Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, özetleri ve ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Elektrik Yükleri, Elektriklenme, Elektroskop, Elektrik Alan hakkında bilmen gerekenler ile Elektrostatik konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
Bu notlar, Kunduz eğitmenimiz Memet Hoca tarafından hazırlanmıştır. Memet Hoca, Gazi Üniversitesi Fizik bölümü mezunu. Öğretmenlik mesleğini çok seviyor ve öğretmen olmaktan gurur duyuyor.
???
Elektrik Yüklerinin Özellikleri
Madde tanecikli yapıdadır. Maddenin özelliğini taşıyan en küçük tanecik atomdur.
- Atomu yapıtaşları proton, nötron ve elektrondur. Elektron negatif, proton pozitif elektrik özelliği gösterir. Nötronlar ise yüksüzdür.
- Aynı cins yüklü cisimler birbirini iter. Ayrı cins yüklü cisimler birbirini çeker.
Bir maddenin atomlarında:
- Elektron sayısı, proton sayısına eşitse madde yüksüz,
- Elektron sayısı proton sayısından çoksa negatif yüklü,
- Elektron sayısı proton sayısından azsa pozitif yüklüdür.
- Yüklenme olaylarında proton ve nötronlar hareketsizdir. Sadece elektronların alışverişi yapılır.
- Doğada en küçük elektrik yük miktarı elektronun yüküdür.
- Bir cismin yükü q ise e elektron yükü cinsinden q=n.e’dir. (n=1, 2, 3…)
???
Elektriklenme Çeşitleri – Elektriklenme Nedir?
Nört bir cisim üzerinde bulunan (+) yük sayısı ile (-) yük sayısı eşittir. Herhangi bir yolla bu yüklerden biri cisimden alınır veya dışarıdan cisme bir yük (-) verilirse, cisim yüklenmiş yani elektriklenmiş olur. Cisimler üç yolla elektriklenebilir.
Sürtünme ile Elektriklenme
- Kuru ve temiz ebonit çubuk, kürk veya yünlü kumaşa sürtülürse,
- Cam ve ebonit çubuk küçük kağıt parçalarını çeker. Her iki durumda da adı geçen cisimler elektriklenmiş denir.
- Deneyler, sürtünme ile elektriklenen bütün cisimlerin iki tür elektriksel özelik gösterdiği sonucunu verir. Ebonit çubuk veya politenin negatif, cam çubuk veya selüloz asetatı’ın pozitif elektriksel özellik kazandığı kabul edilir.
- Birbirine sürtülüp yüklenebilen cisimler her zaman eşit ve zıt yükle yüklenirler. Cisimler yüklendikten sonra birbirine tekrar dokundurulurlarsa nötr hale gelirler.
Dokunma İle Elektriklenme
- Yüklü bir cisim,yüksüz iletken bir cisme dokundurulunca yükünün bir kısmını yüksüz cisme verir. İki cisim birbirin dokundurulduğunda nötr değillerse üzerlerindeki yüke bağlı olarak bir kuvvet doğar. Bu kuvvetin etkisi ile cisimler arasında elektron alışverişi olur. Böylece cisimlerin yükü değişir. Cisimlerin toplam yükü kapasitelerine göre paylaşılır. Bu olaya dokunma ile elektriklenme denir. Bu olayda yükün bölüşümü cisimlerin geometrik yapısına bağlıdır.
- Elektrik yüklü iletken bir cisim, nötr iletken bir cisme dokundurulursa, nötr cisim aynı cins yük ile yüklenir.
- Durgun elektrik yükleri cisimlerin dış yüzeyinde toplanır.
- Cisimler özdeş ise net yükü eşit bölüşürler.
- Dokundurulan cisimler küresel ise net yükü yarıçapları ile orantılı bölüşürler.
- Birbirine dokundurulan cisimler kesinlikle aynı yükle yüklenir.
- İletken olan içi boş küre, silindir veya oyuk içinde yük bulunmaz. Cisim yüklü ise yük cismin dışına dağılır.
- İletken cisim içinde oyuk varsa yüklü cisim içten dokundurulursa tüm yük oyuk cisme geçer. Dokundurulan cisi yüksüz kalır. Dıştan dokundurulursa yükler paylaşılır. Oyuk nötr kalır.
Etki ile Elektriklenme
- Yüksüz bir iletkenin yakınına götürülen iletken yardımıyla yük dengesinin bozulması olayıdır.
- Bu yolla oluşan yüklere etki (indüksiyon) yükleri, elektriklenmeye de etki ile elektriklenme denir.
- Etki ile cisimler bir cins yükle de yüklenebilir.
- Etki ile eklektriklenmede kürelerin üzeirndeki yükler, yarıçapa bağlı değildir. Küreler üzerlerindeki yükler birbirine eşit ve zıttır. Yani toplam yük sıfırdır.
???
Elektroskop
Cisimlerin yüklü olup olmadıkları hakkında bilgi veren araçtır.
İletkenlik ve Yalıtkanlık – Topraklanma
- Elektrik yüklerini kolayca iletebilen maddelere iletken, iletmeyen maddelere de yalıtkan maddeler denir.
- Metaller, asit, baz ve tuzların sudaki çözeltileri, insan vücudu ev toprak iletkendir.
- Yalıtkan maddelelr koşulları değişince iletken hale gelebilirler.
Topraklanma: Genel olarak elektrikli araçların iletken bir telle toprağa bağlanması işlemidir. Araç-cisim topraklanınca yüksüz (nötral) hale gelir.
Yükün Korunumu Yasası: Elektriklenme olaylarında, olay öncesi elektrik yük miktarı toplamı olay sonrası yük miktarı toplamına eşittir.
Elektriksel Çekim Yasası
Elektriksel Çekim Kuvveti(Coulomb Yasası): Elektrik yükleri birbirine yük miktarları ile doğru aralarındaki uzaklığın karesi ters orantılı kuvvetle iter veya çekerler. Etkileşim kuvvetleri eşittir.
???
Elektrik Alanı
Yükün elektriksel etkisinin bulunduğu uzay parçasına elektrik alanı, bu bölgede +1C’luk durgun yüke etkiyen net kuvvete de alan şiddeti denir.
Elektrik alanın kuvvet çizgileri, alan içindeki pozitif yüklrein hareket yörüngeleridir.
- Pozitif yükten negatif yüke yönlüdürler.
- Cismin yüzeyine diktirler.
- Birbirini kesmezler.
- Düzgün alanda eşit aralıkta paraleldir.
Noktasal Yüklerin Elektrik Alan Çizgileri
Yüklü Kürenin Elektrik Alan Çizgileri
Düzgün Şekli Olmayan Cisimlerin Elektrik Alan Çizgileri
Yüklü Levhanın Elektrik Alan Çizgileri
???
Elektriklenme, Elektrik Yükleri ve Elektrik Alan Soru Çözümleri
Elektrostatik konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Durgun Elektrik (Elektrostatik) konusu, Fizik ve Elektrik için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Elektrik Yükleri, Yüklü ve Yüksüz Cisimler, Elektriklenme Çeşitleri olan Sürtünme, Dokunma, Etki ile Elektriklenme, Elektroskop, Elektrik Alan Çizgileri gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da, bu konunun hem TYT’de hem de AYT’de daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, ileriki farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Fizik netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Elektrostatik konulu binlerce soru alanında uzman Fizik eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Elektrostatik sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.