Üniversite hazırlık sürecinde farklı bölüm ve üniversiteleri incelemenin faydası büyük. Bu yazımızda senin için Sosyal Hizmet bölümü hakkında bilmen gerekenleri ele aldık! Sosyal hizmet nedir, sosyal hizmet mezunu ne iş yapar, bölüm dersleri nelerdir soruları ve daha fazla sorunun cevabı yazımızda!
Bölüm hangi puan türünde öğrenci alıyor ve kaç yıl sürüyor?
Sosyal hizmet, eşit ağırlık (EA) puan türünden öğrenci alan bir bölümdür.
Sosyal hizmet, hem ön lisans hem de lisans programlarıyla okunabilen bir bölüm olsa da, bu konuda bazı ayrımlar yapmak gerekiyor. Sosyal hizmetin 2 yıllık ön lisans programları, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından “Sosyal Hizmetler” olarak tanımlanmaktadır. Ön lisans mezunları, eğitim içeriklerinin lisansa göre daha kısıtlı olması nedeniyle alanda “sosyal hizmet uzmanı” unvanını kullanamamaktadırlar. Daha çok “sosyal hizmetler görevlisi” olarak adlandırıldıkları biliniyor. 4 yıllık lisans programları ise, YÖK tarafından doğrudan “Sosyal Hizmet” olarak adlandırılmaktadır. Sosyal hizmet uzmanı unvanını kullanabilmek için en az lisans mezunu olmak gerekiyor. Bu nedenle, ön lisans mezunlarının Dikey Geçiş Sınavı ile eğitimlerini lisansa tamamladıkları sık karşılaşılan bir durumdur. Burada bir diğer önemli nokta ise, lisans eğitimlerinin örgün şekilde yürütülmesi gerektiğidir. Sosyal hizmet lisans programları, açık öğretim sisteminde de yer almaktadır ancak yapısı itibariyle oldukça uygulamalı bir eğitim gerektiren bu bölümün örgün eğitimle okunması önem arz etmektedir.
Sosyal Hizmet Bölümü Dersleri
Sosyal hizmet, birçok farklı alandan yararlanan bir disiplin ve meslek alanıdır. Nitekim bu durum ders çeşitlerine de yansıyor. Okulun ilk senesinde; psikolojiden sosyolojiye, hukuktan ekonomiye kadar birçok farklı alana yönelik giriş dersleri alınırken, dönemler ilerledikçe sosyal hizmet alanına özgü dersler ağırlık kazanmaya başlıyor. Sosyal Hizmet Kuramları, İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre, Sosyal Hizmet Araştırması vb. temel derslerin yanı sıra İnsan Hakları, Toplumsal Cinsiyet, Yaşlılık, Çocuk, Mültecilik vb. çalışma alanlarına dair dersler bunlara örnek olarak verilebilir.
Bunun yanı sıra sosyal hizmet, teorik olduğu kadar uygulama alanında da oldukça yoğun bir programa sahip olan bir bölümdür. Lisans programında, süresi üniversiteye göre değişmekle birlikte çoğu zaman 3 dönem staj yapmak zorunlu tutuluyor. Sosyal hizmet öğrencileri; sosyal hizmet merkezleri, çocuk destek merkezleri, adliyeler, engelli ve yaşlı bakım merkezleri, huzurevleri, sivil toplum kuruluşları vb. yerlerde staj yapabiliyorlar. Stajın yanı sıra, yine üniversiteye göre değişmekle birlikte, Sosyal Hizmet Araştırması dersi kapsamında alan araştırması da yürütülebiliyor. Bu doğrultuda öğrenciler, araştırma sürecine dair gerekli teorik bilgiyi edindikten sonra sahaya çıkıp anket, görüşme, grup çalışması vb. araştırma yöntemlerini kullanarak sosyal hizmetin çalışma alanlarıyla ilgili araştırma yapmayı ve araştırmacı kimliğini kullanmayı deneyimleyebiliyorlar. Ancak bu dersin, her üniversitede aynı şekilde işlenmediğinin tekrar hatırlatılmasında fayda var.
