Orta Çağ’da Dünya Konu Anlatımı – Örnek Soru Çözümü

Orta Çağ’da Dünya konusu TYT ve AYT Tarih için oldukça önemli ve soru gelen konulardan biri. Bu yazı, Orta Çağ’da Dünya başlığı altında; Orta Çağ’da Siyasi Yapılar, Orta Çağ’da Ticaret, Tarımdan Ticarete Ekonomi ve Orta Çağ’da Ordu konularını içeriyor. Kunduz Tarih eğitmenimiz Ayşenur Hoca tarafından senin için hazırlandı! Şimdi beraber bu konuyu keşfedelim!

Orta Çağ’da Siyasi Yapılar

• 651 Sasani Devleti’nin yıkılması
• 711 Vizigot Krallığı’nın sona ermesi
• 1000 İslamiyet’in Hindistan’da yayılmaya başlaması
• 1054 Katolik-Ortodoks bölünmesi
• 1196 Moğol İmparatorluğu’nun kurulması
• 1215 Magna Carta
• 1227 Moğol İmparatorluğu’nun parçalanması
• 1295 İngiltere’de parlamenter sisteme geçilmesi
• 1337-1453 Yüzyıl Savaşları
• 1347-1351 Avrupa’da Veba Salgını
• MS 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun Batı ve Doğu Roma olmak üzere ikiye ayrılması ve Batı Roma İmparatorluğu’nun 476’da yıkılmasından sonra Avrupa’nın sosyo-ekonomik  ve kurumsal yapısında büyük değişiklikler yaşanmıştır.
• Bu tarihten itibaren Germen kabileleri kendi devletlerini kurarak bugünkü Avrupa devletlerinin temellerini atmıştır.
• Avrupa’da Frank, Vizigot, Ostrogot, Sakson gibi Germen krallıkları kurulmuş ve bu krallıklar siyasi üstünlüğü ele almıştır.
• Bu durum, Avrrupa’nın güçlü bir devlet otoritesinden yoksun kalmasına, büyük bir karmaşaya sürüklenmesine sebep olmuştur.
• Orta Çağ Avrupası’nda siyasi yapıyı şekillendiren ve bu döneme damgasını vuran sistem “feodalizm” olmuştur.

Feodalizm

• Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılma sürecine girmesiyle kıtlık ve savaş korkusu, halkın can ve mal güvenliği endişesine kapılmasına neden oldu.
• Bundan sonra halk, yaşadıkları bölgelerin büyük malikânelere sahip lordlarına sığınmaya başladı.
• Feodalite, güçlü savaş lordlarının egemen güç kabul edildiği ve zayıfların kendilerini efendilerine emanet ederek karşılığında sadakatle hizmet sözü verdikleri bir toplum yapısıdır.
• Bu sisteme göre siyasi güç krala ait olup kral, siyasi otoritesini mutlak sadakat koşuluyla ve kontrollü olarak derebeyleriyle paylaşmıştır.
• Lordlar, kendisine sığınan köylü sınıfını korumak ve topraklarına toprak katabilmek için sadık bir silahlı güce ihtiyaç duymuştur. Bu profesyonel savaşçılara şövalye adı verilirdi.

Doğu Roma (Bizans)

• Doğu Roma İmparatorluğu Orta Çağ’da Anadolu, Balkanlar, Mısır, Suriye, Filistin ve Kuzey Afrika coğrafyasında etkili olmuştur.
• Hellenizm ve Ortodoksluk gibi kültürel bileşenler sonucu Bizans İmparatorluğu, Batı Roma İmparatorluğu’ndan farklı bir siyasi yapı hâline gelmiştir.
• Roma İmparatorluğu bir çeşit cumhuriyet ile yönetilirken Bizans imparatoru gücünü tanrıdan alan otokrat bir lider konumuna gelmiştir.
• Bu siyasi anlayışıyla Bizans imparatorları özellikle Sasani ve Hellenistik Dönem monarşilerinden etkilenmiştir.
• Orta Çağ boyunca varlığını sürdüren Bizans İmparatorluğu, 1453’te İstanbul’un fethi ile ortadan kaldırılmıştır.

