Hücre Teorisi konusu, Biyoloji 9. sınıf konularından biri. Müfredatın ilk konularından olduğu için diğer seneler ve üniteler için temel niteliğinden. Hücre teorileri, hücre yapısı ve hücrenin tarihini öğrendikten sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz. Biyoloji eğitmenlerimizden Sakine Hoca, senin için Hücre Teorisi konusunu detaylıca kaleme aldı. Şimdi birlikte bu konuyu keşfedelim!
Hücre Teorisi Tarihsel Gelişmi
Robert Hooke
- 1665 yılında ölü mantar dokusunda içi boş odacıklar gördü. Bu boş odacıklara hücre adını vererek hücre kavramını ilk kez kullandı.
A. Van Leeuwenhoek
- 1675 yılında çağına göre modern sayılabilecek bir mikroskop geliştirdi.
Matthias I. Schleiden
- 1838 yılında bitkilerin hücrelerden oluştuğunu belirtti.
Theodore Schwann
- 1839 yılında hayvanların hücrelerden oluştuğunu belirtti.
T. Schwann & M. I. Schleiden
- 1830-1840 yılları arasında bugün geçerliliğini koruyan hücre teorisini ortaya attılar.
Rudolph Wirchow
- 1855 yılında bütün hücrelerin daha önce var olan başka bu hücreden meydana geldiğini açıklamıştır.
- 1858 yılında da tüm canlıların hücrelerden meydana geldiğini ve bunların bölünerek yeni hücreler oluşturduğunu ileri sürerek hücre hakkında önemli bilgiler vermiştir.
Friedrich Miescher
- 1869 yılında çekirdek eşitleri olarak da bilinen nükleik asitler, som başlığının sperm hücrelerinin çekirdeklerinde görülmüştür.
Maç Knoll & Ernst Ruska
- 1933 yılında ilk elektron mikroskobunu yapmışlardır.
Watson & Francis Crick
- 1953 yılında DNA’nın çift sarmal yapıda olduğunu ileri sürdüler.
Singer & G. Nicholson
- 1972 yılında hücre zarının yapısını “Akıcı Mozaik Zar Modeli” ile açıkladılar.
Hücre Teorisi
Canlıların en küçük yapı birimi hücredir. Tüm canlılar hücre ya da hücrelerden meydana gelmiştir. Hücrelerin şekilleri ve canlı içindeki sayıları birbirinden farklı olabilir.
Hücrelerin incelenmesinde ilk olarak ışık mikroskobu kullanılmıştır. Işık mikroskobu hücreleri gözlemleyebilir ancak hücrenin yapısı ile ilgili çok fazla bilgi veremez. Bu nedenle hücrenin keşfi 17. yüzyılda (1600- 1699) olmasına rağmen çok fazla bilgi edinilememiştir.
20. yüzyılda (1900- 1999) elektron mikroskobunun icat edilmesiyle hücreyle ilgili bilinmeyenler aydınlanmaya başlamıştır. Elektron mikroskobu, ışık mikroskobuna göre çok fazla büyütme yaptığından hücrenin içeriğinin de incelenmesine imkân sağlamıştır. İki çeşit elektron mikroskobu vardır. Bunlar; taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve transmisyonlu elektron mikroskobudur (TEM).
Hücre Teorisine göre:
- Bütün canlılar bir ya da birden fazla hücreden meydana gelmiştir.
- Hücreler canlıların yapısal ve işlevsel birimleridir.
- Canlılar kendilerine özgü metabolizma faaliyetlerini hücrelerinde gerçekleştirir.
- Canlılar genetik maddelerini hücrelerinde taşırlar.
- Her hücre kendinden önceki hücrenin bölünmesi ile oluşur.
- Hücreler canlı türlerinde hatta bir bireyin farklı dokularında şekil ve büyüklük olarak farklılık gösterebilir.
- Hücreler hayati fonksiyonlarını daha rahat yapabilmek amacıyla mikroskobik boyuttadır ancak bazı hücreler gözle görülebilir. (deve kuşu yumurtası)
Hücrenin Yapısı
Hücreler yapılarına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki grupta incelenirler.
Prokaryot hücre
- Zarla çevrili çekirdek ve zarlı organelleri bulunmayan hücrelerdir. Bakteriler, siyanobakteriler ve arkeler prokaryot hücre yapısına sahiptir.
- Prokaryot hücrelerin en belirgin özelliği, zarla çevrili bir çekirdek yapılarının olmamasıdır.
- Zarlı organellerde bulunmaz. Sadece organel olarak zarsız olan ribozom bulundururlar.
- Kalıtım materyalleri ise sitoplazma içerisinde dağınık olarak bulunur.
- Bu canlılardaki bütün metabolizma olayları, sitoplazma ve hücre zarındaki yapılarda gerçekleşir.
- Prokaryotik canlıların hepsi bir hücrelidir.
- Kemosentez olayını sadece prokaryotik canlılardan bakteriler ve arkeler gerçekleştirir.
Ökaryot Hücre
- Çekirdek zarı ve zarlı organelleri bulunan hücrelerdir. Zarsız organellere de sahiptirler. Örneğin bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protista grubunda incelenen canlıların yapılarını oluşturan hücreler ökaryot özelliğe sahiptir.
| Prokaryot Hücre | Ökaryot Hücre |
| Ökaryotlardan önce oluşmuştur. | Prokaryotlardan sonra oluşmuştur. |
| Daha küçük ve basittir. | Daha büyük ve gelişmiştir. |
| Zarla çevrili çekirdek ve zarla çevrili organelleri yoktur. | Zarla çevrili çekirdek ve zarla çevrili organelleri vardır. |
| Çekirdekçik yok. | Çekirdekçik var. |
| Nükleoid bölgede, halkasal tek bir kromozom bulunur. | Çekirdekte tek veya daha fazla doğrusal kromozom bulunur. |
| DNA’da histon bakterilerde yok arkelerde vardır. | DNA’da histon vardır. |
| DNA replikasyonu tek bir noktadan (orjinden) başlar. | DNA replikasyonu yüzlerce noktadan (orjinden) başlar. |
| İkiye bölünme ile çoğalırlar. (Mitotik bölünme yoktur). | Mitoz-mayoz bölünme ile çoğalırlar. (Mitotik bölünme var). |
| Kromozom sayısı tek ve haploittir. | Kromozom sayısı birden fazla ve diploittir. |
| Kemosentez yapan çeşitleri vardır. | Kemosentez yapan yoktur. |
Şimdi Hücre Teorisi bilgilerini pekiştirme zamanı!
9. sınıf Biyoloji müfredatında bulunan bu konuyu tam olarak anlamak için senin de tahmin edeceğin üzere bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Çünkü bilgileri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekiyor. Biyoloji Konu Anlatımı videolarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Ayrıca, Hücre Bölünmesi konu anlatım yazımızı da incelemen, hücreye dair kapsamlı bir erişim sağlamanı kolaylaştıracaktır. Kunduz’da şu ana kadar, Hücre Teorisi konulu binlerce soru alanında uzman Biyoloji eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Hücre Teorisi sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin!