Bir de mantık hatasını işleyeceğiz beraber.
Şimdi öncelikle arkadaşlar deyimler kalıplaşmış sözlerdir.
Mesela paragraflar da kalıplaşmış sözler kullanılmıştır dediğinde biz orada neyi arayacağız deyimi atasözünü arayacağız.
Deyimler Arkadaşlar bu sebeple kalıplaşmış olduğu için aynı anlama gelse bile.
Mesela ak akçe kara gün içindir diyor ya o kara yerine Kara'nın eş anlamı siyah ya sel.
Siyah kelimesini kullanamazsın.
Kesinlikle değiştirilemez ve kesinlikle anlamını uygun kullanılmak zorundadır.
Eğer değiştirilirse ya da anlamını uygun kullanılmadı ise bu anlatım bozukluğuna yol açar.
Örnek önerimize bakalım.
Bu haberi duyunca beynimden aşağı kaynar sular döküldü diyor.
Bir kere arkadaşlar benim beynimden aşağı kaynar sular dökülmek diye bir deyimi mi yok?
Bu deyimin doğrusu nasıldır?
Başımdan aşağı kaynar sular döküldü dür.
O yüzden deyimlerin bu noktada doğrusunu da bilmek gerekiyor.
O her işi eline yüzüne bulaştırır diyor.
Eline yüzüne bulaştırır diye bir diyeceğim yok arkadaşlar.
Ne vardır?
O her işi yüzüne gözüne bulaştırır deyimi vardır.
Hep de zaten bu tarz deyimleri soruyorlar bize.
Oğlumun başarısı her zaman içimi kabarttı diyor.
Burada içim yanlıştır arkadaşlar.
Bu deyimin doğrusu nedir?
Oğlumun başarısı her zaman göğsümü kabarttı.
Tatil iptal olunca hevesim boğazımda kaldı.
Boğaz değildir arkadaşlar o nedir, kurs haktır, hevesim kursağımda kaldı diye düzeltme deyim ya da anlamını uygun.
Mesela şu cümlede kullanılmadı Arkadaşlar güzel haberi alınca etekleri tutuştu diyor ya.
Etekleri tutuşmak demek, telaşla olmak demek, korkmak demek değil.
Bakın telaşla anmak demek.
Ama burada güzel haber olduğu için ne diyebilirim mesela?
Etekleri zil çaldı diyebilirim.
Etekleri zil çaldı.
Çok sevinmek, mutlu olmak demektir.
O yüzden bu kısma dikkat ediyoruz arkadaşlar.
Mantık hatası ya da sıralama yanlışlığına bakacak olursak bu sıralama yanlışlığı olarak da şıklar da karşımıza gele bilir arkadaşlar. Yani derecelendirme karşılaştırma anlamı taşıyan sözcükler yanlış sıralanıyor.
En zor yapılabilen kısmı benim.
En sona atmam lazım.
Ya da şu şekilde bakın kurul on beşe karşı on oyla güvenoyu aldı.
Ya şimdi burada 15 oy var, burada da on oy var.
Hangisi kazanır?
Mantık olarak 15 oy alan kazanır.
Yani en fazla alan kazanır.
15'e karşı ben 10 oyla güvenoyu alamam.
O yüzden burada ona karşı atıyorum.
15 oyla güvenoyu aldı demesi gerekiyor.
Yani yanlış derecelendirmesi, yanlış sıraladı, yanlış sıraladı.
Burada da bir mantık hatası olmuş oldu.
Şu kısım arkadaşlar çıkmış soru bu cümle bu cümleyi sorup sebebini istedi ÖSYM.
Beyin zarı iltihapları tedavi edilmezse ölüme, hatta sara nöbetlerine yol açabilir.
En kötü kısmı en sona alacaksınız.
Arkadaşlar sara nöbetlerine hatta ölüme yol açabilir demem gerekiyordu.
Bir mantık hatası olmuş oldu.
Bu yazıyı değil okumak, anlamak bile imkansız derken şunlar yer değiştirecek arkadaşlar.
Bakın sözcüğün yanlış yerde kullanımı değil bu.
Burada mantık hatası var.
Bu yazıyı değil anlamak okumak bile imkansız.
Çünkü burada arkadaşlar bir sıralama yanlışlığından kaynaklı mantık hatası var.
Yarının mutlu günlerine özlem duyuyorum derken burada arkadaşlar ben yarının diyorsam demek ki gerçekleşmemiş bir gün vardır.
Ben yaşamadığım güne nasıl özlem duyayım, geçmişin mutlu günlerine özlem diyebilirim.
Yarının mutlu günlerinde özlem duymam.
Bu arada da bir mantık hatası vardır.
Bırak soğan doğurmayı yemek bile yapamam derken tam tersini söylemem gerekiyordu.
Bırak yemek yapmayı, soğan bile doğrayın anam ben demesi gerekiyordu değil.
Yarın, bugün bile proje yetiştiremez derken değil.
Bugün hani bugün yapmak daha kolay ya, yarın bile değiştiremez demesi gerekiyordu.
Mantık hatası bu şekilde arkadaşlar.
Anlatım Bozukluğu Nedir?
Anlatım bozukluğu, dil bilgisi, sözcük seçimi, cümle yapıları ve yazım kuralları gibi dilin çeşitli unsurlarındaki hatalar nedeniyle anlatımın anlaşılırlığını ve düzgünlüğünü bozan bir yazım veya konuşma biçimidir.
Anlama Dayalı Bozukluklar
- Gereksiz Sözcük Kullanımı
- Yanlış Anlamda Sözcük Kullanımı
- Anlamca Çelişen Sözcük Kullanımı
- Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı
- Sıralama ve Mantık Hatası
Dil Bilgisine Dayalı Bozukluklar
- Özne-Yüklem Uyuşmazlığı
- Öge Eksikliği
- Yardımcı Eylem Eksikliği
- Ek Eylem Eksikliği
- Çatı Uyuşmazlığı
- Tamlama Yanlışlığı
- Ek Yanlışlığı
Deyim Yanlışlığı
Deyimler kalıplaşmıştır ve değiştirilemez, değiştirilirse anlatım bozukluğu sebebi olur. Ayrıca anlamına uygun kullanılmazsa bu da anlatım bozukluğu sebebi olur.
Çok konuştu bugün beynimi şişirdi. (Beyin şişirmek diye bir deyim yok, onun yerine kafa şişirmek kullanılmalıydı.)
Çok konuştu bugün kafamı şişirdi. / Doğrusu
Patronun geldiğini görünce etekleri zil çaldı. (“etekleri tutuştu” olmalıydı.)
Mantık Hatası
Verilen kavramların önem sırasının karıştırılması sonucunda oluşur.
Bırak soğan doğramayı yemek bile yapamaz o. (Bırak yemek yapmayı soğan bile doğrayamaz o, şeklinde olmalıdır.)