Otokrasi Nedir?

• Otokrasi, monarşinin bir çeşidi olup bütün siyasi yetkiler kralın elindedir.
• Monarşiden farklı olarak otokraside yönetim miras yoluyla değil, kişiler tarafından ele geçirilmiştir.

Sasaniler

• Kafkasya, Mezopotamya ve İran’a hükmetmiştir.
• Yönetim şekli monarşiydi. İmparatorluğun başında Şehinşah (Kralların Kralı) unvanını kullanan hükümdar bulunmaktaydı.
• Kral, çoğu kez kendisinden sonra başa geçecek kişiyi yardımcısı olarak tayin etmiş ve onun siyaset sanatını öğrenmesi için önemli eyaletlerden birinin başına getirmiştir.
• Krallar, Tanrı Ahuramazda’nın yeryüzündeki temsilcisi olarak mutlak otoriteye sahipti. Bunun açık göstergesi Sasani madenî paralarının bir yüzünde hükümdarın, diğer yüzünde kutsal ateşin resmedilmesidir.
• Bizans İmparatorluğu ile yaptıkları uzun savaşlar sonucunda Anadolu’yu hâkimiyetleri altına alan Sasaniler, İstanbul’u kuşatmıştır.
• Ancak Bizans’ın özellikle deniz gücü karşısında etkisiz kalan Sasani Devleti, Anadolu’dan çekilmek zorunda kalmıştır.
• VII. yüzyılda Suriye-Filistin hattını fetheden Müslüman Araplar ise İran, Mezopotamya ve Kuzey Suriye’deki Bizans birliklerini yenilgiye uğratmıştır.
• Sasaniler, Hz. Ömer Dönemi’nde yapılan Nihavend Savaşı’nda yenilmiş ve 651 yılında yıkılmıştır.

Moğol İmparatorluğu

• Temuçin kurmuştur. Temuçin, 1206 yılında yapılan kurultayda Türk-Moğol boyları tarafından kağan seçilmiş ve Cengiz adını almıştır.
• Moğol boylarını uzun mücadelelerden sonra bir araya toplayan Cengiz Han, istila hareketleri ile dünyanın en geniş kara imparatorluğunu kurmuştur.
• Cengiz Han hayattayken imparatorluk topraklarını dört oğlu arasında paylaştırmıştır.
• Moğollar üzerinde Şamanizm’in önemli bir etkisi vardır. Şamanların söyledikleri gerek toplum üzerinde gerekse idareciler üzerinde etkilidir.

İmparatorluklarda Sosyal Durum

• Germen kralları, Roma İmparatorluğu’nun eyalet yönetim sistemi gibi bir idari yapı kurmuştur.
• Bu eyaletlerin başında valiler görevlendirilmiştir. Eyaletlerden daha küçük yönetim birimleri kontlar tarafından yönetilmiştir.
• Her eyaletin kendi ordusu olup bu orduların her birini kumanda etme görevi de bir düke verilmiştir.
• Bu düzen zamanla Avrupa’da feodal sistemi ortaya çıkarmıştır.
• Krallar, meclislerinde kontlarla piskoposlara danışarak karar almıştır.
• Kontlar, imparatorun tebaasını ruhban sınıfına itaate zorlamış; piskoposlar da halkı kontların yerel iktidarına tabi olmaya çağırmıştır.
• Sasanilerde de Roma İmparatorluğu’nda olduğu gibi yönetime aristokratlar hâkimdir.
• Sasani İmparatorluğu’ndaki danışma meclisi, Roma’daki konsüllerle benzerlik gösterse de Sasaniler’in soya bağlı hanedan üyelerinin mecliste etkin olması Roma’dan farklılık göstermiştir. Ayrıca Sasani İmparatorluğu’ndaki siyasi meşrutiyet ve idari yapı, dinî bir karakter taşımaktadır.
• Moğol İmparatorluğu’nda kurultay adında bir danışma meclisi vardı. Bu kurultaydaki görevliler soylu oluşlarına göre değil liyakat esasına göre seçilmiştir.

Orta Çağ’da Avrupa’da Veba Salgını

• 1347’nin sonunda Sicilya’da görülen veba, ilk olarak Bizans topraklarını vurmuş ve Avrupa’ya Venedik, Cenova gibi liman kentleri üzerinden girmiştir.
• Bu salgın nedeniyle Avrupa nüfusunun yarısına yakını ölmüştür.
• Avrupa’nın demografik haritasını değiştiren bu hastalık, halkın psikolojik olarak güvensizlik ve korku yaşamasına neden olmuştur.
• Sosyal ilişkileri zayıflatmış, ticareti ve dinî uygulamaları durma noktasına getirmiştir.
• Çok sayıda kişinin ölmesi her alanda değişime neden olmuştur.

İmparatorluklarda Ekonomik Durum

• Bizans İmparatorluğu’nda hayat ve geçim tarzı ticarete dayanmaktadır. Çin ve Hindistan’dan gelen ticari ürünlerin Avrupa’ya sevk edilmesi, Bizanslı tüccarlar sayesinde olmuştur.
• İpek ticareti Bizanslılar ile Sasanileri karşı karşıya getirmiş ve Bizans İmparatorluğu, Sasanilere karşı Türklerle ittifak kurmuştur.
• Sasani Devleti’nde ekonomi, topraktan alınan vergilere dayanmaktadır.
• Sasaniler, gelirlerini artırmak için üreticiyi destekleyen yasalar çıkarmış, zaten geniş olan ticaret ağını daha da büyütmüştür.
• Ayrıca Hint Okyanusu’nda, Orta Asya’da ve Güney Rusya’da uluslararası ticarete egemen olmuşlardır.
• Geniş bir coğrafyada hâkimiyet kuran Sasani Devleti’nde Perslerdeki satraplık sistemine benzer daha merkezî bir eyalet sistemi uygulamıştır.
• Moğol İmparatorluğu’nun merkezî konumunda ki İç Asya’da iklim şartları tarım için elverişli değildi. Bu nedenle halkın ana geçim kaynağı hayvancılık olmuştur.
• Hayvanlar için otlak arayışları sonucunda Moğollar, konar-göçer bir yaşam tarzını benimsemiştir.
• Ekonomileri her ne kadar hayvancılığa dayansa da yerleşik topluluklar ile ticarete önem vermişlerdir.

İmparatorluklarda Askerî Durum

• Bizans ordusunun asıl gücünü, eyalet birlikleri oluşturmuştur.
• XI. yüzyılın ikinci yarısında ise ücretli askerler ordunun aslî unsuru hâline gelmiştir.
• Bizans ordusunda İngiliz, Frank, Norman, Bulgar, Gürcü, Peçenek, Kıpçak, Uz, gibi ücretli askerler görev almıştır.
• Moğol ordusu gönüllü birliklerden oluşmaktadır. Moğol ordusu, Moa-dun(Mete Han)’un geliştirdiği onlu teşkilata uygun olarak on, yüz, bin ve on bin şeklinde bölümlere ayrılmıştır.
• Moğol ordusu hafif süvari birliklerinden oluştuğu için hızlı hareket kabiliyetine sahiptiler.

