Maddenin Halleri TYT ve AYT Kimya için önemli bir konu. Her sene mutlaka soru geliyor. Temel konulardan biri olması sebebiyle, diğer konular için de önemli. Bilgileri öğrendikten sonra soru çözmeye başladığında bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Bu konudan önce, Gazlar konusuna da göz atmanı tavsiye ediyoruz.
Kunduz eğitmenlerimizden Sefa, Maddenin Halleri Konu Anlatımı yaparak görmen gereken soruları seçti! Moleküler katı örnekleri, kristal katı örnekleri yazımızda bahsedilenlerden bazıları. Şimdi birlikte maddenin halleri konu anlatımını inceleyelim!
MADDENİN FİZİKSEL HALLERİ
MADDENİN FİZİKSEL HALLERİ
Maddenin Halleri: Katı Sıvı Gaz Plazma
Maddeler doğada bulundukları hallere göre sınıflandırıldığında dört halden söz edilir.
- Katı
- Sıvı
- Gaz
- Plazma
Katılar ve Özellikleri
Katılar, amorf katı ve kristal katılar olmak üzere ikiye ayrılır.
AMORF KATILAR
- Belirli geometrik şekilleri yoktur.
- Sıkıştırılamazlar.
- Amorf katılar belirli bir erime veya donma noktasına sahip değildir.
- Cam, lastik, plastik ve tereyağ amorf katıya örnek olarak verilebilir.
KRİSTAL KATILAR
- Kristal katıların belirli bir erime ve donma noktası vardır
- Kristal katıyı oluşturan tanecikler düzenli bir şekilde istiflenmiştir. Bu yüzden belirli bir şekilleri vardır.
- Genellikle yüzeyleri düz ve geometrik şekillerden meydana gelir.
- Doğada altın, sodyum klorür(tuz) , çinko ve elmas, kristal katı örneklerindendir.
Kristal katılar, kimyasal türlerini bir arada tutan kuvvetlere göre 4’e ayrılır.
- İYONİK KRİSTALLER
- İyonik kristali oluşturan tanecikler iyonlardır ve tanecikleri arasında iyonik bağlar bulunur.
- İyonik bağlar kuvvetli etkileşim olduğu için, iyonik kristallerin erime ve kaynama noktaları çok yüksektir.
- İyonik bileşikleri bir arada tutan güçlü etkileşimler olduğu için iyonik bileşikler serttir
- İyonik katılar elektriği iletmezler. Suda çözündüklerinde veya eritildiklerinde elektriği iletirler. Örneğin katı tuz elektrik akımını iletemez ancak tuzlu su çok iyi bir iletkendir.
- NaCl, CsCl, ZnS, MgO, CaF2 bileşikleri iyonik katılara örnektir.
2. MOLEKÜLER KRİSTALLER
- Moleküler katılarda moleküller arasındaki çekim kuvvetleri; dipol-dipol, London etkileşimleri ve hidrojen bağları olabilir.
- Bu etkileşimler kovalent ve iyonik çekim kuvvetlerinden daha zayıftır. Bu nedenle moleküler katıların erime ve kaynama noktaları düşüktür.
- Isı ve elektriği iletmezler.
- Şeker veya buz gibi katılar moleküler kristallere örnektir. Parafin, naftalin gibi bazı moleküler katı örnekleri yumuşaktır.
3. KOVALENT KRİSTALLER
- Kovalent kristallerde tanecikler aralarında her doğrultuda kovalent bağ yapmıştır.
- Erime ve kaynama noktaları çok yüksektir
- Çok serttir ve parçalara ayırmak çok zordur. Örneğin elmasta her karbon atomu dört karbon atomuna kuvvetli kovalent bağlarla bağlanarak sağlam bir yapı oluşturur
- Elektrik akımını iletmez
- Bazı kovalent kristal örnekleri silisyum karbür, kuartz, ve silisyum nitrürdür.
4. METALİK ÖZELLİKLER
- Metalik katılar, pozitif iyonların belirli bir düzene göre yerleşmesi ile oluşur. Metalik katılar metalik bağ ile birbirlerine bağlanırlar.
- Metallerin erime ve kaynama noktaları metalden metale değişir.
- Elektrik akımını iletir.
- Yüzeyi parlaktır ve işlenebilir katı yapısındadır.
- Elektronların hareketliliği metallere tel ve levha hâline gelme, ısı ve elektriği iletme, parlaklık gibi özellikler kazandırır.
- Çinko, gümüş, bakır, potasyum, sodyum metalik katı örnekleridir.
SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ
Sıvılarda Viskozite
Sıvıların akmaya karşı gösterdiği dirence viskozite, tersine ise akıcılık adı verilir. Bir sıvının viskozitesi büyükse bu sıvının akışkanlığı azdır. Örneğin balın viskozitesi sudan daha yüksektir.
