Divan şiiri temsilcileri üzerinde duracağız.
13'üncü yüzyıldan başlıyor.
Çünkü edebiyatımızda divan şiirinin başlangıcı 13'üncü yüzyıldır ki zaten ilk divan sanatçımız da koca deha nedir?
İsterseniz hemen divan sanatçılarımızı 13'üncü yüzyıldan itibaren görmeye başlayalım.
Hoca de hani divan edebiyatının bakın kurucusu sayılır ve din dışı konularda yazdığını söyleyebiliriz.
Aynı zamanda bakın dikkat, ilk Türkçe kasidesi yazmıştır ve sultanlara da ilk kaside sunan şairdir.
Bakın ve bir tane önemli eseri var ki onu bilmemiz lazım.
O da Selçuklu, Şehnaz Eksi.
Geldik 13'üncü yüzyılda.
Diğer önemli bir sanatçımızı da Mevlana Celaleddin i Rumi.
Bakın Şemsi Tebrizi ile tanıştıktan sonra Mevlana artık tasavvufa yönelmiştir.
Bakın engin bir hoşgörü ve insan sevgisi vardır.
Yani aslında hümanist de diyebiliriz kendisine.
Hani ne olursan ol yine gel, bin kere tövbe bozmuş olsan da gel diyen Mevlana dır bakın ve ölümü Şeb i Arus olarak değerlendirir.
Ne demek?
Şebi Arus düğün gecesi demek.
Kavuşma gecesi yani.
Aslında ben öldükten sonra.
Hani üzülmeyin çünkü o benim dün gece kimdir?
Yani çünkü ben Rabbime kavuşacağım şeklinde orasını bir Şeb i Arus olarak görüyor ölüm gününü.
Ve Mevlana'nın tüm eserlerinin Farsça yazıldığını söyleyebiliriz.
İsterseniz eserleri üzerinde duralım.
Mesnevi zaten en çok bildiğimiz ve en önemli eseridir diyebiliriz.
Divan i Kebir dini ahlakçı bir eseridir.
Bunu bilmeliyiz.
Yine Fi i Mahfi dini tasavvufi sohbetlerden oluşan eseridir.
Mektuba mektup demek zaten.
Yani dini mektuplardan oluşan bir eseridir.
Meclis'e siz Seba, Seba 7 yani 7 vaz demek 7 boğazdan oluşan bir eseridir ve aynı zamanda bakın Ruby Ahiler adında da bir eserinin olduğunu söyleyebiliriz Mevlana Celaleddin i Rumi'nin.
Peki Sultan Veled?
Sultan Veled, Mevlana'nın oğludur ve Mevleviliğin sistem eleştiren kişidir.
Özellikle de Anadolu halkını aydınlatmayı amaçlamıştır.
Peki eserleri zaten divanını bileceğiz.
Aynı zamanda Mesnevi türünde yazdığı iddianame, re, bab name, intihar name ve maarif adlı eserlerinin önemli olduğunu söyleyebiliriz.
13'üncü yüzyıldaki diğer bir sanatçımız Şeyh.
Vatanımıza bakın, Ahi teşkilatına bağlı olduğunu söylemeliyiz.
Özellikle de çocuklar için ilk mersiye yazan şairdir.
Aynı zamanda Anadolu sahasında da naat türünün ilk güzel örneklerini yine Şeriat Hamza'nın verdiğini söyleyebiliriz.
Yusuf'u Züleyha, Türk edebiyatının da önemli mesnevi derdindedir.
Dahası Tanrı Sultan Mahmut yine Şeriat Hamza'nın önemli eserleri arasındadır diyebiliriz.
Geldik 14'üncü yüzyıla.
Nesimi var ilk sanatçımız.
Bakın Nesimi, özellikle de Azeri Türkçesi ve Farsça yı kullanmıştır eserlerinde.
Huruf, Şiilik inancı, hani harflerden hareketle aslında yapılan kurulu bir sistem, bir inanç sistemidir diyebiliriz.
Ama bu inancından dolayı kendisinin derisi üzülerek öldürüldüğünü söyleyebiliriz.
Aynı zamanda Yedi Uluğ Uzan'dan biridir bu Alevi-Bektaşi geleneğinde.
İçinde Fuzuli'nin de olduğu, Pir Sultan Abdal'ın da olduğu 7 ulu Lozan'dan biri de yine Nesimi midir?
Özellikle Edebiyatımızda Akif sanatıyla Murat Murad Nazım şekline yer veren ilk sanatçıdır diyebiliriz.
Ve ruhları ile aslında Nesimi deyince ilk bilmemiz gereken yollarıyla ünlü olduğudur.
Bakın bunu mutlaka bilmeliyiz.
Âşık Paşa.
Bakın.
Aşık Paşa eserlerinde sade bir dil kullanmış ve bakın burası çok önemli.
Türkçe'nin Anadolu'da bir edebiyat dili olarak yerleşmesinde de önemli katkıları vardır.
Aruz ile hece yi birlikte kullandığını, yani aruz ölçüsüyle de yazmış.
Hece ile de yazmış.
Aynı zamanda kendisi tasavvufu da öğretmek istemiştir.
Bakın Anadolu insanına ve Hacı Bektaş ı Veli'den eğitim aldığını yine söylemeliyiz.
Ve en önemli Türk edebiyatının önemli Mesnevi lerinden de olan en önemli eseri garip nağmeleri bileceğiz.
Yine fakir naneyi vasfı Hal ve Kimya Risalesi ni Aşıkpaşa için mutlaka bilmeliyiz.
Aynı zamanda bunlar Türk edebiyatının da önemli eserleridir.
Kadı Burhanettin bir kere Kadı Burhanettin alim ve şair bir devlet adamıdır.
Kendisi aynı zamanda kadılık da yapmıştır.
Bakın zaten oradan gelir.
Özellikle de bakın şu nazım şeklini en çok kullanan şairdir diyebiliriz.
Neslinin de yine çok kullanan, duyuları ile ünlü bir sanatçı olduğunu bir önceki.
Eeee görse ilimizde anlatmıştım.
Şiirlerinde mahlas da isimde kullanmamıştır.
Bakın.
Kadı Burhaneddin.
Şiirlerinde mahlas veya kendi ismini görmüyoruz ve Azeri Türkçesi ile şiirler yazdığını bilmeliyiz.
Aynı zamanda bakın zeki, sert ve mücadeleci yapısının şiirlerine yansıdığını söyleyebiliriz.
Hem aruz hem hece ile aynı yani aynı anda dediğim aruz da yazmıştır.
Hece ölçüsüyle de yazmıştır ve kaside nazım şeklini de hiç kullanmamıştır.
Kadı Burhaneddin.