Tarımdan Ticarete Ekonomi

Artı Üründen Sosyal Sınıflara

• Yağışın yeterli olduğu ve doğal besin kaynaklarının bol olduğu bölgelerde büyük bir anlam ifade etmeyen artı ürün, kurak bölgelerde hayati öneme sahiptir.
• Çünkü bu bölgelerde artı ürüne sahip olan yerleşim merkezleri avantajlı duruma geçmiş ve bu durum onlara güç kazandırmıştır.
• Ayrıca artı ürün, diğer ihtiyaçların karşılanması için değiş tokuşu geliştirmiş ve çiftçilik dışında yeni meslekler ortaya çıkarmıştır.
• Çiftçi, esnaf, tüccar, din adamı, savaşçı gibi yeni sınıflardan oluşan daha büyük topluluklar şehir toplumunun doğmasını sağlamıştır.
• Artı ürünlerin bir merkezde toplanması ve halka buradan dağıtılması toplumda tabakalaşmayı ortaya çıkarmıştır.
• Örneğin Mezopotamya’daki tapınaklarda toplanan ürünlerin kaydını tutan din adamları, dağıtımı kontrol etmeye başlamıştır.
• Böylece tapınak rahipleri toplumda üst tabakayı oluşturmuştur.
• Mezopotamya’da topraklar özel mülkiyet altında iken Mısır’da firavun, tüm toprakların sahibidir. Toprakları kullanan köylüler ise kiracı durumundadır.
• Sümerlerde toprak mülkiyeti; tapınaklara ait topraklar, kent yöneticilerine ait topraklar ve ortakçı usulü ile işletilen köylülere ait olmak üzere üçe ayrılmıştır.
• Hititlerde ise toprak, küçük ve büyük tımar parçalarına bölünmüştür.

İlk Çağ’da Vergi

• İlk çağlardan itibaren devletler vergi toplamaya ihtiyaç duymuştur.
• Mısır’da vergiler ve kiralar, tüm etkili topraklardan düzenli bir şekilde firavun adına toplanmış ve kamu binalarında çok sayıda insan çalıştırılmıştır.
• Mısır’da köylüler de ortakçı olarak vergi vermekle yükümlüdür.
• Sümerlerde ise hür vatandaşlar vergi ödemek zorundayken Urgakina, sosyal adaletsizliği önlemek için birçok vergiyi kaldırmıştır.
• Güçlü bir yapıya sahip olan Roma’da tarımdan elde edilen fazla ürünün vergilendirmesiyle oluşan kaynaklar orduyu, bürokrasiyi ve şehirli nüfusu beslemiştir.
• İlk Çağ’da toplum; asiller, din adamları, hürler ve köleler gibi sınıflara ayrılmıştır.
• Toprağa sahip olan soylular, yüzyıllar boyunca geçerli olarak güçlü statüler kazanarak sosyal, ekonomik, siyasi gücün belirleyicisi olmuştur.
• Bu süreç tarım toplumlarının yönetim şekli olan monarşiyi ortaya çıkarmıştır.
• Tarihin bazı dönemlerinde monarşiler parçalansa da soylu sınıfa dayanan siyasal yönetimler varlığını sürdürmüştür.
• Orta Çağ’da Avrupası’ndaki feodalite sisteminde, ayni vergiler devam etmekle birlikte ordunun ihtiyaçları etrafı surlarla çevrili kalelerde yaşayan feodal beyler tarafından karşılanmıştır.
• Köleler, serfler ve hür köylüler, korunma ve adalet karşılığında senyörlere mal ve hizmet üretmekle yükümlüdür.

Kast Sistemi

• Hindistan’da ortaya çıkan Kast sistemi, bir kişinin toplumsal konumunun yaşamı boyunca belirlendiği toplumsal bir düzendir.
• Kast sistemi; brahmanlar(din adamları), kşatriyalar(askerler), vaisyalar(çalışanlar) ve sudralar(işçiler ve köleler) sınıflarından oluşturmuştur.
• Kast grubunun üyesi; brahmanlara saygılı olup kendi kastının görevlerini yerine getirirse diğer hayatında daha üst bir kastta doğacak eğer bunları yerine getirmezse daha alt bir kastın üyesi olarak yeniden dünyaya gelecektir.

Orta Çağ’da Ticaret

• Orta Çağ’da Asya ile Avrupa arasındaki ticari faaliyetler genellikle ticaret yolları vasıtasıyla gerçekleşmiştir.
• Bu ticaret yolları, ticari ürünlerin yanı sıra kıtalar arasında kültür alışverişine de imkân sağlamıştır.
• Ticaret yolları üzerindeki ulaşım, kervanlar vasıtasıyla sağlanırdı.
• Orta Çağ’da üç yelkenli gemilerin, pusula ve haritanın da kullanımıyla denizciliğin ticari değeri artmaya başladı.
• Kervanların konakladığı, mola verdiği ve ticari malların tüketiciye ulaştığı mekânlara tarih boyunca farklı isimler verilmiştir.

