Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Alkanlara Giriş, Alkanların Özellikleri, Alkanların Adlandırılması, İzomerlik, Alkan Tepkimeleri, Alkiller, Sikloalkanlar ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile Alkanlar konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
Bu notlar, Kunduz eğitmenimiz Melisa Hoca tarafından hazırlandı. Melisa Hoca, Şehremini Anadolu Lisesi mezunu ve İstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği hazırlık öğrencisi.
ALKANLAR
ALKANLARIN ÖZELLİKLERİ
???
Alkanlar Özellikleri ve Tepkimeleri
Alkan Nedir?
Tüm karbon atomları tekli bağlarla birbirine veya hidrojene bağlanmış organik bileşiklerdir. Tüm bağlar tekli olduğu için doymuş durumdadırlar. Sonlarına -an eki alırlar. (Metan, etan, propan, bütan…)
- CnH2n+2 formülüyle ifade edilirler. (CH4, C2H6, C3H8)
- Tüm karbonları sp3 hibriti yapar.
- CH2’li homolog sıra ile birbirlerini takip ederler.
- Apolardırlar.
- Suda çözünmezler.
- Kaynama noktaları düşüktür.
- Molekülleri arasında temel kuvvet London Kuvvetidir.
- Tepkimeye girme konusunda isteksizdirler.
- Kaynakları petrol ve doğalgazdır.
Alkanlarda C atomları;
- Bir tane C atomuna bağlıysa primer (birincil),
- İki tane C atomuna bağlıysa sekonder (ikincil),
- Üç tane C atomuna bağlıysa tersiyer (üçüncül) olarak adlandırılır.
Alkanların Fiziksel Özellikleri
- Molekülleri büyüdükçe moleküller arası çekim kuvveti arttığından erime ve kaynama noktaları yükselir, uçuculukları (buhar basıncı) azalır.
- İlk dört üyesi gaz, 17 karbona kadar sıvı, daha çok karbon bulunduranları katı haldedir.
Dallanmış Alkanların Adlandırılması
- Moleküldeki en uzun C zinciri belirlenir. Bu zincir alkanın temel adını belirler.
- Zincire dallanmanın yakın olduğu yerden başlanarak numara verilir.
- Dalların adı bağlı oldukları numaralarla beraber verilir.
- Birden fazla aynı madde varsa di-, tri-, tetra- ön takılarıyla kaç tane oldukları belirlenir.
- İlk dallanma zinciri her iki ucundan eşitse adlandırmada numaralar toplamı az olan yön seçilir.
- İsim yazılırken alfabe önceliği vardır.
Alkanlarda İzomerlik
Kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklı yapılara izomer denir. Dört karbondan itibaren başlar. C sayısı arttıkça izomer sayısı da artar. İzomerlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır.
???
Alkanlarda Tepkimeler
- Güneş ışığında veya yüksek sıcaklıkta F2, Cl2, Br2 halojenleri ile yer değiştirme tepkimesi verirler.
CH4 (g) + Cl2 (g) → HCl (g) + CH3Cl (g) - Oksijen ile yanma tepkimesi verirler.
C3H8 (g) + 5 O2 (g) → 4 H2O (s) + 3 CO2 (g) - Yüksek sıcaklık veya ultraviyole ışınları altında yer değiştirme tepkimesi verirler.
CH4 (g) + Br2 (aq) → HBr (aq) + CH3Br (g) - Büyük alkanlar yüksek sıcaklıkta daha küçük hidrokarbonlara dönüşürler.
C15H32 → 2C2H4 + C3H6 + C8H18
???
Alkiller
Alkanlardan bir hidrojen atomu çıkarımasıyla oluşan radikal gruplardır. Alkanlardaki -an eki kaldırılıp -il eki getirilmesiyle oluşturulur.
CH4: Metan, CH3: Metil
C2H6: Etan, C2H5: Etil
C3H8: Propan, C3H7: Propil
C4H10: Bütan, C4H9: Bütil
C5H12: Pentan, C5H11: Pentil
C6H14: Hekzan, C6H13: Hekzil
C7H16: Heptan, C7H15: Heptil
C8H18: Oktan, C8H17: Oktil
Alkillerde İzomerlik
İlk 2 karbonlu alkillerde izomerlik yoktur.
Üç karbonlu alkandan elde edilen alkillerde:
Dört karbonlu alkandan elde edilen alkillerde:
???
Sikloalkanlar
- Halkalı alkanlardır.
- CnH2n formülüyle ifade edilirler.
- Doymuşturlar.
- sp3 hibritleşmesi yaparlar.
- En küçük yapılı bileşiği üç karbonludur.
Dallanmış Sikloalkanlar
Eğer yapıya tek bir grup bağlıysa numara gerekmez. Önce grubun adı, sonra ise sikloalkan adı söylenerek adlandırma yapılır.
Birden fazla grup varsa bir gruba 1 numarası verilir. Diğer gruplar ise en küçük numarayı alacak şekilde numaralandırılır.
Sikloalkanlardan bir H çıkarılırsa sikloalkiller oluşur.
???
Konu hakkındaki videmouzu izleyerek sen de öğrendiklerini pekiştirebilirsin!
Şimdi soru çözümlerine devam edebilirsin!
Alkanlar konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Alkanlar konusu, AYT Kimya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Alkanlara Giriş, Alkanların Özellikleri, Alkanların Adlandırılması, İzomerlik, Alkan Tepkimeleri, Alkiller, Sikloalkanlar gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. TYT ve AYT Kimya’da sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları, formülleri ve kuralları öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kimya konu anlatımı yazımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB tarafından yayınlanan Kazanım Testlerini de çözmeni tavsiye ediyoruz. Kimya netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Alkanlar konulu binlerce soru alanında uzman Kimya eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Alkanlar sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!
☀️☀️☀️
Sınava hazırlık uzun bir maraton. Kunduz ekibi olarak bu yolculukta yanında olmayı çok isteriz! Alanında uzman Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.