Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına , formüllere ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, YKS’ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken YKS Coğrafya dersine ait ipuçları, özetleri, formülleri ve notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda Ülkelerin Ekonomisinin Gelişmesinde Etkili Olan Faktörler, Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Karşılaştırılması, Enerji Güzergahları ve Etkileri, Sıcak Çatışma Bölgeleri ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile Ülkeler Arası Etkileşim ve Jeopolitik Konum konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!☀️
Ülkelerin Ekonomisinin Gelişmesinde Etkili Olan Faktörler
- Gelişmişlik seviyesinin belirlenmesinde genellikle ülkelerin ekonomik özellikleri değerlendirilir.
- Birleşmiş Milletlerin yaptığı sınıflamaya göre gelişmişlik seviyesi için temel ölçüt kişi başına düşen millî gelirdir.
- Buna göre kişi başına düşen millî gelirin 1.000 ile 10.000 dolar arasında olduğu ülkeler gelişmekte olan ülkeler; 10.000 doların üzerinde olduğu ülkeler ise gelişmiş ülkeler olarak belirlenmiştir.
Ülkelerin ekonomik özelliklerinin farklı olması üzerinde hem doğal ortam şartları hem de beşeri faktörler etkili olmaktadır.
- Doğal ortam şartları
- Yer şekilleri
- İklim koşulları
- Su kaynakları
- Deniz ve okyanusa göre konum
- Beşeri faktörler
- Sermaye
- Eğitim
- Teknoloji
- Nitelikli iş gücü
Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Karşılaştırılması
Gelişmiş Ülkelerin Özellikleri
- Gelir dağılımı daha dengelidir.
- Kişi başına düşen millî gelir yüksektir.
- Nüfusun büyük bir bölümü sanayi ve hizmet sektöründe istihdam edilir. Tarım sektöründe çalışanların oranı azdır.
- Nüfus artış hızı düşüktür.
- Sağlık ve eğitim hizmetleri gelişmiştir.
- Altyapı gelişmiştir.
- Tarımda modern yöntemler kullanılır.
- Araştırma geliştirme faaliyetlerine ayrılan kaynak yüksektir.
- Doğum ve ölüm oranları düşüktür.
- Kentsel nüfus fazladır.
- Nitelikli iş gücü fazladır.
- Okuryazarlık oranı yüksektir.
- Teknolojik imkânlar fazladır.
- Toplumun geneli çekirdek ailelerden oluşur.
Gelişmekte Olan Ülkelerin Özellikleri
- Gelir dağılımı dengesizdir.
- Kişi başına düşen millî gelir düşüktür.
- Nüfusun büyük bir bölümü tarım sektöründe istihdam edilir. ,
- Nüfus artış hızı yüksektir.
- Sağlık ve eğitim hizmetleri yetersizdir.
- Altyapı yetersizdir.
- Tarımda ilkel yöntemler kullanılır.
- Araştırma geliştirme faaliyetlerine ayrılan kaynak düşüktür.
- Doğum ve ölüm oranları yüksektir.
- Kırsal nüfus fazladır.
- Nitelikli iş gücü azdır.
- Okuryazarlık oranı düşüktür.
- Teknolojik imkânlar azdır.
- Toplumun geneli geniş ailelerden oluşur.
Enerji Güzergahları ve Etkileri
Petrol ve Doğal Gazın Deniz Yoluyla Taşınması
Hürmüz Boğazı
- Basra Körfezi ile Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı, Körfez ülkelerinin petrollerinin dünya pazarlarına taşındığı çok önemli bir boğazdır.
- 2016 verilerine göre günde yaklaşık 19 milyon varillik petrolün geçişi Hürmüz Boğazı sayesinde gerçekleşir.
- Bu boğazdan geçen petroller ABD, Japonya, AB ülkeleri, Çin ve diğer Asya-Pasifik ülkelerine ulaşır.
- Hürmüz Boğazı stratejik konumu ve ekonomik öneminden dolayı başta İran-Irak Savaşı olmak üzere ülkeler arası pek çok çatışmaya sahne olmuştur.
