Özne Yüklem ilişkisi konusu, AYT Edebiyat ve TYT Türkçe testlerinde sorulan önemli konulardan biri. Etken Eylem, Edilgen Eylem, Dönüşlü Eylem, İşteş Eylem türleri ve cümle örnekleri soru olarak karşımıza çıkabiliyor. Soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Kunduz eğitmenlerimizden Türkçe öğretmeni Celal Hoca, bu konu hakkında senin için çok faydalı bir yazı hazırladı ve mutlaka görmen gereken örnek soruları seçti. Şimdi birlikte Özne Yüklem İlişkisi konusunu keşfedelim!
Özne Yüklem İlişkisi Nerede Aranır?
Özne yüklem ilişkisini incelemeden önce bir uyarı verelim: Yüklemi fiil olan cümlelerde özne yüklem ilişkisi aranır. İsim cümlelerinde özne yüklem ilişkisi aranmaz.
- Seni çok seviyorum. ( özne yüklem ilişkisi aranabilir. )
- Bayrağın rengi kırmızıdır. (özne yüklem ilişkisi aranamaz. Çünkü yüklemi isimdir.)
Özne Yüklem İlişki Çeşitleri ve Örnekleri
Özne yüklem ilişkisine göre fiileri dört grupta inceleriz:
- Etken Eylem: Öznesi belli olan yani işi yapanın belli olduğu eylemlerdir. Herhangi bir ek almazlar. Öznesi gerçek öznedir.
- Evi temizledik. ( Burada temizleme eylemi yapan bellidir. Biz burada gerçek özne olur. )
- Edilgen Eylem: Öznesi belli olmayan yani işi yapanın belli olmadığı eylemlerdir.– l ve – n ekini alırlar. Öznesi sözde öznedir. Bu eylemde başkası tarafından anlamı vardır.
- Eşyalar taşı – n – dı. ( taşıma eylemini kimin yaptığı belli değil, özne olan eşyalar yapılan işten etkileniyor. Özne işi yapmadığı için ve yapılan işten etkilendiği için sözde öznedir. )
- Dönüşlü Eylem: Öznesi belli olan ve – l ve – n ekini alan fiilerdir. Öznesi gerçek öznedir. Dönüşlü eylem için hem etken hem de edilgen eylemin karışımıdır diyebileriz.
- Denize düşen yılana sar – ı – l – ır. ( Bu cümlede özne bellidir. “ O “ sarılma eylemini gerçekleştirir ve yapılan eylemden yine “ O “ etkilenir. Özne hem işi yapıyor hem de yapılan işten etkileniyorsa dönüşlü çatı örneği olur. )
- İşteş Eylem: Eylemi en az kişinin karşılıklı veya birlikte yaptığı anlamı veren fiillerdir. – ş ekini alırlar.
- Kardeşler hemen barışırlar. ( Eylemi en az iki kişi karşılıklı yapıyor. )
- Kuşlar uç – u – ş – tu. ( eylemi en az iki varlık birlikte yapıyor. )
Örnek: Sevmek fiilini bu dört eyleme göre çekimleyelim.
- O sevmiş ( etken çatı / ek almamış, eylemi kimin yaptığı bellidir. )
- O sev – i – l – miş ( edilden çatı / kimin sevdiği belli değil. )
- O sev – i – n – miş ( dönüşlü çatı / özne hem sevinme eylemini yapıyor hem de yapılan işten etkileniyor. )
- O sev – i – ş – miş ( işteş çatı / eylemi en az iki kişi yapıyor. )
Özne Yüklem İlişkisi konusunu tam olarak anlamak için bol bol soru çözümü yapmak da çok önemli. Kendi kaynaklarından sonra MEB Kazanım Testlerine de göz atmanı tavsiye ediyoruz. Soru çözerek bu türün özellikleri, tanınan yazar ve eserleri hakkında alıştırma yapıp konuyu pekiştirebilirsin!
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.