Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına , formüllere ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, YKS’ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken YKS Coğrafya dersine ait ipuçları, özetleri, formülleri ve notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda Türk Kültürü, Uygarlıkların Merkezi Anadolu, Anadolu’da İlk Yerleşmeler ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile Anadolu Kültürü ve Türk Kültürü konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!☀️
Türk Kültürü
- Bir kültürün doğduğu yere o kültürün kaynak alanı yani kültür ocağı denir.
- Buna göre Türk kültürünün ocağı Orta Asya’dır. Türk kültürü, Orta Asya’da ortaya çıkmış ve hâlen oradaki topluluklar tarafından varlığını sürdürmektedir.
- Orta Asya, karasal iklim koşullarının egemen olduğu bir bölgedir. Kuraklığın önemli bir sorun olduğu bu bölgede Türkler, daha çok hayvancılıkla geçinmiş ve göçebe yaşamışlardır. Bu nedenle çadır, at ve koyun bu kültürün önemli maddi unsurlarıdır.
- Çok eski bir geçmişe sahip olan bu kültürün çevreye yayılması, daha çok göçlerle gerçekleşmiştir.
- Orta Asya’dan dünyanın dört bir yanına gerçekleşen göçler, aynı zamanda bu kültürün yayılmasını ve diğer kültürlerle etkileşimini sağlamıştır.
- Artan nüfus, kuraklık, hayvanlarına otlak bulmaya çalışma ve komşu topluluklarla yaşanan siyasi sorunlar, Türk göçlerinin başlıca nedenleridir.
- Türklerin yayıldığı alanların başlıcaları Doğu Sibirya, Hindistan, Kuzey Afrika, Anadolu ve Avrupa’dır.
- Dünyanın dört bir yanına yayılmış olan ve yeryüzündeki en eski kültürlerden biri olan Türk kültürü, birçok kültürden etkilenmiş ve bu kültürleri etkilemiştir.
- Ortaya çıktığı Orta Asya’nın karasal iklim koşullarında sürdürülen hayvancılık, Türk kültürünün birçok özelliğini etkilemiştir.
- Atın ve ata sporu olan ciritin Türk kültüründeki etkisi hâlen günümüzde de devam etmektedir.
- Aynı şekilde Türklere özgü olan kilim dokumacılığı, koyun besiciliğine bağlı olarak ortaya çıkmıştır.
- Yerleşik yaşama geçince kendine özgü mimarisini oluşturan Türklerin simgelerinden bazıları ebru sanatı, lale ve kahvedir.
- Türkler, gittikleri yerlerde kervansaraylar, köprüler, medreseler, camiler ve kuleler yapmışlardır.
- Örneğin Hindistan’da yer alan Tac Mahal, Bosna Hersek’te bulunan Mostar Köprüsü, Mısır’da yapılmış olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa Camisi, Özbekistan’da yer alan Şirdar Medresesi, Moğolistan’daki Orhun Yazıtları, dünyada Türk izlerinin bulunduğu yerlerin başlıcalarıdır.
- Dünyanın dört bir yanına dağılmış olan Türkler, yaşadıkları yerlerde birçok siyasi sorun yaşamışlardır.
- Bu konuda Türklerin birleşmesiyle ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüş, bu toplulukların dayanışması gerekliliği öne çıkarılmıştır.
Uygarlıkların Merkezi: Anadolu Kültürü
- Anadolu, coğrafi konumu bakımından çok özel bir yere sahiptir. Üç tarafı denizlerle çevrili olan bu topraklar, Avrupa ile Asya arasında bir köprü konumundadır. Bu konumundan dolayı birçok uygarlığın yaşadığı yer ve birçok uygarlığın ele geçirmek için çatıştığı alan olmuştur.
- Anadolu, iklim koşulları bakımından da özel bir yere sahiptir. Dünya genelinde yaşamaya en elverişli kuşak olan ılıman kuşakta yer almasının yanı sıra özel konumundan dolayı da iklim çeşitliliğine sahiptir.
- Akdeniz, Karadeniz, ılıman karasal ve sert karasal iklim tipleri ile bu iklimlerin geçiş özelliğini gösteren yerlere sahiptir.
- Yükselti farkları, yer şekilleri ve enlem farkı ile kara ve denizlerin etkisine bağlı olarak farklı iklim özelliklerine sahip olan Anadolu, İlk Çağ’dan itibaren insanların yaşam alanı olmuştur.
- Bitki ve hayvan türleri bakımından zengin olan bu topraklar, avcılık ve toplayıcılıkla geçinen Paleolitik Dönem insanlarının önemli bir yaşam alanı olmuştur. İstanbul’daki Yarımburgaz ve Antalya’daki Karain mağaraları ile Şanlıurfa’da Göbeklitepe, Konya’da Dursunlu, Niğde’de Kaletepe, Paleolitik Dönem’deki yaşam alanlarından bazılarıdır.
- Anadolu yer şekilleri, su kaynakları ve tarıma elverişli topraklar bakımından da şanslıdır. Bu nedenle Anadolu, tarımsal üretime ve yerleşik yaşama geçildiği Neolitik Dönem’de de yeryüzündeki önemli yaşam alanlarından biri olmuştur.
- Hallan Çemi (Batman), Demirköy ve Çayönü (Diyarbakır), Nevala Çöri (Şanlıurfa), Aşıklı Höyük (Aksaray), Çatalhöyük (Konya), Hattuşa (Çorum), Hacılar (Burdur), Cafer Höyük (Malatya) ve Yenikapı (İstanbul) bu dönemdeki yerleşim alanlarından bazılarıdır.