Moleküller arası kuvvetleri büyük olan sıvılar, moleküller arası kuvvetleri zayıf olan sıvılara göre genellikle daha yüksek viskoziteye sahiptir.
Sıcaklık arttıkça moleküller arasındaki çekim kuvvetleri azalacağı için sıvının viskozitesi azalır, akıcılığı artar.
BUHARLAŞMA
Buharlaşma, sıvının yeterli enerji alarak sıvı yüzeyindeki taneciklerin sıvı yüzeyinden ayrılmasına denir
- Denizden çıkıldığında üşümenin, toprak testinin içindeki suyun soğuk olmasının, ele kolonya döküldüğünde serinlik hissi duyulmasının nedeni de buharlaşma olayının endotermik oluşudur.
- Her maddenin tanecikleri arasındaki çekim kuvvetleri farklı olduğu için buharlaşma hızları farklıdır. Tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri artıkça buharlaşma hızı düşer.
- Sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı artar. Çünkü sıcaklık arttığında molekülün kinetik enerjisi ve ortalama hızı artarak bulunduğu ortamı daha hızlı terk eder.
- Yüzey alanı büyüdükçe buharlaşma hızı artar. Buharlaşma yüzeyde gerçekleştiği için yüzey alanı genişledikçe buharlaşan molekül sayısı artar.
- Havadaki nem arttıkça buharlaşma hızı azalır. Kuru havada çamaşırın kuruması nemli havaya göre daha hızlıdır.
YOĞUŞMA
Bir gaz ya da buharın sıvıya dönüşmesine yoğuşma denir.
Yoğuşma olayı ekzotermiktir. Yağmur yağarken havanın ısınmasının nedeni de budur.
DENGE BUHAR BASINCI
Buharlaşma, sıvı moleküllerinin yeterli kinetik enerjiye ulaştığında gaz faza geçip sıvı yüzeyini terk etmesidir. Sıvı yüzeyini terk eden gaz moleküllerinin bir kısmı soğuk hava ile karşılaştığında sıvılaşır ve sıvı faza geçer. Bu olay sürekli tekrarlanır ve sıvı-buhar dengesi oluşur.
Sıvısıyla dengede bulunan buharın oluşturduğu basınca denge buhar basıncı denir.
Bir sıvının denge buhar basıncı:
- Sıvının cinsine bağlıdır. Farklı sıvıların denge buhar basınçları farklıdır.
- Sıvının miktarına, kabın şekline ve dış basınca bağlı değildir.
- Sıcaklık arttıkça sıvının denge buhar basıncı artar.
- Moleküller arası çekim kuvveti fazla olan sıvının buhar basıncı düşüktür.
- Dış basıncın denge buhar basıncına etkisi yoktur
KAYNAMA
Sıvılar belli bir sıcaklığa ulaşınca yalnız yüzeyde değil sıvının her yerinde buharlaşma başlar. Buharlaşmanın yalnızca sıvı yüzeyinde değil sıvının içinde de meydana gelmesine kaynama denir.
Bu olayın gerçekleştiği sıcaklığa kaynama sıcaklığı veya kaynama noktası denir.
Açık hava basıncı arttıkça kaynama noktası artar. Örneğin deniz seviyesinden yükseğe çıkıldıkça açık hava basıncı düşer ve su 100 C nin altında kaynamaya başlar.
Buhar basıncı küçük olan sıvıların kaynama noktası yüksek, uçuculuğu düşük olur.
Kaynama noktasını etkileyen faktörler şunlardır:
- Dış basınç
- Sıvının cinsi
- Sıvının saflığı
Kaynama noktası ısıtıcının gücüne, sıvının miktarına ve kabın şekline bağlı değildir.
Buharlaşma ve Kaynama
Buharlaşma ve kaynama farklı olaylardır:
- Buharlaşma her sıcaklıkta, kaynama belirli sıcaklıkta olur.
- Buharlaşma sıvının yüzeyinde, kaynama sıvının her bölgesinde gerçekleşir.
- Buharlaşma sırasında sıvının sıcaklığı değişirken, kaynama sırasında değişmez.
- Buharlaşma maddenin cinsine, saflığına, sıcaklık, basınç, yüzey alanı, neme bağlıdır, kaynama maddenin cinsine, saflığına ve dış basınca bağlıdır.
- Buharlaşma sırasında kabarcıklar oluşmaz, kaynama sırasında kabarcıklar oluşur.
Maddenin Halleri Örnek Soru Çözümü
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kimya konu anlatımı videolarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Kunduz’da şu ana kadar, Maddenin Halleri TYT ve AYT konulu binlerce soru alanında uzman Kimya eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Maddenin Halleri sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıda!
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.