İlk Uygarlıklar ve Kültür Bölgelerinin Oluşumu Konu Anlatımı - Kunduz

Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına , formüllere ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, YKS’ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken YKS Coğrafya dersine ait ipuçları, özetleri, formülleri ve notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda İlk Kültür Merkezleri, Anadolu Uygarlıkları, Kültür Bölgelerinin Oluşumu ve Dağılışı, Dünyadaki Büyük Kültür Bölgeleri ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile İlk Uygarlıklar ve Kültür Bölgelerinin Oluşumu konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!☀️

İnsanlar, üretim için iklimin elverişli olduğu, verimli toprakların bulunduğu ve su kaynaklarının yeterli olduğu alanları seçmişlerdir. Bu alanlar, aynı zamanda insanların yerleşik hayata geçtikleri ve ilk uygarlıkları kurdukları alanlar olmuştur. Çin, Hint, Mezopotamya, Akdeniz, Aztek, Maya ve İnka uygarlıkları, ilk uygarlıkların başlıcalarıdır.

İlk Kültür Merkezleri

Çin Uygarlığı

Çin’de ilk uygarlığın kurulduğu yerler Sarıırmak ve Gökırmak kıyılarıdır.
En önemli mimari eserleri Dünyanın yeni yedi harikasından biri olan Çin Seddi’dir.
Çin, ilk kez kâğıdı üreten, çini mürekkebini bulan, matbaayı geliştiren, barut ve pusulayı icat eden uygarlıktır.
Çinliler, ayrıca Çin yazısını geliştirmişlerdir. Bu özelliklerinden dolayı Çin uygarlığı diğer uygarlıkları da etkilemiştir.
Çin, ayrıca ipek böcekçiliğinin ve ipekli dokumanın gelişmiş olduğu yerdir.

Hint Uygarlığı

Hint uygarlığı, verimli topraklara sahip olan İndus ve Ganj nehirlerinin kıyılarında kurulmuştur.
Hint uygarlığının ön plana çıkan özelliklerinden biri, toplumun kast adı verilen bir sistem şeklinde örgütlenmiş olmasıdır.
Brahmanlar (din adamları), kişatriyalar (asiller), vaysiyalar (esnaf, tüccar, çiftçi), südralar(köylüler, işçiler) ve paryalar (köleler) kast sistemini oluşturan topluluklardı.
Sınıflar arası geçişler çok katı kurallara bağlıdır.
En önemli eserlerinden biri Taç Mahal’dır.
Baharat yolu ile Avrupa’ya kadar uzanan bir baharat ticareti gerçekleştirmişlerdir.

Mezopotamya Uygarlıkları

Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye Mezopotamya denir.
Bu alan, tarihçiler tarafından verimli hilal olarak adlandırılan bölgede bulunmaktadır.
Mezopotamya uygarlıklarının başlıcaları Sümer, Babil ve Asur uygarlıklarıdır.
Sümerliler yazıyı bulmuş, Ziggurat adı verilen tapınaklar inşa etmişlerdir.
Astronomi, takvim ve matematiğin geliştiği bir uygarlıktır. Sümerler, güneş saatini geliştirmiş, yılı 12 aya bölmüş; ayı 30, yılı ise 360 gün olarak hesaplamışlardır.

Ayrıca Ay ve Güneş tutulmalarıyla ilgili de hesaplar yapmışlardır.
Dünya’nın Yedi Harikası’ndan biri olan Babil’in Asma Bahçeleri, Babil uygarlığının eseridir.

Mısır Uygarlığı

Mısır uygarlığı, Nil Nehri kıyısında kurulmuştur.
Mısır’ın etrafı çöllerle kaplıdır. Bu nedenle Mısır uygarlığı, başka uygarlıklarla fazla etkileşime girmemiştir.
Tanrı ve kral özelliği taşıyan yöneticilerden dolayı, Mısır uygarlığında hukuk sistemi gelişmemiştir.
Nil’in taşkın dönemlerinde tarlalar arasındaki sınırlar silindiği için tarla sınırlarını yeniden belirlemek için Mısır’da geometri gelişmiştir.
Tıp, eczacılık, matematik, takvim ve hiyeroglif adı verilen resim yazısı, bu uygarlığın dünyaya katkılarındandır.
Mısırlılar, güneş yılına dayalı takvimi bulmuşlardır. Buna göre zamanı gün, mevsim ve yıl olarak bölümlere ayırmışlardır. Yılı 12 ay ve 365 gün olarak belirlemişlerdir.
Keops piramidi, dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilmektedir.
Mısırlıların Hititlerle yapmış olduğu Kadeş Anlaşması, bilinen ilk yazılı anlaşmadır.