Hanlar: Kervanların indiği, malların depolandığı, atölyelerin bulunduğu ve ticaretin yapıldığı yerlerdi.

Çarşı: Hanlarda birden fazla dükkân olması durumunda buraya çarşı denilirdi.

Arasta: Genellikle aynı esnaf grubuna ait dükkânların bir sokak üzerinde sıralanması ile meydana gelmekteydi.

Ribatlar: İslamiyet’in ilk dönemlerinde daha çok korunma, savunma ve askerî amaçlı inşa edilerek karakol veya ordugâh olarak kullanılırdı. Sınır bölgelerinde yoğunlaşan bu yapılar, yüksek duvarlarla çevrili olup avlu ve gözcü kulelerinden oluşurdu. XI. yüzyıldan sonra sınırların genişlemesiyle birlikte iç bölgelerde kalan ribatlar, işlev değiştirerek ticari konaklama amacıyla kullanıldı.

Pazar ve panayırlar: Günümüzdeki fuarlara benzeyen panayırlar, XIII. yüzyılın sonuna kadar pek çok ülkenin ticaretinde önemli rol oynamış ve ekonomik hayata da canlılık getiren önemli bir unsur olmuştur. Pazarlar açık havada yer almış ve genel olarak haftanın belirli günleri toplanmıştır.

Kapan: Türk İslam şehirlerinde sıkça görülen kapanlar, toptan ticaretin yapıldığı yerlerdi. (yağ kapanı, un kapanı gibi)

Kervansaraylar: Kökeni ribata dayanan kervansaraylar da kervanların güvenliği ve konaklaması için ana yol kenarında tesis edilirdi. Kervansaraylar genellikle 8-10 saatlik yürüyüş mesafesinde 35-40 km aralıklarla kurulurdu. Vakıf sistemi sayesinde günümüze kadar gelen kervansaraylar, yollar üzerinde kurulan ve kamu yararına çalışan ticari yapılardı.

• Ticaret malları deniz yoluyla taşınırken bazen limanlarda mola vermiş, bazen de bu malların yolculuğu limanlarda son bulmuştur.
• Büyük karayollarının her zaman denizle irtibatı olmuş ve ticaret yolları bir limanda tamamlanmıştır. Bu nedenle liman kentleri, dünya ekonomisinin en önemli birimlerinden oluşmuştur. Limanlardan kentlere ulaşan mallar, burada hanlar, kapanlar, bedestenler, çarşılar ve Pazar yerlerinden insanlara ulaşmıştır.

Paranın Kullanımı

• Ekonomik açıdan önemli olan madenî paranın ortaya çıkışı, ticari ve malî gelişmeleri kolaylaştırdı.
• Anadolu’da yapılan kazılarda bulunan ilk para örnekleri MÖ VII. yüzyıla ait olup bunları Lidya kralı bastırmıştır.
• Paranın üstündeki kral resmi ya da şehir sembolü, parayı bastıranın gücünü ve ihtişamını göstermiştir.
• Krallar için para basmak bir egemenlik sembolü olduğu kadar ekonomik açıdan da önemlidir.
• Metal sikkelerden yapılan ilk paralar, genellikle altın ve gümüşten basılmıştır.

İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları

İpek Yolu

• İpek Yolu, İlk ve Orta Çağlarda Çin ve Orta Doğu ile Batı ülkeleri arasındaki transit kara ticaretinde kullanılan en işlek ticaret yoludur.
• Yol Çin’den başlayarak Akdeniz, Anadolu ve İran üzerinden Avrupa’ya ulaşmıştır.
• İpek Yolu insan eliyle açılmış bir yol olmayıp tabiatın ve iklimin hazırladığı geniş vadi yatakları ile kervanların konaklamalarına yarayacak vahalardan oluşmuştur.
• İpek Yolu tarih boyunca hem geçtiği bölgeleri iktisadi açıdan kalkındırıp halkın refah seviyesini yükseltmiş hem de Doğu-Batı kültür ve uygarlıkları için bir köprü olmuştur.
• İpek Yolu’nun hâkimiyeti için bölgede sürekli siyasi ve askerî mücadeleler olmuştur. İpek Yolu’ndaki güç mücadelesinin belirleyicileri Çinliler, Türkler, Moğollar, Farslar, Araplar ve Ruslardır.
• İpek Yolu’na hâkim olan kavimler, dünya siyasetinde etkin rol oynamışlardır.
• İslamiyet öncesinde bölgeye egemen olan Türk devletleri: Hunlar, Avarlar ve Kök Türklerdir.
• İlk Türk İslam devletlerinden olan Karahanlıların ve Gaznelilerin hızlı yükselişinin nedenlerinden biri de İpek Yolu’nun kilit noktalı olan Hotan ve Kabil gibi şehirleri ticari merkez olarak kullanmalarıdır.
• Moğolların hâkimiyetinden sonra bu yolun altın çağı sona ermiş ve İpek Yolu diğer kara ve deniz yollarının gölgesinde kalmıştır.

Kürk Yolu

• Kürk Yolu, Don Nehri’nin denize döküldüğü yerden başlayıp Ural Dağları ve Güney Sibirya ormanları sınırından Altaylar’a Sayan Dağları üzerinden Çin’e Amur Nehri’ne ulaşan yoldur.
• Bu yoldan hayvanlarla getirilen deri ve postlar, İtil Nehri vasıtasıyla Hazar Devletinin merkezi Hanbalık’a ulaştırılmıştır.
• Daha sonra da Günay Sibirya’dan geçerek Avrupa’ya ve İslam ülkelerine gönderilmiştir.
• Bu yolun doğu ucu ise Türk devletlerinin merkezi olan Orhun Bölgesi’nden Çin’e kadar uzanmıştır.

Baharat Yolu

• Hindistan’dan başlayarak Avrupa’ya ulaşan ticaret yoluna Baharat Yolu denmiştir. Bu yol, coğrafi keşifler sonucunda önemini kaybetti.
• Avrupa’da ticaretin dayandığı temelleri oluşturan ve doğuyu batıya bağlayan İpek Yolu, güneyi batıya bağlayan Baharat Yolu, kuzeyi güney ve batıya bağlayan Kürk Yolu zamanla Müslüman toplulukların eline geçmiştir.
• Kısa sürede refaha ulaşan İslam ülkeleri Orta Çağ Avrupası’nın iştahını kabartmış, böylece iki yüzyıla yakın sürecek olan Haçlı Seferleri başlamıştır.
• Ticaret yollarını ve Orta Doğu’nun zenginliğini ele geçirmek için yapılan bu seferler, Avrupa açısından tam bir hayal kırıklığıyla sonuçlanmıştır.

Orta Çağ’da Ordu

• Batı Avrupa’da VIII. yüzyılda Franklar askerî bir düzen olan feodal sistemi geliştirmiştir.
• Buna göre kral; soylu şövalyelere at, zırh, mızrak, kılıç, kalkan gibi ihtiyaçlarını satın alabilmeleri ve askerî eğitimlerinde gerekli masrafları karşılayabilmeleri için kraliyet topraklarından belli ölçüde arazi bağışlamıştır.
• Şövalyeler de krala bağlılık yemini ederek kralın savaşçısı olmuştur. Feodalizmde fakir olan serfler, askere nadiren alınmıştır.
• Orta Çağ’da siyasi birlikten yoksun olan Avrupa’da ordular küçük oldukları için uzun süreli seferler düzenleyememiştir.
• Disiplin yönünden genelde zayıf olan Avrupa ordularında güçlü vasallar, her fırsatta kralın otoritesine karşı çıkmıştır.
• Orta Çağ’da Avrupa’da şövalyeler,  okçular ve kuşatma teknikleri etrafında dönen kara savaşları sıkça görülürdü.

