Türk İslam Devletlerinde Toplumsal Yapı ve Ekonomi

En iyi arkadaşlar.
Türk İslam devletlerinin kültürü ve uygarlığı konusundan devam ediyoruz.
Burada toplumsal yapı ve ekonomi nasıldı?
Yani Türk İslam devletlerinde Karahanlı, Gazneli, Büyük Selçuklu.
Arkadaşlar genelde biz Büyük Selçuklu'yu baz olaraktan söyleyelim.
Bunu Araplar, Yahudiler, İranlılar veya diğer etnik unsurlar burada beraber yaşamışlardır diyoruz.
Selçuklu topraklarında bunda tek istisna bir devlet vardı.
O kim de arkadaşlar?
Kara anlardı çünkü arkadaşlar.
Kara Hun Devleti Maveraünnehir bölgesinde olduğu için hemen hemen tek uluslu diyorduk mesela.
Çok uluslu veya etnik yapısı fazla olan kimler de hocam işte Selçuklu devleti gibi Gazneliler gibi delen arkadaşlar.
Yine Mısır'da baktığımız zaman Mısır'da kurulan devletlere baktığımız zaman ki bunları göreceğiz.
Tom'un oğulları AK Şeyler gibi, Memlükler gibi.
Hocam bunların da yöneticileri Türk ama halkı Arap dı.
Yani toplumsal yapıda biz niye görüyoruz?
Genelde çeşitli milletlerin Türkler bünyesinde yaşadığını görüyoruz ve burada bir Türk barışı olduğunu görebiliriz arkadaşlar.
Bunlar barış içinde yaşamış diyebiliriz.
Bunu da söyleyebiliriz.
Peki Türk İslam devletlerinde toplum hemen hemen üç ana öğe ayrılmıştır.
Birincisi çiftçilikle uğraşanlar, yani köylüler, yine konar göçer hayvancılıkla uğraşanlar.
Genelde Oğuz Türkleri, arkadaşlar ve şehirliler yani zanaat ve ticaret ile uğraşan kesim arkadaşlar.
Burada şunu bilmemiz gerekiyor.
Orta Çağ'a, Avrupa'sında ki gibi biz de kölelik işte farklı sınıfsal yapılar olmamıştır.
Yani altlı üstlü süzülen vasal ilişkisi gibi olmamıştır arkadaşlar.
Genelde bizdekiler biraz da eşitlik esasına dayalı adaletli bir sınıfsal yapıdır.
Yani şunu da diyebiliriz.
Yönetenlerle yönetilenler sınıfı oluşmuş diyebiliriz.
Burada arkadaşlar genelde devlet hükümdarın ve onun akrabalarına bağlı olan kişilere ait.
Yönetilenler ise arkadaşlar genelde halk ta Bakanı'dır.
Vergi verirler bunu da bu şekilde bilelim.
Hocam devletin gelir kaynakları nelerdir?
Özgür zekat, haraç ve cizye ganimetler.
Yani savaşlardan gelen ganimetler.
Bağlı bulunan beylik veya eyaletlerin vergileri dir.
Peki öz hür kimden alınır?
Zekat kimden alınır bakalım arkadaşlar?
Özetle zekat hayırdır?
Aslında vergi de denilemez ama hayırdır.
40'ta bir oranda verilen bir paradır arkadaşlar.
Yani durum olan müslümanlar tarafından verilir.
Ölümcül bir vergi çeşididir.
Çiftçilikle uğraşan Müslümanlardan alınan bir vergidir.
Haraç ve cizye gayrimüslim lerden alınan bir vergi türüdür.
Haraç toprağı olan gayrimüslim alınan bir vergidir.
Cizye.
Askere gitmeme karşılığında gayrimüslim den alınan bir vergidir.
Bu haraç ve cizye kimlerden alınmaz?
Yaşlılardan alınmaz.
Akli bali olmayanlardan yani akıl sağlığı yerinde olmayana dan alınmaz, çocuklardan alınmaz.
Bunu bilelim arkadaşlar.
Ganimetler kimden alınır?
Savaşlardan alınır.
Bağlı bulunan beylik ve eyaletlerde bize bazen vergi gönderirler.
Peki yerleşik yaşam yaygınlaşmaya çalışmış mıdır?
Evet hocam.
Karahanlılar da, Gazneliler de, Büyük Selçuklular da, Türkiye Selçukluların da daha çok biz yerleşik yaşamı özendirme işidir.
Özellikle yerleşik hayata geçmeyen illerde sorunlar yaşamışız dır.
Oğuz Türkleri gibi hanedan üyeleri yönetici sınıfı oluşturmuştur.
Az önce şurada yönetilenler sınıfında bundan bahsetmiştim.
Yani hocam yönetici sınıfı genelde hanedan mensubu kişilerden oluşur.
Abbasiler de adı kötü olan teşkilat Türklerde lonca adını almıştır.
Osmanlı'da ise ahilik adını alacaktır.
Bu bir esnaf teşkilatıdır.
Arkadaşlar bu fetih ve teşkilatı esnaftan daha da farklı işler de yapıyor.
Yani bir belediye gibi yol, han, hamam işte insanlar arasında yardımlaşma, dayanışma gibi gibi kuralları belirliyor.
Peki hocam bunların kendi çalışma şekilleri nasıl?
Dediğimiz zaman onlara bakalım tek tek.
Bir kere bunlarda usta çırak ilişkisi vardır arkadaşlar.
Yani önce çırak kalfa sonra usta olacaksın.
Bunu önemsiyorlar, ikincisi mesleki eğitim verirler, üçüncüsü arkadaşlar durumu olmayan esnaflara kredi verirler.
Yani aralarında para toplayıp başka bir esnafa verebilirler.
Buna biz kredi diyelim.
Bugünkü anlamıyla faiz olarak anlamayın.
Yani aralarında para toplarlar, bağış yaparlar.
Bir diğeri ise üretilen malın kalitesini ve fiyatını belirlerler arkadaşlar.
Bu teşkilatlarda gayrimüslimler yer almamıştır.
Bu da önemli.
Çünkü onların da kendine özgü bazı teşkilatları var.
Bunu bilelim.
Zaten Ahilik ve lonca teşkilatı da bunlara örnek alınmış olabilir arkadaşlar.
Toplumsal yapı ve ekonomide de kısaca bunlar var diyebiliriz.
Diğer konumuz da görüşmek üzere.