Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz! Kimya öğretmenimiz Serap Hoca; bu yazımızda Mol Kavramı, Avogadro Sayısı, Atomik Kütle Birimi, Molekül Kütlesi, Molar Hacim ve Bağıl Atom Kütlesi hakkında bilmen gerekenleri ve örnek soru çözümleri hazırladı. Umarız bu konu anlatımı sana yardımcı olur. İyi okumalar!
Mol Kavramı
Atom ve moleküllerin kütleleri çok küçük olduğundan herhangi bir aletle ölçülüp belirlenemez. Bu yüzden rehber bir atom seçilir ve o atoma göre belirlenir. Bu yöntemle belirlenen atom kütlelerine “bağıl atom kütlesi” denir. Günümüzde atom kütleleri ¹²C atomuna göre hesaplanmıştır.
Avogadro, ¹²C izotopunun 12 gramında 6,02*10²³ tane atom bulunduğunu belirlemiştir. 6,02*10²³ sayısına Avogadro sayısı denir ve Nᴀ ile gösterilir. Bir elementin 6,02*10²³ tane atomunun gram cinsinden kütlesine “bağıl atom kütlesi” denir.
6,02*10²³ tane taneciğe “1 mol” denir.
1 atom – gram Na = 1 mol Na atomu
1 molekül – gram H₂ = 1 mol H₂ molekülü
1 iyon – gram H⁺ = 1 mol H⁺ iyonu
1 formül – gram NaCl = 1 mol NaCl bileşiği yapar.
Bir tane ¹²C izotopunun kütlesinin 12’de 1’ine “atomik kütle birimi” denir. 1 akb = 1/Nᴀ gram
- Mol Sayısı (n) = Verilen Kütle (m) / Mol Kütlesi (Ma)
- Mol Sayısı (n) = Verilen Atom (Molekül) Sayısı / Avogadro Sayısı (Nᴀ)
Örnek:
1 tane ¹²C atomu = 12 akb
1 tane ¹⁶O atomu = 16 akb
1 tane ¹H atomu = 1 akb
Örnek:
1 tane C₂H₄ molekülü 2 tane C atomu ve 4 tane H atomu içerir.
1 mol C₂H₄ molekülü; Nᴀ tane C₂H₄ molekülü, 2 mol C atomu ( 2 * Nᴀ tane C atomu), 4 mol H atomu ( 4 * Nᴀ tane H atomu) içerir.
Toplamda 6 mol atom (6 * Nᴀ tane atom) içerir.
Molekül Kütlesi ve Molar Hacim
Bir molekülün veya bileşiğin Nᴀ kadar taneciğinin gram olarak kütlesidir.
(O: 16 g/mol, H: 1 g/mol, , C: 12 g/mol)
1 mol H₂O = 1 mol O + 2 mol H = 1 * 16 + 2 * 1 = 18 gram
1 mol C₄H₈ = 4 mol C + 8 mol H = 4 * 12 + 8 * 1 = 56 gram
Bir gazın 1 molünün hacmidir. Aynı koşullarda (aynı basınç ve sıcaklık) bulunan gazların molar hacimleri eşittir.
1 mol gaz normal şartlar altında (NŞA) (Normal Koşullarda = NK) yani 1 atm basınç ve 0°C’de 22,4 litre hacim kaplar.
1 mol gaz oda koşullarında (standart şartlarda) yani 1 atm basınç ve 25°C’de 24,5 litre hacim kaplar.
Normal Koşullar: Mol Sayısı (n) = Verilen Hacim (V) / 22,4
Oda Koşulları: Mol Sayısı (n) = = Verilen Hacim (V) / 24,5
Örnek:
- 8 gram CH₄ gazı ile ilgili. (C: 12g/mol, H:1 g/mol)
a) Kaç moldür?
1 mol CH₄ = 1 * 12 + 4 *1 = 16 gr
8 / 16 = 0,5 mol
b) NŞA kaç litre hacim kaplar?