Türk ve Moğol Orduları

• Türk ve Moğol orduları genelde atlı okçulardan oluşurdu.
• Hem Türk hem de Moğol askerleri çok disiplinli olup büyük bir cesaretle savaşmış ve hafif süvari teknikleri kullanmıştır.
• Cengiz Han, Türklerin oluşturduğu onlu sisteme göre güçlü bir idari ve askerî düzen kurmuştur.
• Franklar, Haçlı Seferlerinde çok sayıda Müslüman ve Türk atlı okçuyla karşılaşmıştır.
• Hareket kabiliyeti oldukça yüksek olan bu birliklerin başarısını gören Haçlılar, Türk atlı okçulardan yararlanmak istemiştir.

Sasani Ordusu

• Sasani ordusu da Türk ve Moğol ordusunda olduğu gibi onlu sisteme göre düzenlenmiştir.
• Değişik etnik gruplardan oluşan Sasani ordusunda bağlı kavimlerin ve devletlerin gönderdiği birlikler, ücretli askerler ve savaş esirleri yer almıştır.

Bizans Ordusu

• Bizans ordusu, sayıları çok fazla olmayan ve İstanbul’da buluna merkez kuvvetlerinin yanı sıra eyalet askerleri, tâbi devletlerin gönderdiği yardımcı kuvvetler ve ücretli askerlerden oluşmuştur.
• Bizans İmparatorluğu’nda XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ücretli askerler ordunun asli unsuru haline kelmiştir.
• XI. Yüzyıldaki ücretli askerlerin büyük kısmı Türklerden oluşmuştur. Peçenek, Kuman ve Uzlardan oluşan bu ücretli Türk birlikleri, kendi komutanlarının idaresinde Bizans ordusu içinde savaşmıştır.
• Malazgirt Savaşı sırasında, Bizans ordusu içerisinde ki ücretli Türk boyları, Selçuklular tarafına geçmiştir.

XIV. ve XV. Yüzyılda Ordu

• XIV. yüzyıldan sonra İngiltere ve Fransa gibi krallıklar ordularında maaş karşılı asker bulundurmaya başlamıştır.
• Böylece Avrupa’da askerlik mesleği ortaya çıkmıştır.
• XIV. yüzyıldan itibaren devletler sürekli piyade kıtaları bulundurmaya başlamıştır.
• Savaş tarihini değiştirecek olan top ve tüfek gibi ateşli silahlar, 1331’den sonra kullanılmaya başlamıştır.
• Fransa XV. yüzyılda silahlı askerlerden oluşan daîmi bir kıta oluşturmaya başlamış Osmanlılar ise buna XIV. yüzyılda yeniçeri birlikleri başarmıştır.

Yerleşik ve Konar-göçerler Arasındaki Savaşlar

• Yerleşik topluluklar üretimde, konar-göçer topluluklar ise askerlik alanında birbirlerine karşı üstünlük kurmuştu.
• Başlıca geçim kaynağı hayvancılık olan konar-göçer toplulukların ekonomileri, ihtiyaçlarını karşılamada yetersizdi. Bu nedenle konar-göçer topluluklar ya yerleşik topluluklarla ticaret yoluyla mal değişikliği yapmak ya da savaş yoluyla yerleşik toplulukların mallarına sahip olmak istemiştir.
• Konar-göçerler ile yerleşik topluluklar arasındaki savaşlarda genellikle konar-göçerler üstünlük sağlamıştır.
• Konar-göçer topluluklar dışa açık ve savaşçı bir yaşam biçimine sahipken yerleşik topluluklar bunun tam tersine dışa kaplı barışçı bir yaşam biçimin benimsemiştir.

