Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Çarpışmalar, Patlamalar, İtme ve Çizgisel Momentum Kavramları hakkında bilmen gerekenler ile İtme ve Çizgisel Momentum soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
İTME VE ÇİZGİSEL MOMENTUM
BİR BOYUTTA ESNEK OLMAYAN ÇARPIŞMA
Çarpışmalar ve Patlamalar
Esnek Çarpışmalar
Cisimler çarpışmadan önce ve sonra aynı kinetik enerjiye sahip oluyorsa, yani kinetik enerji korunuyorsa, esnek çarpışma gerçekleşmiştir.
Merkezi Esnek Çarpışmalar ( Bir Boyutta Esnek Çarpışmalar )
Cisimler çarpışmadan önce ve sonra aynı doğrultuda hareket ederler.
- Çizgisel Momentum Korunumu: P1 + P2 = P’1 + P’2
- Kinetik Enerji Korunumu: Ek1 + Ek2 = E’k1 + E’k2
Merkezi Esnek Çarpışmada Özel Durumlar
- Cisimleri kütleleri eşit ise cisimler çarpışmadan sonra hızlarını birbirine aktarır.
- Cisimlerin çizgisel momentumları toplamı çarpışmadan önce sıfır ise, çarpışmadan sonra da sıfır olmalıdır. Bu nedenle çarpışmadan sonra cisimler çarpışmadan önceki hızları ile geri dönerler.
Merkezi Olmayan Esnek Çarpışmalar ( İki Boyutta Esnek Çarpışmalar)
Cisimler çarpışmadan sonra hareket doğrultularından ayrılarak farklı doğrultuda harekete başlarlar.
- Yatayda: mK.V1 + 0 = mK.VK.cosα + mL.VL.cosβ
- Düşeyde: 0 + 0 = mK.VK.sinα – mL.VL.sinβ
- mK.VK.sinα = mL.VL.sinβ
- Bu denklemler birlikte çözülürse K ve L’nin hızları bulunur.
Esnek Olmayan Çarpışmalar
Esnek olmayan çarpışmalarda, çarpışma öncesi ve sonrası kinetik enerjiler birbirine eşit değildir. Yani, kinetik enerji korunmaz. Çarpışma sırasındaki cisimlerde şekil değişikliği meydana gelmesi, cisimlerin birbirine yapışması, ses ya da ışık çıkması gibi durumlar esnek olmayan çarpışma tanımındaki kinetik enerji kaybının nedeni olabilir.
Merkezi Esnek Olmayan Çarpışmalar ( Bir Boyutta Esnek Olmayan Çarpışmalar )
Çarpışma sırasında cisimler kenetlenerek ortak hızla hareket ederler. Çarpışma sonrasında çizgisel momentum korunurken, kinetik enerji korunmaz.
- Çizgisel Momentum Korunumu: P1 + P2 = Portak
- m1V1 + m2V2 = (m1+ m2).Vortak
- Ortak hızın yönü, çizgisel momentumu büyük olan cismin yönündedir.
- İki cismin çizgisel momentum büyüklükleri eşit ve yönleri zıt ise çarpışma sonrası sistemin hızı sıfır olur.
Merkezi Olmayan Esnek Olmayan Çarpışmalar ( İki Boyutta Esnek Olmayan Çarpışmalar )
Farklı doğrultularda hareket eden cisimler çarpışmadan sonra yapışarak birlikte hareket ettiğinde, yatay ve düşey çizgisel momentum korunumu yazılarak sonuca ulaşılır.
Patlamalar
Hareket halinde ya da durmakta olan bir cisim, dış birkuvvetn etkisinde olmadan patladığında, cismin patlamada önceki çizgisel momentum vektörü, patlamadan sonraki parçaların çizgisel momentum vektörlerinin toplamına eşit olur.
- Pilk = Pson
- 0 = m1V1 + m2V2 + m3V3
???
İtme ve Momentum
İtme
- İtme: Bir cisme etki eden kuvvet ile kuvvetin etkileşim süresinin çarpımına itme denir.
- Vektörel bir büyüklüktür.
- I ile gösterilir.
- Birimi N.s’dir.
- I=F.Δt (İtme = Kuvvet x Uygulanma Süresi)
- İtme vektörünün yönü, kuvvet vektörünün yönü ile aynıdır.
- Çizgisel Momentum: Hareket eden cisimlerin kütlesi ile hızının çarpımına çizgisel momentum denir.
- P ile gösterilir.
- Vektöreldir.
- P = m.V = kg. (m/s)
İtme ve Momentum İlişkisi
- F = m.a
- F = m.(ΔV / Δt)
- F. Δt = m.ΔV → I = Pson – Pilk
Cisme etki eden kuvvet cisimde momentum değişimine eşit olur.
- Momentum – zaman grafiğinin eğimi, cisme etki eden net kuvveti verir.
- Momentum – zaman grafiğinde altta kalan alan, kinetik enerjiyi verir.
Çizgisel Momentumun Korunumu
Bir cisme ya da bir sisteme dış kuvvet uygulanmadığı sürece çizgisel momentum korunur. Çarpışmaların tamamında çizgisel momentum korunur.
Pilk = Pson
Şimdi İtme Momentum ve Çarpışmalar soru çözümlerine devam edebilirsin!
İtme ve Çizgisel Momentum konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. İtme ve Çizgisel Momentum konusu, Fizik için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Merkezi Olan ve Olmayan / Esnek Olan ve Olmayan Çarpışmalar, Patlamalar, İtme Momentum, Momentumun Korunumu, Momentum ve Enerji İlişkisi gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Bilgileri, tanımları, formülleri ve kuralları öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Fizik netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek.
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.