Sosyal Hizmet Tercih Edecek Adaylar Nelere Dikkat Etmeli
Sosyal hizmet, temelinde insan olan bir disiplin ve meslek alanıdır. İnsanla ve insana dair sorunlarla ilgilenileceği için, mesleğin çalışma alanı ve çalıştığı gruplar oldukça geniş. Bu nedenle, “müracaatçı” olarak isimlendirilen bu grupların her yaştan, cinsiyetten, ırktan, dinden vb. olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü bu durum, insanla çalışma konusunda sürekli olarak kendini geliştirmeyi ve donanım sahibi olmayı gerektiriyor.
Teknik açıdan ise, daha önce de belirtildiği gibi eğitim süreçlerinin örgün olarak gerçekleştirilmesi, staj ve alan uygulamalarını deneyimleyebilmek açısından oldukça önem taşıyor. Nitekim deneyim, işe alım süreçlerinde göz önünde bulundurulan temel unsurlardan biri. Burada, okula bağlı olmasa bile gönüllü olarak kurumlarda staj yapmanın, gönüllü faaliyetler gerçekleştirmenin önemini arttırıyor. Bir diğer unsur da tabii ki yabancı dil. Eğitim süreci boyunca gerek okul dersleri aracılığıyla gerek de bireysel çaba göstererek başta İngilizce olmak üzere en az bir yabancı dili iyi derecede öğrenmek, öğrenciye hem alanı uluslararası düzlemde takip edebilmesi hem de çalışma imkânlarını arttırması anlamında oldukça katkı sağlıyor. Sosyal hizmet, özellikle son 5 yılda çok fazla rağbet görmeye başladığı için çok sayıda yeni mezuna sahip olan bir meslek alanı. Bu da, alanda azımsanmayacak derecede bir işsizliğe neden oldu haliyle. Bu nedenle bahsedilen alan deneyimi, yabancı dil, alanla ilgili etkinliklere katılım vb. unsurlar, öğrencileri hem bireysel olarak geliştiren hem de işe alımlarda bir adım öne çıkartan koşullar olarak değerlendirilebilir.
Sosyal Hizmet Bölümü Kimlere Uygun
Bu çok net cevabı olan bir soru değil aslında. Bu tarz genellemeler yapmak da çok doğru gelmiyor bana, hele de yeni bir mezunken. Ama birkaç temel noktadan bahsedebilirim: Sosyal hizmet denildiğinde çoğu zaman yardımseverlik figürü canlanıyor insanların kafasında. Oysaki bir meslek olarak sosyal hizmet, vicdani temellere bağlı olan yardımseverlikten daha farklı bir yerde duruyor. Sosyal hizmette “hak temelli anlayış” denen bir temel zemin bulunmaktadır. Bu anlayış, sunulan hizmetlerin insanlara bir yardım aracı olarak değil de onların hakkı olduğu için sunulduğunu/sunulması gerektiğini ifade ediyor aslında. Dolayısıyla daha profesyonel bir bakış açısı hakim mesleki anlamda. Bu kapsamda sosyal hizmet uzmanı adayı kişilerin, insan hakları temelinde (hatta bütün canlı hakları temelinde), insanlara sırf insan oldukları için değer verebilen, insanlar arasında ayrımcılık gözetmeyen ve onların haklarını koruyup geliştirebilen kişiler olmaları gerektiği söylenebilir. Bu da beraberinde mevcut adaletsiz sisteme karşı eleştirel olabilmeyi ve harekete geçebilmeyi gerektiriyor. Bu bağlamda sorunların arka planını çözümleme ve buna yönelik çözüm önerileri geliştirip uygulayabilme becerisi, kısacası sosyal girişimcilik becerileri önem arz ediyor. Ve tabii bu da araştırmacı bir kişilik özelliğinin önemini arttırıyor…
İstanbul Aydın Üniversitesi’nde bu bölümü okumak nasıldır?