Maya Uygarlığı

Mayalar, Orta Amerika’da yaşamış bir uygarlıktır.
Başlıca ürünleri aynı zamanda temel besin maddeleri olan mısırdı. Kakao, fasulye ve bal kabağı da yetiştirilen tarım ürünlerindendi.
Mayalarda avcılık ve balıkçılık da gelişmişti.
Tikal ve Quirigua (Kuircua) kentlerinin kalıntıları, Dünya Miras Listesi’nde yer almaktadır. Mayaların en önemli mimari eserlerinden biri de piramitlerdir. Taş ustalığında ileri düzeyde olan bu uygarlık, yeşim taşını, tuzu ve obsidiyeni ticari amaçla kullanmıştır.
Mayalar, resimler ve simgelerle ifade ettikleri bir alfabe geliştirmişlerdi.

Aztek Uygarlığı

Aztekler, Orta Amerika’da yaşamış bir uygarlıktır.
Azteklerin temel geçim kaynakları tarımdı. Mısır, bu uygarlığın yetiştirdiği başlıca tarım ürünüydü. Ayrıca fasulye, kabak ve domates de yetiştiriyorlardı.
Aztekler kendilerine özgü bir yazı kullanıyorlardı. Bu yazı hem resimlerden hem de sesleri ifade eden sembollerden oluşmaktaydı.
Bu uygarlık, tıp ve eczacılık alanında da gelişmişti.
Azteklerin varlığına İspanyollar son vermiştir.

İnka Uygarlığı

İnkalar, Güney Amerika’da And Dağları bölgesinde yaşamış, büyük bir imparatorluk kurmuşlardır.
Bu uygarlığın, Peru ile Bolivya arasında yer alan Titicaca (Titikaka) Gölü çevresinde yaşamaya başladıkları, buradan çevreye yayıldıkları belirtilmektedir.
İnkalar, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Patates, mısır, domates, yer fıstığı, havuç, ananas, kakao, fasulye ve biber, yetiştirilen başlıca tarım ürünleriydi.
İnkaların çok tanrılı bir dinleri vardı.
İnkalar matematik, tıp, eczacılık ve astronomi alanında ilerlemiş bir uygarlıktı. Bu uygarlık hem Ay hem de Güneş takvimini geliştirmiştir.

Anadolu Uygarlıkları

Anadolu iklim, yer şekilleri ve su kaynakları bakımından yerleşmeye oldukça elverişlidir. Bu nedenle Anadolu’da çok sayıda uygarlık yaşamıştır. Urartular, Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar ve İyonyalılar Anadolu’da kurulmuş uygarlıkların başlıcalarıdır.

Hititler

Kızılırmak yayının iç kesiminde yaşamış olan Hititlerin başkenti Çorum yakınlarındaki Hattuşa’dır.
Anal adı verilen yıllıkları tutarak tarih yazıcılığı başlatmışlardır
Bu uygarlık, Pankuş adını verdikleri bir meclis kurmuştur
Hititler, çivi ve resim yazısını birlikte kullanmışlardır

Frigyalılar

Frigyalılar, Kızılırmak yayının dış kısmından Afyonkarahisar’a kadar uzanan topraklarda yaşamışlardır.
Başkentleri, Ankara yakınlarındaki Gordion’dur.

Urartular

Urartular, Doğu Anadolu’da yaşamış bir uygarlıktır.
Merkezi Van yakınlarındaki Tuşba olan bu uygarlık, geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamıştı

Lidyalılar

Lidyalılar, Ege kıyılarında yaşamış uygarlıklardandır. Ticaretle uğraşan bu uygarlık, Basra Körfezi ile Manisa yakınlarında yer alan ve Lidyalıların merkezi olan Sard’a kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmıştır.
Lidyalılar, ilk madenî parayı kullanan uygarlıktır. Bu uygarlık kuyumculuk, mimari ve heykel alanlarında da gelişmiştir.

İyonyalılar

İyonyalılar, Ege kıyılarında kurulmuş uygarlıklardandır.
Şehir devletleri hâlinde yaşamış olan bu uygarlığın başlıca şehir devletleri Efes, Milet ve Foça’dır.
Bu şehirlerin kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır.
Tıp alanında Hipokrat, tarih alanında Heredot, felsefe alanında Romen Diyojen, matematik alanında Pisagor, bu uygarlığın yetiştirdiği bilim insanlarıdır.

