Nesne Yüklem İlişkisi konusu, TYT Türkçe ve AYT Edebiyat testinde sorulan konulardan biri. Anlam sorularından farklı olarak bu konuyla ilgili öğrenmen gereken bazı tanımlar, kavramlar ve kurallar mevcut. Geçişli Fiil, Geçişsiz Fiil, Oldurgan Fiil, Ettirgen Fiil kavramlarından bu yazımızda bahsedeceğiz. Notlara göz atıp soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Şimdi birlikte Nesne Yüklem İlişkisi konusunu keşfedelim!
FİİLLER
NESNE YÜKLEM İLİŞKİSİ
Nesne Yüklem İlişkisi
Eylemin nesne alıp almaması durumuna göre eylemler dörde ayrılır:
- Geçişli Eylemler
- Geçişsiz Eylemler
- Oldurgan Eylemler
- Ettirgen Eylemler
1. Geçişli Eylemler
Nesne alan veya alabilen fiillerdir. “Ne, neyi, kimi” sorularına yanıt verir.
Geçişli eylemleri cümleden bağımsız bir şekilde düşündüğümüzde eylemin başına “onu,onları” sözcüklerini getirdiğimizde eylemle uyumlu bir şekilde okuyabiliriz.
Not: Geçişli fiiller “kılış fiili” özelliği gösterirler.
- Örnek: Mağazadan kardeşime iki gömlek aldım.
- aldım➡️ eylem
- (ben)➡️gizli özne
- Ne (aldım)➡️iki gömlek➡️belirtisiz nesne
- (onu) aldım➡️ eylem “onu” sözcüğüyle uyumlu okunduğundan geçişlidir.
- Örnek: Romanları kitaplığın raflarına dizdim.
- dizdim➡️eylem
- (ben) gizli özne
- Neyi (dizdim) ➡️kitapları➡️ belirtili nesne
- (onları) dizdim➡️eylem “onları” sözcüğüyle uyumlu okunduğundan geçişlidir
Not: Kimi cümlelerde nesne olmadığı hâlde eylem geçişlilik özelliği gösterebilir,bu eylemlerde geçişli eylem kabul edilir. Bu tür cümlelerde yine eylemi “onu,onları” sözcükleriyle uyumlu okuyabiliriz.
- Örnek: Pazardan gelince aldım.
- aldım➡️eylem
- (ben)➡️gizli özne
- pazardan gelince➡️zarf tümleci
- (onu) aldı ➡️uyumlu okunuyor
- Cümlede nesne olmadığı hâlde cümle “onu” sözcüğüyle uyumlu okunduğu için eylem geçişlidir.
2.Geçişsiz Eylemler
Nesne alamayan fiillerdir. “ne, neyi, kimi” sorularına yanıt vermezler.
Geçişsiz fiillerin başına “onu,onları” getirildiğinde eylemle uyumlu okunmaz.
Geçişsiz fiiller “durum fiili,oluş fiili” özelliği gösterir.
- Örnek: Tüm sınıf bana güldü.
- güldü➡️eylem
- (onu) güldü➡️eylem (onu) sözcüğüyle uyumlu olunmadığından geçişsizdir
- Örnek: Herkes buluşma yerimize zamanında gelmişti.
- gelmişti➡️eylem
- (onu) gelmişti➡️eylem “onu” sözcüğüyle uyumlu olunmadığından geçişsizdir.
3. Oldurgan Fiil
Geçişsiz fiillere “-r, -t, -tır, -dır” eklerinden biri getirilerek geçişli duruma getirilen fiillere denir.
| Geçişsiz Eylem | Oldurgan Eylem |
| uyu | uyu-t |
| piş | piş-ir |
| gül | gül-dür |
| kork | kork-ut |
| öl | öl-dür |
Not: Oldurgan eylemlerde eylemin kök hali “onu” sözcüğüyle uyumlu okunmazken “-r,-t,-tır,-dır” eklerini almış hali “onu” sözcüğüyle uyumlu okunur.
4.Ettirgen Eylemler
Geçişli bir eyleme “-r, -t, -tır, -dır” ekleri getirilerek geçişlilik derecesi arttırılan fiillere denir.
Ettirgen eylemlerde işi başkasına yaptırma anlamı vardır.
| Geçişli Eylem | Ettirgen Eylem |
| yaz | yaz-dır |
| oku | oku-ut |
| çiz | çiz-dir |
| söyle | söyle-t |
- Örnek: Bahçedeki yabani otları kardeşine budattı.
- “budamak” fiili geçişliyken “-t” ekiyle geçişlilik derecesi arttırılmış ve ettirgen eylem haline getirilmiştir. Bu cümlede eylem başkasına “kardeşine” yaptırılmıştır.
Nesne Yüklem İlişkisi Örnek Soru Çözümü
Nesne Yüklem İlişkisine Göre Fiiller konu anlatımımızın sonuna geldik! Türk Dili ve Edebiyatı eğitmenimiz Mehmet Selim Hoca, bu konuyla ilgili bilmen gereken temel bilgileri bu yazıda özetlemeye çalıştı. Konuyu tam olarak anlamak için bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Kunduz’da şu ana kadar, Nesne Yüklem İlişkisine Göre Fiiller konulu binlerce soru alanında uzman Türk Dili ve Edebiyatı eğitmenleri tarafından çözüldü. Şimdi o sorulardan birkaçı senin için burada. Daha fazla Fiiller sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin!?
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.