İstanbul Aydın Üniversitesi, özel bir üniversite olması dolayısıyla sosyal hizmet okumak isteyenlerin ilk hedefi olmuyor çoğu zaman. Ki bunu hem eğitim ücretleri hem de sistemsel birçok açıdan değerlendirdiğimde anlayabiliyorum. Ancak kişisel deneyimlerim üzerinden bölüm bazlı bir değerlendirme yapmam gerekirse, bu okulda 2016-2020 yılları arasında almış olduğum lisans eğitimimden son derece memnun olduğumu gönül rahatlığıyla söyleyebilirim. Bunda birçok unsur etkili tabii ki ama en büyük etken Sosyal Hizmet Bölümü hocaları. Hepsi belli bir alanda uzmanlaşmış olan insanlar, bu nedenle hepsi farklı bir yönden besliyor sizi. Örneğin bir hoca çocuk alanında çalışıp o alandaki saha deneyimlerini aktarırken, bir diğeri yerel yönetimlerde çalışmış olup o alandaki işleyişle ilgili bilgi veriyor. Veya alanla ilgili eğitim, proje ya da öğrencinin kendini geliştirebileceği diğer fırsatlara yönlendirme yapabiliyorlar. Üstelik her bir hoca, staj ya da iş gibi durumlarda alandaki bağlantılarını kullanarak öğrencinin ihtiyacını gidermeye çalışıyor. Aynı zamanda çok gelişmiş bir danışmanlık sistemi mevcut. Danışman hocalar, öğrencinin gerek akademik gerek bireysel sorunları konusunda yol gösterici bir pozisyon alabiliyorlar. Bütün bunlar, bana kalırsa her hocanın vakit ayırıp yapacağı bir şey değil. Kısacası bölüm hocalarının hepsi gerçekten çok ilgili ve öğrenciye çok değer veren kişiler. Bu anlamda rahatlıkla önerebilirim.
Ders süreçleriyle ilgili ise, ders çeşitliliğinin mesleğin çalışma alanlarıyla uyumlu olduğunu söyleyebilirim. Sadece, kişisel deneyimlerim İngilizce ve İstatistik derslerinin yeteri kadar işlevsel olamadığı yönünde. Bu durumda sınıf koşullarının ve okulun sunduğu kaynakların etkisi de bulunmakta, ancak bu süreçlerin benim açımdan çok faydalı geçmediğini ifade edebilirim. Olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir diğer nokta ise, bölümün Erasmus anlaşmasının olduğu ülkelerin kısıtlı olması. Bunlar, benim nazarımda bölümün geliştirilebilir yanları olarak değerlendirilebilir.
Sosyal Hizmetler Mezunu Ne İş Yapar
Sosyal hizmet uzmanları; kamu sektöründe, özel sektörde ve sivil toplum kuruluşlarında çalışabilmektedirler. Kamuda Aile Bakanlığı’na bağlı olan sosyal hizmet merkezleri, huzurevleri, Çocuk Evleri Siteleri, Çocuk Destek Merkezleri, Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri, kadın konukevleri, cezaevleri vb. kurumlar, sosyal hizmet uzmanları için istihdam alanlarını oluşturabilmektedir. Bu kurumlarda çalışabilmek için KPSS puanı şartı aranıyor ve puana göre devlet tarafından atama gerçekleştiriyor. Özel sektörde ise çalışma alanları özel huzurevleri, engelli ve yaşlı bakım evleri, kreşler, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri vb. özel kurumlardan oluşmaktadır. Bu kurumlarda işe alım kriteri olarak çoğu zaman çalışma deneyimi aranıyor. Son olarak sivil toplum kuruluşları kapsamında belli bir sorun alanına yönelik olarak kurulmuş olan dernekler, vakıflar vb. kuruluşlar, bir diğer çalışma alanını oluşturuyor. Sivil toplum örgütlerinin çalışma şartlarında ise, özellikle yabancı dil ve yine deneyim ön plana çıkıyor.