Konar-göçer Ordusu

• Orta Asya’nın konar-göçeri dünyanın en iyi askeridir. Çünkü bu askerler yerleşik devletlerde görülen ağır donanımlı ve hareket kabiliyeti kısıtlı piyade ordularının aksine hafif silahlı ve hızlı hücum yapabilen süvarilerden oluşurdu.
• Konar-göçer askerî dayanıklı, disiplinli, uyumlu ve süreklidir.
• Konar-göçerler zırh, hançer ve mızrak kullanmış ve ayrıca oklarını daha uzağa fırlatmalarını sağlayan yayı geliştirmiştir.
• Bu ordularda kadınlar da gerektiğinde savaşa katılırdı.
• Konar-göçerlere etrafı surlarla çevrili olan güçlü şehirler zorluk çıkarmıştır. Bu, kuşatma araçlarından yoksun olmalarıyla ilgiliydi.

Kanunlar Gelişiyor

• İlk siyasi oluşumlarda, hukuk, gelenek hâline gelmiş kurallara göre düzenlenmiştir.
• Daha sonraki zamanlarda örf ve âdetlerden oluşan geleneksel hukuk kuralları yazılı hâle getirilmiştir.
• Roma İmparatorluğu’ndaki hukuk kuralları da benzer şekilde gelişmiştir.
• Roma şehrinin kuruluş tarihi olarak kabul edilen MÖ 753 yılından Doğu roma İmparatoru Justinianus’un (Jüstinyanus) 565 yılında ölümüne kadar geçen sürede Roma ve egemenliği altındaki ülkelerde uygulanmış olan hukuka Roma Hukuku denir.
• Roma Hukuku, bugünkü Avrupa ülkelerinde uygulanan hukuk sisteminin temelini oluşturur.
• Bu hukuk sisteminin ilk basamağı “12 Levha Kanunları”dır.
• Particilerin uygulamalarına karşı çıkan pleplerin ayaklanmalarını ile bu kanunlar gündeme gelmiştir.
• 527-565 yılları arasında Doğu Roma İmparatoru olan Justinianus ilk defa kamu ve özel hukuk ayrımı yapılmıştır.
• Özellikle aile, kişi ve miras hukuku konularındaki düzenlemeler, günümüz medeni hukukun temelini teşkil etmektedir.
• Justinianus Kanunları’nda suç ve ceza sisteminde suçluyu arındırma, iyileştirme ve caydırma amacı vardır.
• Bu konularda hapis cezası uygulaması yoktur ve bunun yerine suçluların manastırlara kapatılması tedbirine başvurulmuştur.
• Adam öldürme gibi suçlarda ise sürgün, servete el koyma gibi cezalar da uygulanmıştır.

Cengiz Han Yasası

• Moğol İmparatorluğu’nun hukuk ve askerlik işlerini düzenleyen kanunlara “Cengiz Han Yasası” veya “Büyük Yasa” denmiştir.
• Ama bu yasanın tamamı Cengiz Han tarafından oluşturulmuş değildir.
• Cengiz Han Yasası, nesilden nesile aktarılan Türk ve Moğol törelerinin yazılı hâle getirilerek düzenlenmiş şeklidir.
• Cengiz Han, kağan seçildiği 1206 yılı kurultayında bu kurallara bazı ilaveler yapmış ve bunları resmen yürürlüğe koymuştur.
• Bu yasalar, İslamiyet’i kabul eden Moğol hanedanları tarafından da uygulanmıştır.

Orta Çağ’da Dünya Örnek Soru Çözümü

TARİH

ORTA ÇAĞ’DA DÜNYA

Aşağıdakilerden hangisinin Yeni Çağ başlarında Avrupa’nın siyasi yapısının değişmesinde etkili olduğu savunulabilir?

DAHA FAZLA SORU GÖRÜNTÜLE SORUYU İNCELE

Sınava hazırlık uzun bir maraton. Kunduz ekibi olarak bu yolculukta yanında olmayı çok isteriz! Alanında uzman Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin. Uygulamada senin için hazırlanmış , tüm konuları öğrenebileceğin premium içerik ders videolarını incelemeyi unutma!