Akdeniz Uygarlıkları

Yeryüzünde ilk uygarlıkların kurulduğu alanlardan biri de Akdeniz kıyılarıdır.
Bunun yanı sıra denizciliğe elverişli olan Akdeniz, kıyı kesiminde yaşayan uygarlıkların birçok liman yapmasını, ticaretin gelişmesini ve denizcilik alanında ilerlemelerini sağlamıştır.

Yunan Uygarlığı

Yunan uygarlıkları, daha çok denizcilikle uğraşmış, ticaret yapmışlardır.
Bu uygarlık birçok yerde koloniler kurmuştur.
Yunan uygarlığı, polis adı verdikleri şehir devletleri kurmuşlardır. Tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar, olimpiyatların başlangıcını oluşturmuştur.
Felsefe (Aristo, Eflatun), edebiyat (Homeros) ve tarih (Tukitides) alanlarında ilerlemişlerdir.
Çıkardıkları yasalarla demokrasi alanında önemli gelişmeler göstermişlerdir.
Yunan uygarlığı zamanında tiyatrolar, tapınaklar, heykeller ve kütüphaneler kurulmuştur.

Roma Uygarlığı

Roma uygarlığı tarımla uğraşmış, tarımın yanı sıra Akdeniz havzasında denizcilik ve ticaret yapmışlardır.
Roma’da toplum asiller (patriciler), vatandaşlar (plepler) ve kölelerden oluşmaktaydı.
Roma’da hazırlanan 12 Levha Kanunları, Avrupa hukuk sisteminin temellerini oluşturur.
Bu uygarlık, Latin alfabesine ve miladi takvime son şeklini vermiştir.
Romalılar, mimari alanda çok ilerlemiş ve birçok yerde eserler yapmışlardır.
Ülkemiz de dâhil olmak üzere günümüzde birçok ülkede Romalılardan kalma çok sayıda esere rastlanmaktadır.

Kültür Bölgelerinin Oluşumu ve Dağılışı

Bir toplumun tarihsel süreç içinde ürettiği ve kuşaktan kuşağa her türlü maddi (somut) ve manevi(soyut) unsurların bütününe kültür denir.

Kültürü Oluşturan Unsurlar

a) Maddi (somut) unsurlar: Coğrafi konum, iklim, yer şekilleri, su özellikleri, toprak özellikleri, simgeler (anıt, saray, kıyafet vb.)

b) Manevi (soyut) unsurlar: Dil, din ve inançlar, örf ve adetler, ahlak kuralları, hukuk kuralları, siyasi örgütlenme, Dünya görüşü, komşu kültürler.

Dünyadaki Büyük Kültür Bölgeleri

Avrupa Kültür Bölgesi

Bu kültürün oluşması ve yayılmasında önce Yunan, sonra Roma kültürü etkili olmuştur. Latin dili, Hristiyanlık, hukuk, siyaset ve tarımsal üretim deneyimleri bu kültürün temellerini oluşturmuştur.
Karanlık bir dönem yaşayan Avrupa, sonra coğrafi keşiflerle dünyaya yayılmıştır. Coğrafi keşifleri önce Portekiz ve İspanyollar başlatmış, ardından İngiltere, Fransa ve Hollanda bu etkinliklere katılmıştır.
Sanayi Devrimi’nin Avrupa’da başlaması, Avrupa kültürünün dünyanın önemli bir kısmında etkin olmasına neden olmuştur. Ayrıca Fransız Devrimi’yle başlayan cumhuriyet yönetimi de dünyanın önemli bir kısmına yayılmıştır

Avustralya-Yeni Zelanda kültürü

Aslında sömürgecilik yoluyla yayılmış olan İngiliz kültürünün bir parçasıdır.
Avustralya’ya yerleşen İngilizler, buranın yerli halkı olan Aborjinleri, Yeni Zelanda’ya yerleşenler ise buranın yerli halkı olan Maorileri kıyımdan geçirmiş ve yaşanması güç olan yerlere sürmüşlerdir.
Küçükbaş hayvan, özellikle koyun besiciliği ve tarımsal üretim ile bunlara dayalı sanayi üretimi her iki ülkenin de maddi kültürünün temellerini oluşturmaktadır.

Latin Amerika kültürü

Amerika Kıtası’nın ABD’nin güneyinde kalan kesiminde egemen durumdadır.
Bu bölgeleri sömürgeleştiren İspanyollar ve Portekizliler Avrupa’daki kültürlerini buraya da taşımışlardır.
Hristiyanlığın Katolik mezhebini, Avrupa’daki bazı tarım ürünlerini ve hayvan türlerini buraya taşıyan İspanyollar ve Portekizliler hukuki açıdan da kendi arazi mülkiyet sistemlerini uygulamışlardır.
İspanyolların ve Portekizlerin kıyımından kurtulan yerliler, büyük ölçüde kültürlerini günümüze kadar taşımışlardır.
Günümüzde sanayileşme ve demokratikleşmeye bağlı olarak gelişen kültürel yapı, büyük ölçüde gelenek ve göreneklerin hızla değişmesine neden olmaktadır.