Malakka Boğazı
- Hindistan, Endonezya ve Çin’i deniz yoluyla birbirine bağlayan boğazdan 2016 yılında günde ortalama 16 milyon varil petrol Japonya, Çin ve diğer Asya Pasifik ülkelerine ulaşmıştır.
- Malaka Boğazı’nda enerji trafiğini etkileyecek boyutta çatışmalar olmasa da bu hatta yaşanan tanker kazalarının verdiği ekolojik zararlar büyük bir sorun teşkil eder.
- Ayrıca boğazdan geçen gemilerin sık sık deniz korsanlarının saldırısına uğraması deniz trafiğini aksatır.
Süveyş Kanalı
- Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayan kanalda 2016 verilerine göre günlük ortalama 5,5 milyon varil petrol taşınmaktadır.
- Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri ve Asya Kıtası çıkışlı petroller bu kanal vasıtasıyla Amerika ve Avrupa’ya ulaşır. Geçmişte 1956-1957 Kanal Krizi ve Altı Gün Savaşı gibi siyasi çatışmaların odağı olan kanal, Orta Doğu ve Mısır’daki politik sorunlara sahne olmaktadır.
Bab-ül Mendep Boğazı
- Hint Okyanusu ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayan boğazdan 2016 yılı verilerine göre günlük ortalama 5 milyon varil petrol Amerika ve Avrupa pazarlarına ulaşır.
- Boğazın Sudan, Somali, Etiyopya, Eritre ve Yemen gibi sıcak çatışma bölgeleri arasında yer alması güvenlik açısından sorun teşkil etmektedir.
İstanbul ve Çanakkale Boğazları
- İstanbul Boğazı, Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir noktadadır. Çanakkale Boğazı ise Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı yoluyla Karadeniz’deki ülkelerin Akdeniz’e ve açık denizlere bağlantısını sağlayan stratejik bir boğazdır.
- Hazar Denizi, Rusya ve Kazakistan petrollerinin Avrupa’ya taşınmasını sağlayan İstanbul Boğazı’ndan 2016 yılı verilerine göre günlük ortalama 2,4 milyon ton varil petrol taşınmıştır.
- Yılda ortalama 50.000’in üzerinde geminin geçiş sahası olan İstanbul Boğazı dünya petrollerinin taşınması için önemli bir koridordur.
Petrolün Boru Hatları Yoluyla Taşınması
- Dünya petrollerinin boru hatları ile taşınması hem ekonomik hem de politik boyutu olan bir sistemdir.
- Boru hatları, petrolün çıkarıldığı ülkeden tüketildiği ülkelere doğru olan güzergâhtaki diğer ülkeleri de ilgilendirdiği için iki ya da daha çok ülkenin sınırlarından geçtiği durumlarda ülkeler arası gerginlikler yaşanabilmektedir.
- Bu sistem, bazı ülkeler arasında rekabet konusu olup bazen de eskiden var olan siyasi çekişmelerin boyutunu da yükseltebilir.
- Bu nedenlerden dolayı enerjinin tüketim alanlarına sorunsuz bir şekilde ulaşabilmesi ekonomik ve küresel ölçekte önem arz eder. Başlıca petrol boru hatları şöyledir:
- Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattı
- Druzba Boru Hattı Sistemi
- CPC Boru Hattı
- Hazar Havzası Alternatif Boru Hatları
Doğal Gazın Boru Hatları Yoluyla Taşınması
- Isınmanın yanı sıra elektrik üretiminde de kullanılan doğal gaz, ülkelerin ekonomik büyümelerinde önemli bir etkiye sahiptir.
- Doğal gaz kaynağına sahip olmayan sanayileşmiş Avrupa ülkeleri bu kaynak için Rusya’ya bağımlıdır.
