Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Şekilsel Bölgeler, İşlevsel (Fonskiyonel) Bölgeler, Bölge Sınırlarının Belirlenmesi hakkında bilmen gerekenler ile Bölgeler konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
Sahip olduğu özellikleri ile diğer yerlerden ayrılan, buna karşılık kendi içinde benzerlik gösteren alanlara bölge denir. Bölgeler genel olarak şekilsel ve işlevsel bölgeler olarak ikiye ayrılır.
Şekilsel Bölgeler
- Sahip oldukları doğal ve beşerî özellikleriyle dünyanın diğer alanlarından ayrılan bölgelere şekilsel bölge denir.
- Coğrafi bölge dışındaki şekilsel bölgeler, bölge oluşturmada belirlenen ölçüte göre bir türdeşliğe sahiptir.
- Belirlenen bu ölçüt doğal ya da beşerî bir unsur veya özellik olabilir.
- Şekilsel bölgelerin herhangi bir merkezi bulunmaz.
- Oluşturulduğu ölçüte uygun olarak bölge içerisinde ki her yer aynı özelliktedir.
- İklim özellikleri, yer şekilleri, bitki örtüsü, su özellikleri, toprak ve doğal afet gibi unsurlar doğal şekilsel bölgelerin sınırları belirlenirken kullanılan unsurlardır.
- Beşerî şekilsel bölgelerin sınırları belirlenirken ise nüfus, yerleşme, kültür, ekonomik ve siyasal özellikler gibi beşerî unsur ve özelliklerden faydalanılır.
- Coğrafi bölgeler ise hem doğal ortam koşullarına hem de insan etkinliklerine göre sentezci bir yaklaşımla oluşturulan ancak kendi içinde bazı farklılıkları barındıran heterojen özellikli bölgelerdir.
Doğal Şekilsel Bölgeler
- Yer Şekillerine Gör (Jeomorfolojik) Bölgeler: Dağlık, düzlük, ovalık, plato, karstik arazi ve karstik şekiller; oluşum şekillerine göre akarsuların, rüzgârların, buzulların, dalgaların şekillendirdiği bölgeler yer şekillerine göre oluşturulan bölge örnekleridir.
- İklim Bölgeleri (Klimatik): Ekvatoral, savan, Muson, Akdeniz, karasal, okyanus, tundra iklim bölgeleri örnektir. İklim elemanlarına göre de az yağışlı – kurak, çok yağışlı, çok sıcak, çok soğuk bölgeler gibi sınıflandırma yapılabilir.
- Su Kaynakları Özelliğine Göre (Hidrografik) Bölgeler: Okyanus, deniz, göl, akarsu, bataklık bölgeleri, havza bölgeleri, tatlı ve tuzlu su bölgeleri hidrografik bölgelere örnektir.
- Bitki Örtüsüne Göre Bölgeler: Bitki topluluklarına göre ot, çalı ve orman bölgeleri; bitki türlerine göre ise geniş yapraklı orman, iğne yapraklı orman, maki, bozkır, çayır, tundra gibi bölgeler vardır.
- Toprak Özelliklerine Göre Bölgeler: Toprak türleri ve özelliklerine göre belirlenen bölgelerdir.
- Doğal Afet Bölgeleri: Deprem, heyelan, tsunami, kasırga, hortum, sel, taşkın gibi afetlerin görüldüğü alanları gösteren bölgelerdir.
Beşerî Şekilsel Bölgeler
- Nüfus Bölgeleri: Nüfusun yoğun ya da seyrek olmasına, kır ve kent nüfusuna, doğum ve ölüm oranına, ortalama yaşam süresine, göç durumuna göre oluşturulan bölgelerdir.
- Yerleşim Bölgeleri: Kır ve kent nüfusuna göre, yerleşmelerin toplu veya dağınık olmasına göre, nüfusu 10 milyonu aşan megakentlere ya da nüfusu 1 milyonu aşan metropol alanlarına göre belirlenen bölgeler örnektir.
- Tarım Bölgeleri: Yapılan tarımsal faaliyete ya da yetiştirilen tarım ürünlerine göre belirlenen bölgelerdir.
- Sanayi Bölgeleri: Sanayi kollarına ya da sanayinin yoğunluğuna göre belirlenen bölgelerdir.
- Madencilik bölgeleri: Çıkarılan maden türlerine göre belirlenen bölgelerdir.