22.4 * 0,5 = 11,2 litre
c) Kaç tane atom içerir?
0,5 * Nᴀ = 0,5 * 6,02*10²³ = 3,01*10²³ tane
- 50 gram CuSO4.nH2O bileşiğinde 18 gram su bulunduğuna göre n = ? (Cu: 64 g/mol, S=32 g/mol, O: 16 g/mol, H:1 g/mol)
1 mol CuSO4 = 1 * 64 + 1 * 32 + 4 * 16 = 180 gram
Verilen bileşikteki CuSO4 kütlesi = 50 – 18 = 32 gram ise bileşikte 32 / 180 = 0,2 mol CuSO4 vardır.
1 mol H2O = 1 * 16 + 2 * 1 = 18 gram ise bileşikte 1 mol H2O vardır.
H2O / CuSO4 mol oranı = 5 olduğuna göre n = 5 olarak bulunur.
Atom Ağırlığı (Mol Kütlesi) Bulma Örneği:
- XO bileşiğinin 0,3 molünün kütlesi 12 gramdır. Buna göre X’in atom ağırlığı kaç g/mol’dür? (O: 16 g/mol)
Bileşiğin 0,3 molü 12 gram ise 1 molü: 12 * 1 / 0,3 = 40 gramdır. 1 mol XO bileşiğinde 1 mol X, 1 mol O atomu bulunur. 1 mol O atomu 16 gram olduğuna göre 1 mol X’in kütlesi: 40 – 16 = 24 gram olarak bulunur.
Molekül Formülü Bulma
Bileşikteki atomların en küçük tamsayılarla, en sade şekilde gösterildiği formüle “basit (kaba) formül” denir.
Bileşikteki atomların gerçek sayılarını gösteren formüle “molekül formülü” denir.
(Basit formül) * n = Molekül formülü
(Basit formül kütlesi) * n = Mol kütlesi
Örnek:
- Organik bir bileşiğin yapısında 10,8 gram C, 2,4 gram H ve 4,8 gram O atomu bulunduğu bilinmektedir. Bileşiğin basit formülü nedir? (H:1 g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)
Bileşikteki atomların molleri:
C: 10,8 / 12 = 0,9 mol
H: 2,4 / 1 = 2,4 mol
O: 4,8 / 16 = 0,3 mol olarak bulunur. Basit formül olması için mol sayılarının en küçük tamsayılara göre oranlanması gerekir. Tüm mol sayıları 10 ile çarpılıp 3’e bölünürse 3 mol C, 8 mol H ve 1 mol O olduğu bulunur. Buna göre molekülün basit formülü C3H8O olarak bulunur. Molekülün formülü C6H12O2 de olabilirdi ancak basit formül olması için mol sayılarının sadeleşemiyor olması gerekir.
- Bir organik bileşikte 18 gram C ve 3 gram H birleşmektedir. Bileşiğin mol kütlesi 70 gram olduğuna göre molekül formülü nedir? (C: 12g/mol, H: 1g/mol)
18 gram C: 18 / 12 = 1,5 mol, 3 gram H: 3 / 1 = 3 mol yapar. Bileşikteki H molü C molünün iki katı olduğuna göre bileşiğin basit formülü CH2 olarak yazılabilir. CH2 molekülü: 1 * 12 + 2 * 1 = 14 gramdır. Bileşiğin mol kütlesi 70 gram olduğuna göre bileşiğin gerçek formülünü bulmak için basit formüldeki mol sayıları 70 / 14 = 5 ile çarpılmalıdır. Bileşiğin gerçek formülü C5H10 olarak bulunur.
Mol Kavramı konusunu tam olarak anlamak için bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Kimya konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Soru çözerek bu konu hakkında alıştırma yapıp konuyu pekiştirebilirsin!
☀️☀️☀️
Sınava hazırlık uzun bir maraton. Kunduz ekibi olarak bu yolculukta yanında olmayı çok isteriz! Alanında uzman Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.