Dünyadaki başlıca doğal gaz boru hatları şöyledir:
- Yamal-Avrupa 1
- Ukrayna Boru Hatları
- Brotherhood
- SoyuzMavi Akım (Blue Stream)
- Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) Doğal Gaz Boru Hattı
- Yeşil Akım (Green Stream)
- Langeled
Enerji Koridoru Türkiye
Türkiye’deki doğal gaz boru hatları ve projeleri
- Rusya -Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı (Batı Hattı)
- Mavi Akım Gaz Boru Hattı • Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı (İran – Türkiye)
- Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı
- Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Enterkonneksiyonu
- Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi
- Türk Akım Gaz Boru Hattı Projesi
Türkiye’deki Petrol Boru Hatları
- Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı
- Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı
Türkiye’deki Transit Boru Hatları ve Projeleri
- Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı
- Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı
- Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP)
- Türk Akım Gaz Boru Hattı Projesi
Ülkeler Arası Etkileşim: Sıcak Çatışma Bölgeleri
İnsanlık tarihi boyunca ülkeler ve topluluklar arasında yaşanan çatışmalar günümüzde de devam etmektedir.
Bu çatışmaların belli başlı nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Sanayi Devrimi’nden sonra ortaya çıkan sömürgecilik faaliyetleri, Avrupa ve ABD’de zenginlik ve ekonomik gelişmeye neden olurken sömürülen ülkelerde yoksulluğu ve ekonomik eşitsizliği artırmış ve çatışma için büyük bir gerginlik potansiyeli oluşturmuştur.
- Bu ülkeler siyasal bağımsızlıklarını kazanmalarına rağmen geçmişteki sömürgecilik faaliyetlerinin izlerini hâlâ taşımaktadır.
- Emperyalist devletlerin belirlediği sınırların bölgede yaşayan toplumların etnik sınırlarıyla örtüşmemesi ve dolayısıyla beklentilerini karşılayamaması bu durumdan memnun olmayan kesimler arasında çatışmaya neden olmaktadır.
- Doğal kaynakların sınırlılığı günümüz çatışmalarının önemli nedenlerindendir. Petrol, kömür, doğal gaz gibi fosil yakıtları ve stratejik yer altı kaynaklarını ele geçirme, üretimi ve pazarlamasını kontrol etme çabaları ülkeler arasında çatışmalara neden olmaktadır.
- Sınır anlaşmazlıkları, su sorunu, küresel iklim değişimi ve kuraklık gibi faktörler günümüz çatışmalarına neden olan diğer faktörlerdir.
- Irak Sorunu:
- Irak, sahip olduğu önemli petrol rezervlerinden dolayı yakın geçmişte Orta Doğu’nun en büyük çatışma bölgelerinden biri olmuştur.
- Irak-İran Savaşı, 1990’da Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesi ve sonrasında Irak’a karşı gerçekleştirilen Körfez Harekatı, 2003 yılında ABD’nin Irak’ı işgal etmesi günümüze kadar devam eden çatışmaları beraberinde getirmiştir.
- Ukrayna İç Savaşı:
- 2013 yılının Kasım ayında iç çatışmalarla başlayan Ukrayna krizi, bugün ABD, AB ve Ukrayna ile Rusya arasında sürmekte olan bir uluslararası güç mücadelesine dönüşmüştür.
- Rusya’nın Avrupa’ya sattığı doğal gazının yaklaşık %80’lik kısmının Ukrayna üzerinden taşınması krizin önemli nedenlerindendir. 2014 yılında Kırım’ın Rusya’ya bağlanması sorunu derinleştirmiştir.
- Afganistan:
- Hazar ve Orta Asya petrollerinin taşınması konusunda stratejik öneme sahip olan Afganistan son yüzyıl içerisinde önemli çatışma ve işgallere sahne olmuştur.
- Küresel güçlerin ilgi odağı olan Afganistan, 1979 yılında Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmiştir. 2001 yılına gelindiğinde ise ABD müdahalesine uğramıştır.
- İşgallerin fiilen sona ermesine rağmen Afganistan’da iç karışıklar hâlâ devam etmektedir.
- Yemen Sorunu:
- 2011 yılında meydana gelen ayaklanma sonucunda ortaya çıkan Yemen krizi günümüzde hâlâ devam etmektedir.
- Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn, Kuveyt ve İran’nın çatışmalara müdahil olmasıyla uluslararası bir sorun hâline gelmiştir.