- Anadolu, yer altı kaynaklarının çeşidi bakımından zengin bir bölgedir. Bakır ve demirin işlendiği, şehirlerin ve şehir devletlerin ortaya çıktığı Kalkolitik Dönem’de de Anadolu önemini korumuştur.
- Dünya tarihinde önemli bir yere sahip olan ve Anadolu’da yaşamış uygarlıkların başlıcaları Hititler, Urartular, Frigyalılar, Lidyalılar, İyonyalılar ile Yunan uygarlıklarıdır.
- Tarım ve hayvancılıkla uğraşmış, sulu tarım tekniğiyle üretim yapmış olan Hititler, İç Anadolu’da Kızılırmak yayının iç kesimlerinde yaşamışlardır. Güçlü bir orduya sahip olan Hititler, tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmayı (Kadeş Antlaşması) yapmışlardır. Çorum yakınlarındaki Hattuşa, bu uygarlığa başkentlik yapmıştır.
- Urartular, yerleşim yeri olarak Doğu Anadolu’yu seçmiş, Van yakınlarındaki Tuşba’yı başkent yapmışlardır. Bu uygarlık, tarım ve hayvancılıkla uğraşmış, sulu tarım tekniğini denemiştir.
- Frigyalılar, Kızılırmak yayının dış kısmı ile Afyonkarahisar arasındaki bölgede yaşamışlardır. Ankara yakınlarındaki Gordion’u başkent yapmış olan bu uygarlık da tarım ve hayvancılıkla geçinmiştir.
- Lidyalılar, Ege kıyılarında yaşamışlardır. Basra Körfezi kıyılarındaki Susa şehri ile Manisa yakınlarındaki Sard şehrine kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır. Daha çok ticaretle uğraşan bu uygarlık, madenî parayı icat ederek kullanmıştır.
- İyonyalılar, Ege kıyılarında yaşamış uygarlıklardandır. Efes ve Milet gibi önemli şehirlere sahip olan bu uygarlık, denizcilik, ticaret ve tarımla uğraşmıştır.
- Yunanlar da Ege kıyılarında yaşamışlardır. Denizcilik, ticaret ve tarımla uğraşan bu uygarlık, ülkemizde kalıntılarına hâlen rastlanan birçok yerleşim birimi kurmuştur.
- Orta Çağ’da Bizans, Selçuklu ve Osmanlı egemenliğinde kalmış olan Anadolu’da 1923’te Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Çok sayıda uygarlığa ait kalıntıların bulunduğu ülkemiz, bir açık hava müzesi konumundadır
Anadolu’da İlk Yerleşmeler
- Anadolu, hakkında en erken yerleşme izlerinin bulunduğuna dair bilgilerin olduğu bir coğrafya olup Ön Asya’nın büyük ve önemli bir parçasıdır.
- Doğuda Van Gölü havzası ve İran’ın bir kısmı, güneyde Mezopotamya’nın Irak ve Suriye’den geçen tabii çizgileri ile tanımlanan bir bölge ve güneyde Akdeniz, batıda Ege Denizi, kuzeyde Marmara ve Karadeniz’le çevrili bir yarımadadır.
- Ayrıca ılıman iklim kuşağı içinde Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine iyice yaklaştığı bir noktada ve bir geçit alanında yer aldığından, bu iklim kuşağının çeşitliliklerini de bünyesinde barındırmaktadır.
- Bu özellikleriyle Anadolu, kıtalar arası köprü başı veya bir kilit noktası özelliği göstermiş ve tarih boyunca hem jeopolitik hem de sosyo-ekonomik bir öneme sahip olmuştur. Bunun sonucunda da bu topraklar, uygarlığın başlangıcından bu yana kıtalardan gelen sayısız göç ve fetih dalgalarının yaşandığı yerler olmuş ve bölgenin siyasal gelişimini etkilemiştir.
- İnsanlığın başlangıcından, günümüzden 12.000 yıl öncesine kadar olan döneme tarihlenen Paleolitik Dönem’de, Anadolu’nun birçok yerinde avcılık ve toplayıcılıkla yaşamını sürdüren insan toplulukları, vahşi hayvan ve doğa şartlarından korunmak için dağınık ve seyrek olarak küçük topluluklar hâlinde mağara veya kaya kovuklarında yaşamıştır.
- Günümüzden 12.000-10.000 yıl öncesine tarihlenen Mezolitik Dönem’de ise göçebelikten yerleşik düzene doğru bir geçiş yaşanmış ve bu dönemde köy mimarisi tarzında barınma ve korunma gibi ortak bir amaca hizmet eden kalıcı barınaklar yapılmaya başlanmıştır.
- Dünyada ilk kentleşme hareketinin çekirdeğini de göçebe yaşam tarzından yerleşik düzende yaşama geçişin oluşturduğunu söylemek mümkündür.
İlk ve Orta Çağ’da yerleşimlerin oluşum nedenleri genel olarak 5 şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlar;
- Sağlığa uygun iklim ve topografya,
- Ulaşım kolaylığı,
- Su kaynaklarına yakınlık,
- Toprağın verimliliği,
- Savunma bakımından uygun bir konuma sahip olmasıdır.
Şimdi Anadolu Kültürü ve Türk Kültürü soru çözümlerine devam edebilirsin!
Coğrafya dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Anadolu Kültürü ve Türk Kültürü konusu, YKS Coğrafya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. TTürk Kültürü, Uygarlıkların Merkezi Anadolu, Anadolu’da İlk Yerleşmeler gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Anadolu Kültürü ve Türk Kültürü konusundan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. YKS Coğrafya ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli tarihi gelişmeleri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz.? Coğrafya netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek.
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.
Uygulamada senin için hazırlanmış , tüm konuları öğrenebileceğin premium içerik ders videolarını incelemeyi unutma!