- Kültür Bölgeleri: Bir ya da daha çok kültürel özelliği paylaşan insanların bulunduğu alanların oluşturduğu bölgelerdir.
- Siyasi, Askerî ve Ekonomik İş Birliği Örgütlerinin Oluşturduğu Bölgeler: BM, NATO, İİT, AB, KEİ, OPEC, OECD, G-7, G-20, D-8, Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR), Körfez İş Birliği Konseyi (KİK) gibi örgütlere üye olan ülkelerin oluşturduğu bölgelerdir.
İşlevsel (Fonksiyonel) Bölgeler
- Ekonomik ve kültürel bakımdan yerel, bölgesel, ulusal ve küresel anlamda diğer bölgelerle etkileşim hâlinde olan bölgelere işlevsel bölge denir.
- Mekânsal yapıyı ve mekân üzerindeki ekonomik ve kültürel işleyişi daha iyi organize edebilmek amacıyla oluşturulmuştur.
- İşlevsel bölgelerin çeşitli aktivitelerin işleyişini kontrol eden ve düzenleyen mir merkezi bulunur.
- İşlevsel bölgeleri şekilsel bölgelerden ayıran en önemli fark, bir yönetim merkezlerinin olmasıdır. Bu merkezden uzaklaştıkça işlevsel bölgenin etki alanı azalır.
- İşlevsel Yönetim Bölgeleri: ABD ve Almanya’daki eyaletler, Türkiye’deki il, ilçe ve köyler bu bölgelerin örneğidir. Ayrıca yerel yönetim özelliklerine göre şehir ve kasaba yerleşmelerinde yerel yönetim görevi yapan belediyelerin hizmet alanları, il özel idareleri de bu gruptadır.
- İşlevsel Hizmet Bölgeleri: Hizmet sektörü kapsamındaki eğitim, sağlık, barınma, güvenlik, ulaştırma, iletişim, ticaret, pazarlama, turizm gibi faaliyetleriyle ilgili olarak ulaştırılan fonksiyonel bölgelerdir. Örneğin TRT, TÜİK, DSİ, Devlet meteoroloji İşleri, Karayolları, Toprak Mahsulleri Ofisi, Asker Alma Dairesi Başkanlığı, Mersin Limanı hizmet alanı, Bilkent Üniversitesi, bir gazetenin ya da kargo şirketinin dağıtım ağı gibi birimler hizmet bölgesi grubunda yer alır.
- İşlevsel İstatistik Bölgeleri: Türkiye İstatistik Kurumu’nun belirlediği “Büyük İstatistik Bölgeler” (Düzey-1 Bölgeleri) ve hiyerarşik olarak bunların alt bölgelerini oluşturan Düzey-2 bölgeleri ile günümüzde mevcut olan illeri ifade eden Düzey-3 bölge türleri bu gruptadır.
- İşlevsel Plan (Proje) Bölgeleri: Güneydoğu Anadolu Projesi Bölgesi, Doğu Anadolu Projesi Bölgesi, Konya Ovası Projesi Bölgesi gibi bölgeler bu gruptadır.
Bölge Sınırlarının Belirlenmesi
Özellikle doğal özellikleri ölçüt alınarak belirlenen bölge sınırlarının çoğu zaman kademeli bir geçiş göstermesi nedeniyle bölge sınırlarını kesin hatlarla birbirinden ayırmak oldukça zordur. İklim ve bitki örtüsü bölgelerinde bu şekilde kademeli geçişler görülür.
Bölge Sınırlarının Değişkenliği
- Doğal özelliklerine göre belirlenen bölge sınırları kısa sürede değişmez.
- Beşerî özelliklerine göre belirlenen bölgelerin sınırları kısa sürede değişebilir.
- İşlevini kaybeden bölgeler ortadan kalkar ve yerini yeni bölgelere bırakır. Bu tür bölgeler daha çok siyasi bölgelerdir.
Şimdi Bölgeler soru çözümlerine devam edebilirsin!
Bu konuda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bölgeler konusu, Coğrafya dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Şekilsel Bölgeler, İşlevsel (Fonskiyonel) Bölgeler, Bölge Sınırlarının Belirlenmesi gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. TYT ve AYT Coğrafya’da sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri. Bilgileri, tanımları ve önemli tarihi gelişmeleri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz.?
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.