- Yemen’deki çatışmaların en önemli sebebi Aden Körfezi’nin kontrolünün bu bölgede olmasıdır.
- Filistin-İsrail Sorunu:
- Filistin toprakları İslamiyet, Hristiyanlık ve Yahudilik dinleri için kutsal sayılan önemli mekânlara sahiptir.
- Bu topraklar üzerinde 1948 yılında İsrail Devleti’nin kurulması ve yayılmacı politika izlemesi günümüze kadar süren çatışmalara neden olmaktadır.
- İsrail-Filistin sorunu, dünyanın en uzun süren ve krizlere açık anlaşmazlıklarından biridir. 2017 yılında birçok ülkenin karşı çıkmasına rağmen ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıması sorunu daha da derinleştirmiştir.
- Nijerya Sorunu:
- Petrol rezervinin 31 milyar varili geçtiği tahmin edilen Nijerya, zengin petrol yataklarının kontrolünü elinde bulundurmak isteyen güçler arasındaki çatışmaların merkezindedir.
- Batılı şirketler, hükûmetler ve bölge halkı arasında süren petrol sorunu ile yaşanan askerî darbeler neticesinde binlerce insan hayatını kaybetmiş ve yaşadığı bölgeyi terk etmiştir.
- Nijerya’daki petrol sorunu günümüzde de hâlâ devam etmektedir.
- Doğu Türkistan Sorunu:
- Çin’in kuzeybatısında yer alan Doğu Türkistan; zengin doğal kaynakları, tarıma elverişli toprakları ve coğrafi konumu itibarıyla jeostratejik ve jeopolitik bir öneme sahiptir.
- Geçmişten bugüne Uygur Türklerinin anavatanı olan Doğu Türkistan, 1949’da Çin’de kurulan hükûmetin kontrolü altına girmiştir.
- Çin, bölgeye Han Çinlilerini sistematik olarak yerleştirip Doğu Türkistan’daki Uygur Türklerini asimile etmek istemektedir. Bu durum bölgeyi bir çatışma merkezi hâline getirmiştir.
- Günümüzde de devam eden Doğu Türkistan’daki etnik çatışmalar, binlerce sivilin hayatını kaybetmesine sebep olmaktadır.
- Suriye Krizi:
- 2011 yılında çatışmaların başladığı Suriye’deki karışıklık günümüze kadar artarak devam etmiştir.
- Çatışmalarda 500 binden fazla Suriyeli hayatını kaybetmiş, 6 milyon civarında kişi ülke içinde yerlerinden edilmiş, 5 milyona yakın Suriyeli komşu ve diğer ülkelere sığınmıştır.
- Azerbaycan-Ermenistan Çatışması:
- Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Azerbaycan toprağı olan Karabağ bölgesinin Ermenistan tarafından işgal edilmesi iki ülke arasında sıcak çatışmaların yaşanmasına neden olmuştur.
- Bu çatışma sonrasında Azerbaycan topraklarının yaklaşık %20’si Ermenistan işgaline uğramıştır.
- Çatışmalardan yaklaşık 1 milyon Azerbaycan vatandaşı etkilenmiştir. İki ülke arasındaki gerginlik günümüzde devam etmektedir.
Şimdi Ülkeler Arası Etkileşim soru çözümlerine devam edebilirsin!
Coğrafya dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Ülkeler Arası Etkileşim ve Jeopolitik Konum konusu, YKS Coğrafya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Ülkelerin Ekonomisinin Gelişmesinde Etkili Olan Faktörler, Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Karşılaştırılması, Enerji Güzergahları ve Etkileri, Sıcak Çatışma Bölgeleri gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Ülkeler Arası Etkileşim ve Jeopolitik Konum konusundan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. YKS Coğrafya ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli tarihi gelişmeleri öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazımıza da göz attıktan sonra, kendi kaynaklarından sonra MEB Kaynaklarına da göz atmanı tavsiye ediyoruz.? Coğrafya netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek.
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.
Uygulamada senin için hazırlanmış , tüm konuları öğrenebileceğin premium içerik ders videolarını incelemeyi unutma!