğer bu cümlenin yükleme isimse direkt olarak onu ek fiil diyebiliyorsun.
Arkadaşlar şimdi bakın benim ek fiil ek derim neler.
Şimdi arkadaşlar benim ek fiil defterim bakın idi.
Imiş ve ise ek dergidir.
Basına bak evdeydim, evdeyim, işim evde hesabı bunların hepsi isimdir.
Bakın.
Birinci tekil, 2'nci tekil, üçüncü tekil, birinci çoğul, ikinci çoğul, üçüncü çoğul şeklinde.
Biz bunları çekim dedik.
Yani evde idim.
Evde idin, evde idi, evde idik, evde idiniz, evde idiler şeklinde bu ayrılabilir.
Yani burada bir ünlü düşmesi vardır.
Evde imiş, kim evde imiş ya da evde içsem evde isyan şeklinde.
Biz bunu çekemedi arkadaşlar.
Ben bunların hepsine toptan ne diyorum, ek fiil diyorum.
Şimdi bakın ek fiil konusunu da ayrıntılı bir şekilde işledik.
Bunu da sadece özet geçmek zorundayız.
Şimdi benim en önemli noktam ek fiilin hikayesi var, ek fiilin rivayeti var, ek fiilin şartı var, ek fiilin geniş zamanı var.
Ösym'ye sana aşağıdaki yerin hangisinde ek fiilin hikayesi vardır dediğinde sen gidip de mişmiş olan bir şıkkı şart dersen yanlış yaparsın.
Mesela bu cümleleri inceleyelim.
Bu yılın en çok okunan fıkrası buymuş dediğimde. Yani burada ben ne demek istiyorum, bu imiş demek istiyorum.
O zaman burada ne vardır arkadaşlar ek fiil rivayeti vardır.
Bak lisede görev yapan bir öğretmen dir dediğimde dır dir durdur nere yazmışım arkadaşlar o zaman bunun yüklediği de isimdir, bunun yüklediği de isimdir.
Burada zaten ek fiil vardır.
Ek fiilin ayrıntılı şekilde görevini sorarsa da bu şekilde bakacaksın.
O zaman burada da ek fiilin geniş zamanı vardır.
Arkadaşlar bakın söz gümüş ise sükut altındır dediğimde şurada dır dir durdur.
Ek fiilin geniş zamanı var ama ek fiil her zaman yüklem de diye de bir durum söz konusu değil.
Bakın gümüş de yani bunun kökü gümüş dir arkadaşlar.
Gümüş ise demek istediği için buradaki ise ne oldu?
Ek fiili şartı oldu.
Şimdi bakın gömleği kirden kömüre dönmüştü dediğimde dönmek fiil kök dür mış mış mış mış.
Öğrenilen geçmiş zaman ehlidir yani haber kipi lığı duyduğu görülen geçmiş zaman ikidir yani haber kipi.
Bu kelime iki tane ki peki aldığı için birleşik zamanlı görevli bir ek fiil oldu fiil görevli diğerleri isim görevli arkadaşlar bakın derslerde çok başarılı sın dediğimde buradaki sın syn sunsun bakın nerede var.
Ek fiilin geniş zamanı varmış bu aralar biraz sus kulum dediğimde arkadaşlar biz ne diyoruz?
Susmak fiil kök.
Susmak da suskun.
Fiilden isim yapın ki sus kulum dediğimde burada ne vardır arkadaşlar?
Bakın ım ım umduğum ek fiilin geniş zamanı vardır.
Yani bizim fiil çekim evlerimiz bu kadar arkadaşlar.
Şimdi yapım eklerine beraber gireceğiz.
Öğrendiğimiz bütün ekleri kelimeler üzerinde göstereceğiz ve sözcük diye bu konusunda hiçbir sıkıntımız kalmayacak.