Slav-Rus Kültür Bölgesi

Bu kültürün kaynak bölgesi Ukrayna’dır.
Rus imparatorluğu döneminde bu kültürün merkezi Moskova’ya taşınmıştır.
1917’de gerçekleştirilen Bolşevik Devrim’le birlikte çeşitli etnik topluluklar, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğini oluşturmuştur.
Mihail Gorbaçov’un açıklık ve yeniden yapılanma siyaseti sayesinde bu birlik 1991’de dağılmaya başlamıştır.

Afrika Kültür Bölgesi

Büyük Sahra Çölü’nün güneyi oluşturmaktadır. Bu bölgede
2.000’den fazla etnik topluluk, 1.000’den fazla dil konuşmaktadır.
Çöller, tropikal ormanlar, dağlar, dik kıyılar ve yüksek şelaleler, Afrika kültürüne dışarıdan müdahaleyi uzunca bir süre engellemiştir. Bu nedenle Afrika’da yerel kültürler büyük ölçüde korunmuş olarak varlığını sürdürmektedir. Halkın büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşamaktadır.
Yoksulluğun, kıtlığın en önemli sorun olduğu bu bölgede zaman zaman ülkeler arasında çatışmalar da devam etmektedir.
Sanayinin çok yavaş geliştiği bu bölgede başta Avrupalılar olmak üzere dış kültürel etkilerin izlerine de rastlanmaktadır.

İslam kültürü

Orta Doğu’da biçimlenmiştir.
İlk kültürlerin oluştuğu Mezopotamya ve Nil kıyısı bu kültürün ocaklarındandır. Bu bölge Musevilik, Hristiyanlık ve İslâmiyet’in ortaya çıktığı yerdir.
Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en yakın olduğu alanda bulunan Orta Doğu, bu konumundan dolayı İslam kültürünün geniş bir alana yayılmasına olanak tanımıştır.
İslam kültürünün çekirdeğini Orta Doğu ve Kuzey Afrika oluşturmaktadır. Bu bölgede egemen olan kültür ise İslami hukuk sistemidir.
İslam kültürü günümüzde geniş bir alana yayılmıştır. Örneğin Endonezya, Malezya, Bangladeş ve Pakistan’da Müslüman nüfus, toplam nüfusun büyük bir çoğunluğunu oluşturmaktadır.
Çin ve Hindistan’dan Amerika Kıtası’na kadar birçok ülkede ise Müslüman nüfus, azınlığı oluşturmaktadır.

Pasifik Kültürü

Malanezya, Mikronezya ve Polinezya adalarında yaşayanlara ait kültürü oluşturmaktadır.
Dış etkilere büyük ölçüde kapalı olan bu bölgede balıkçılık ve ilkel yöntemlerle yapılan tarım, başlıca geçim kaynağıdır.
İngiliz sömürgesi olan ve günümüzde bağımsız yaşayan bu bölgede İngiliz kültürünün izlerine de rastlanmaktadır.
Madenciliğin gelişmemiş olduğu bu bölgede son zamanlarda turizm etkinliği ön plana çıkmıştır. Bu durum geleneksel yapının değişmeye başlamasına neden olmuştur.

Şark (Doğu) kültür bölgesi

Doğu, Güney ve Güneydoğu Asya oluşturmaktadır.
Dünya nüfusunun büyük bir kısmını barındıran bu bölge üç alt kültürden oluşmaktadır.

Bunlar Hint, Çin ve Güneydoğu Asya kültürleridir

Şimdi İlk Uygarlıklar ve Kültür Bölgeleri soru çözümlerine devam edebilirsin!

Coğrafya dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. İlk Uygarlıklar ve Kültür Bölgeleri konusu, YKS Coğrafya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. İlk Kültür Merkezleri, Anadolu Uygarlıkları, Kültür Bölgelerinin Oluşumu ve Dağılışı, Dünyadaki Büyük Kültür Bölgeleri gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. İlk Uygarlıklar ve Kültür Bölgeleri konusundan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. YKS Coğrafya ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

Bilgileri, tanımları ve önemli tarihi gelişmeleri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Coğrafya konu anlatımı yazımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz.? Coğrafya netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek.

☀️☀️☀️

Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.