“Hangi mesleği seçmeliyim?” , “Hangi meslek bana uygun” soruları hayatımızdaki en önemli sorulardan biri. Psikolojik danışman Ayşe Şen, hayatımızın şekillenmesinde önemli bir yere sahip olan “meslek seçimi” konusunu senin için ele aldı. Kendini nasıl tanıyabileceğini, nasıl analiz edip doğru seçimler yapabileceğinden bahsetti. Eğer sen de üniversitede hangi bölümü seçmeliyim diyorsan bu yazı tam senin için.
Öncelikle meslek kavramının tanımlarsak “Birinin hayatını kazanmak için yaptığı, belli bir eğitim sonucunda kazanılan etkinlikler” diyebiliriz. İnsanlara “Yaşamınızı sağlayacak bir paranız olsa dahi yine de çalışmak ister misiniz?” sorusunu yönelttiğimizde %80, 85 oranında “Evet” yanıtı verilmektedir. Bu da mesleğin sadece para için değil, sosyal ve psikolojik doyum için de yapıldığının göstergesidir.
Fakat ne yazık ki böylesine önemli bir konu üzerinde çok durulmuyor. Lise seçiminin ardından alan seçimiyle birlikte filtrelenmeye başlayan “meslek seçimi” konusu tercih dönemindeki 2 haftalık süreye sıkıştırılabiliyor.
Hangi mesleği seçmeliyim sorusu üzerine daha çok düşünmeli ve kendimizi tanımamız gerektiğinin bilincinde olmalıyız. Başta yetenek olmak üzere ilgi alanlarımızı ve neye değer verdiğimizi belirlemek durumundayız. Çünkü öğrencilerin; kişilik özelliklerini, yeteneklerini ve ilgi alanlarını biliyor olması doğru karar vermelerini kolaylaştırıyor. Bunların yanı sıra bulunduğu dönemi iyi gözlemleyen, geleceğin meslekleri üzerine araştırma yapan ve bu mesleklerin gerektirdiği yetkinliklerin farkında olan öğrenciler tercih döneminde seçeceği üniversiteyi ve bölümü zihninde daha rahat bütünleştirebiliyor.
Hangi mesleği seçmeliyim sorusundan önce hangi bölüme gideceğimizin kararını vermek önemli. Çünkü aynı bölümlerden mezun olup çok farklı mesleklerde çalışan kişiler olabiliyor. Burada “bölüm”ün bizden beklediklerini ve bizim yetenek, ilgi alanlarımızla uyumlu olup olmadığını değerlendirmek oldukça kıymetli.
Ülkemizde; meslekleri, ilişkili olan üniversite bölümlerinin puanlarına, prestijine ya da iş bulma kolaylığına göre değerlendiriyoruz. Halbuki prestij ve puanlar başkalarının yansıttığı bakış açılarıdır. Tercih kılavuzuna yüklenen anlamı sorgulamak gerektiği kanaatindeyim. Mesleği yapacak olan kişi “kendimiz” olduğumuz için önce hayatta ne yapmak istediğimizi ve neyi hedeflediğimizi kendimize sormalıyız.
Hangi mesleği seçmeliyim – Hangi bölümü okumalıyım?
Swot Analizi
Yazının giriş kısmında kendimizi tanımanın önemi üzerinde durmuştuk. (Kendimizi tanıma işinin bir süreç olduğunu aklımızda tutmalıyız)
Swot analizi kendimizi tanımanın iyi yollarından biridir. SWOT, kendisini oluşturan kelimelerin baş harfinden oluşan bir analiz. Sırayla;
Strenghts ( Güçlü yanlarımız neler?),
Weaknesses ( Zayıf yanlarımız neler?),
Opportunities ( Fırsatlarımız neler?),
Threats ( Tehtitler neler?) sorularını sormalıyız.
Bir koordinat düzlemi üzerine sağdan sola doğru bu 4 kavramı yerleştirip üçer özellikle doldurmaya çalışabiliriz. bu sorulara verdiğiniz cevaplar kendinizi biraz daha bütüncül bakmanızı kolaylaştıracak. Ayrıca hangi mesleği seçmeliyim sorusunu sorarken nelerin üstünde çalışmanız gerektiği, nelerle ilgili tedbir almanız gerektiği ile ilgili fikir verecek.
Aşağıdaki seçenekleri inceleyin ve sizin için hayatınızda en önemli olan 3 tanesini seçin. Aklındaki bölümler ve meslek seçimi önem verdiğin değerlerle örtüşüyor mu? Bu değerlere farklı alternatif bölümler bulunabilir mi? bu soruları cevaplayın. (Bu hedefler Prof. Dr. Erhan Erkut Hoca’nın “Fark Yaratmak” adlı makalesinden alınmıştır.)
- Para(maddi çıkar)
- Otonomi, özgürlüğü önemseme
- Statü
- Güç ve nüfuz etme isteği
- Entelektüel hedefler
- Aidiyet
- Çeşitliliğe önem verme
- Başkarına faydalı olma
- Pozisyonlama
- Yaşam Biçimi
- Güvende olma
- Başkalarını yönetme
Hangi meslek bana uygun sorusunu düşünürken kullanılan yöntemlerden biri “Ikigai Modeli”.
Aşağıdaki modeli detaylıca inceleyin ve boşlukları kendinize göre doldurmaya çalışın. Nerede olduğunuzu, ne üzerine düşünmeniz gerektiğini daha somut şekilde görmenize yardımcı olabilir.
Son olarak da dünyanın hızlıca bir değişim içerisinde olduğunun farkında olarak 21.yy yetkinliklerine önem vermeliyiz. Bu yetkinlikler girdiğimiz ortamlara bizi daha kolay adapte edebilir. Meslekler hızla değişiyor, garanti bölüm, garanti iş arayışındansa aşağıdaki yeterlilikleri kazanmaya çalışmak her zaman bizi bir adım öne taşıyacaktır. Ayrıca Geleceğin Meslekleri – İş Garantili Bölüm Var mıdır? yazımızı mutlaka okumanı öneririz.
Kısaca bu yetkinliklere değinmem gerekirse:
- Eleştirel düşünme ve Problem çözme
- İletişim
- Yaşam Boyu Öğrenme
- Dijital Çağ Okuryazarlığı
- Takım çalışması ve liderlik
- Yaratıcılık ve İnovasyon
- Sosyal Sorumluluk/Çevre Farkındalığı
- Öz-yönlendirme
Okuldaki rehber öğretmenlerimizle iletişime geçebilir, birtakım kendimizi tanımamıza yardımcı olacak envanterleri uygulayabilir ve gerekirse bir uzmandan mentorlük alabilirsiniz. Hangi mesleği seçmeliyim konusu hakkında bahsedeceklerimiz bunlardı. Bu yolculukta hepinize “farkındalık ve anlam dolu bir süreç” diliyorum.. Sağlıkla ve mutlulukla..
(Bu metin hazırlanırken Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak’ın “Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı” ve Prof. Dr. Erhan Erkut’un “Üniversite Seçerken” kitaplarından yararlanılmıştır.)