Sosyal hizmet uzmanları bu kurumlarda, müracaatçı gruplarıyla görüşmeler gerçekleştirerek yaşadıkları sorunları tespit edip bu sorunları ortadan kaldırmaları konusunda onlara destek sunmaktadırlar. Bu kapsamda sorunların ortaya çıkışında bireyin çevresinin de etkili olduğu düşüncesinden hareket ederek ev incelemeleri yapmak, bireyin ailesi ve arkadaşlarıyla da görüşüp onları da sürece dahil etmek ve sunulacak hizmetler konusunda son kararın verilmesini sağlayan çok yönlü Sosyal İnceleme Raporu yazmak, temel görevlerini oluşturmaktadır. Bu kapsamda sosyal hizmet uzmanları sorunlara yönelik olarak psikososyal veya sosyoekonomik destekler sunabilmekte; müracaatçılara yönelik hak savunucusu, kaynaklarla birleştirici, eğitici vb. roller üstlenebilmektedirler. Bunun dışında motivasyonel veya klinik görüşmeler gerçekleştirme, müracaatçının ihtiyacına yönelik farklı kurum ve meslek elemanlarına yönlendirme yapma, istihdam konusunda aracı olma, süreli ekonomik destek paketlerinden yararlanmalarını sağlama vs., alanda sunulan hizmetlerin somut örnekleridir.
Mevcut durumda sosyal hizmette kamuya atanma sayıları, hem atama puanlarının yüksekliği hem de yeterli kadronun açılmaması gibi nedenlerden dolayı diğer bölümlere kıyasla oldukça düşüktür. Bu durum insanları özel sektöre ve sivil toplum kuruluşlarına yönlendirirken, daha önce de bahsedildiği gibi son yıllarda artan mezun sayıları önemli oranda bir işsizliğe neden oluyor. Bu da yüksek lisans yapma, gönüllü faaliyetlere katılma, ek eğitimler alma, yabancı dil öğrenme vb. süreçleri daha önemli hâle getiriyor.
Bu bölümün en keyifli ve en zor yanı ne senin için?
Daha önce bahsettiğim gibi, sosyal hizmet toplumda yaşanan her sorunun yapısal nedenlerini bilmeyi ve çözüm üretmeyi gerektiren bir meslek alanı. Bu nedenle ben, sosyal hizmet eğitimim boyunca toplumsal sorunlara karşı çok daha duyarlı bir hâle geldim. Bu zaten bir sosyal hizmet uzmanı adayının sahip olması gereken bir özellik ama bazen çok ağır bir yük oluşturabiliyor insanın omuzlarında. Sorunları bilmek, o sorunlarla mücadelenin ne kadar zor olduğunu da biliyor olmak anlamına geliyor. Bu nedenle umutsuzluğa düştüğüm çok fazla zaman oluyor. Nitekim karşılaşılan müracaatçılar da iç içe geçmiş birçok soruna sahip olan insanlardan oluşuyor çoğu zaman. Bu anlamda, bu sorunlarla yüzleşen insanların yaşam deneyimlerini öğrenmek, özellikle öğrenciyken yıkıcı olabiliyor. Bu, bölümün benim için en zor yanı. Ancak tam da bu sebeple, özellikle staj süreçlerimde bu sorunları yaşayan insanlara ucundan kıyısından dokunulabildiğini bilmek, buna şahit olmak da bölümün ve mesleğin en kıymetli yanını oluşturuyor benim için.
Üniversite sınavına hazırlık maratonu oldukça uzun ve yorucu. Kunduz ailesi olarak alanında uzman eğitmenlerden soru çözüm desteği, soru bankası gibi hizmetlerimizle bu süreci olabildiğince kolaylaştırmaya çalıştık. Bu maratonun sonunda hedeflerine ulaşmış olmanı ve başarılarla dolu bir geleceğe adım atmanı diliyoruz!