Bilimsel Yöntem konusu, TYT ve AYT Biyoloji için önemli bir konu. Bilimsel Yöntem, 9. sınıf Biyoloji’nin temel taşlarından. Hipotez nedir, teori nedir, bilimsel bilgi nedir öğrendikten ve soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Kunduz Biyoloji eğitmenlerimizden İsmail Hoca, bu konu hakkında senin için çok faydalı bir yazı hazırladı!
Bilimsel Yöntem Nedir?
Bilimsel yöntem belirli bir konuyu deney, gözlemle kanıtlamaya çalışan ve akıl yürütmeye dayanan sistemli araştırmalar metodudur. Bu metot sayesinde bilgiye ulaşılır.
Bilimsel çalışma yöntemini için bazı temel ilkeler vardır. Ve bu ilkeler ışığında gerçek bilgiye ulaşılır. Bunlar:
- Alanında yeterli tecrübeye sahip olan insanlar da yanılabilir. Bu yüzden her zaman otorite denilen kavram reddedilmelidir.
- Önyargı iyi bir şey değildir. Konu bilimsel bir çalışma ise tamamen önyargıdan uzak, tarafsız bir şekilde deneyler, gözlemler yapılmalıdır.
- Bilimde kesinlik diye bir kavram yoktur. Bunun için daha önceki ilke ve teoriler yeni gerçeklerin ışığı altında eleştirilmelidir. Çünkü bilim gerçeklerle fikirlerin etkileşiminden doğan, zaman içinde yıpranan ve bilimselliğini kaybeden görüşlerin yerine yenilerinin konulmasıyla geliştirilen bir sürekliliktir.
Bilimsel Yöntem Temel Basamakları
- Problemin belirlenmesi
- Veri analizleri ve bulguların toparlanması
- Geçici çözüm ortaya konulması
- Tahmin
- Deney ve testlerin yapılması
1-Problemin Belirlenmesi
- Bilimsel bir çalışma nedeni bilinmeyen bir olayın belirlenmesiyle başlar. Bilim adamının yapmış olduğu gözlemler sonucunda ‘ ne, neden, nasıl…’ gibi sorular neticesinde cevapsız kalan kavram problem olarak belirlenir.
- Belirlenen problemin çok iyi tanımlanması, açık ve doğru bir anlatımla ortaya konulması çözümü kolaylaştıracaktır.
2-Bulguların Toplanması
Şartlar değişmediği sürece doğrulanan her bilgi gerçek olarak tanımlanır. Bir problemle ilgili gerçekler ise veri olarak adlandırılır. Yeterli sayıda veri toparlanması problemin çözülebilmesi açısından oldukça önemlidir.
Problemle ilgili veri toplamanın başlıca 3 yolu vardır:
- Gözlem yapmak
- Ön deney yapmak
- Diğer bilim insanlarının çalışmalarından yararlanmak
NOT: Gözlem ile deney arasındaki fark şudur: gözlem yaparken doğa dinlenir, deney yaparken doğaya soru sorulur.
3-Hipotez (Geçici çözüm)
Hipotez problem için geçici çözümdür. Hipotezin en büyük özelliği deneye açık olmasıdır. Deneyle desteklenmeyen bir ifade hipotez olamaz. Daha sonra hipoteze dayalı tahminlerin yapılması gerekir. Bir hipotezden aynı doğrultuda birden fazla tahmin çıkabilir. Burada mantık devreye girer.
4-Tahminlerin Yapılması
Tahmin hipotezi denemek için kullanılan, ‘’Eğer bu hipotez doğru ise …..dır.’’ kalıbına uygun cümlelerle ifade edilen görüşlerdir.
5-Deneylerin yapılması
Bilgiyi ürettikten sonra bu bilginin test edilmesi gerekir. Bu da bilimsel deney ile gerçekleşir. Bir hipotezi sınamak için tüm faktörleri ortadan kaldırarak sadece ilgisiz bağımsız değişkenler üzerindeki etkilerini, şüpheye yer bırakmayacak şekilde yöntemler kullanarak araştırmaya denir.
Bir bilginin tek bir testi geçmesi doğru olduğu anlamına gelmez. Ancak yapılan testleri aştıkça hipotezler de güçlenir. Deneylerden şu sonuçlar çıkabilir:
- Deney yapılırken hipotez yanlış çıkmışsa tekrar hipotez aşamasına geri dönülür ve hipotezin kısmen ya da tamamen değiştirilmesi gerekir.
- Sonuçlar hipotezi desteklerse, hipotez geçerli olur. Karmaşık hipotezler için deneylerin kesin evet ya da hayır şeklinde cevaplar verecek biçimde düzenlenmesi genellikle güçtür. Çok sayıda farklı deneyler yapılarak hipotez desteklenebilir. Bu şekilde desteklenen hipotezler güçlü hipotezlerdir.
Teori ve Kanun
Doğada gerçekleşen olaylar hakkında yapılan ve arkasında güçlü temeller bulunduran açıklamalar teori olarak adlandırılır.
Teoriler ‘’Neden?’’ sorusuna cevap arar. Bilimsel teoriler gerekli açıklamaları yaparken şunlardan yararlanır:
- Mantık
- Matematik
- Genelleme
- Gözlem
- Hipotez
- Kanun
Kanun ise, bir olayın belli şartlar altında nasıl gerçekleştiğini ifade eder. Dar kapsamlıdır, sadece bir tane olayı kapsar. Kanunlar ‘’ Nasıl?’’ sorusuna cevap arar. Kanunun amacı gözlemle bağlantılı birçok olguyu açıklamak değildir. Bu yüzden açıklayıcı modelleri içermez.
TEORİLER HİÇBİR ZAMAN KANUNLARA DÖNÜŞMEZ!
Bilim İnsanının Özellikleri
- Tarafsız olmalıdır.
- Şüpheci olmalıdır.
- Meraklı ve iyi bir gözlemci olmalıdır.
- Eleştirici düşünceye sahip olmalıdır.
- Kararlı ve sabırlı olmalıdır.
- Dikkatli ve titiz olmalıdır.
- Elindeki materyallerden en iyi şekilde yararlanmalıdır.
- Yaptığı gözlem ve deneylerinde uygun yöntemi belirleyebilme yeteneğine sahip olmalıdır.
Şimdi soru çözerek öğrendiklerini test etme zamanı!
Bilimsel Yöntem konusunu tam olarak anlamak için senin de tahmin edeceğin üzere bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Hipotez, araştırma yöntemleri, bilimsel yöntemler nelerdir öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekiyor. Biyoloji konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Kunduz’da şu ana kadar, Bilimsel Yöntem konulu binlerce soru alanında uzman Biyoloji eğitmenleri tarafından çözüldü. Ayrıca Kunduz Blog’ta erişebileceğin Biyoloji konu anlatımı yazıları da mevcut! Daha fazla Bilimsel Yöntem sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin!
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.