Geleneksel Türk tiyatrosuna devam ediyoruz.
Bu dersimizi de orta oyunundan, meddah dan bahsedeceğiz isterseniz.
Hemen orta oyunundan başlayalım.
Bakın orta oyunu çevresi izleyicilerle.
Eeee?
Sarılmış bir alan içerisinde oynanan.
İçinde müzik, dans ve şarkı da bulunan.
Bakın dikkat!
Burası yine çok önemli doğaçlama bir oyundur.
Doğaçlama.
Zaten geleneksel Türk tiyatrosunun genel özelliği bu doğaçlama olması.
Bakın diğer isimleri kol oyunu, meydan oyunu, taklit oyunu ve Zuhur gibi adlarla da anılmıştır.
Bunları da iyi bileceğiz.
Ve aynen kara gözlü olduğu gibi anonim bir tür olduğunu yine bileceğiz.
Oyunun oynandığı alana meydan veya palan katıyoruz.
Oyuncuların gerçek kişiler olması yönüyle Türk Halk Tiyatrosu içerisinde Modern Tiyatro'ya en yakın olan tiyatro bakın orta oyunudur.
Neden?
Çünkü oyuncular gerçek.
Bakın oyuncuların giysilerini koyduğu sandığa bakın.
Pusat denir.
Soyunma odasına da sandık odası denir.
Bunlar önemli.
Bakın orta oyunuyla ilgili önemli kavramlar, bilinmesi gereken kavramlardır.
Bakın yeni dünya var.
Bu ev olarak dükkan da bakın işyeri olarak kullanılır.
Zaten dükkanın işyeri olduğunu günlük hayatımızda da biliyoruz.
Kullanıyoruz ama evde korunun yeni dünya olarak adlandırıldığını bilelim.
Aynen Karagöz oyununda olduğu gibi usta çırak ilişkisi vardır.
Ana karakterler Kavuklu ve Pişekar dır.
Bakın Kavuklu Karagöz'ün karşılığıdır.
Eeee?
Gölge oyunundaki Pişekar da Hacivat'ın karşılığıdır.
Bakın.
Çünkü bazen böyle sorular gelebilir karşınıza.
Hatta bununla alakalı sorular da soruldu.
Kavuklu Karagöz'ün, Pişekar ve Hacivat'ın karşılığıdır bakın.
Zurna ve çifte nara adı verilen çalgı eşliğinde köpekler dans eder.
Bakın köçek dediğimiz erkek oyunculardır.
Zaten onların dansları var.
Bakın günümüze de halen bu köçek geleneği var.
Erkek seyircilerin oturduğu yere mevki, kadın seyircilerin oturduğu yere de bakın kafes denir.
Kadın rolündeki erkeğin ismi de zenne dir.
Çünkü o dönemde kadın oyuncu yok.
Dolayısıyla kadın rolünü erkeğin oynaması lazım.
Ve bu erkeğe de kadın rolündeki erkeğe de zenne deniyor.
Bakın.
Peki bunların dışında tipler var mı?
Bakın Arap, Acem, Kürt, Laz, Yahudi, Ermeni, Frenk gibi tipler bunlar.
Bakın Karagöz oyununda da var aynı zamanda.
Yine bu tipler orta oyununda vardır.
Gelelim orta oyununun bölümlerine.
Aynen Karagöz de olduğu gibi.
Bakın.
Dört bölümden oluşacaktır.
Birinci bölümümüz.
Bakın Mukaddime, yani giriş bölümü.
Şimdi burada önce Pişekar, sonra Kavuklu sahneye gelir.
Aralarında kısa bir konuşma geçecek.
Yani oyuna bakın, izleyiciyi sızdırma turları da diyebiliriz bunun için.
Daha sonra Muhabere B bölümüne geldik, ikinci bölümümüz yani sözleşme bölümünde.
Bakın burada iki bölüm var.
Biri az arıza var.
Altta şöyle arızalara a diyebiliriz.
Bir de tekerleme var.
Bakın tekerleme ye de B diyeceğiz.
Arıza var.
Nedir peki?
Bakın Arzuman, sözlerin ters anlaşılması yoluyla gülmece in sağlanması.
Hatırlayalım.
Aynen Karagöz oyununda olduğu gibi.
Hacivat bir şey söylüyor.
Karagöz yanlış anlıyor gibi.
Bakın.
İkinci bölümümüz de tekerleme bölümüdür zaten.
Burada tekerlemeler söylenir.
İsminden de belli.
O zaman muhabere ve yani sözleşme bölümümüz arz var.
Yani yanlış anlaşılma ve tekerleme olarak ikiye ayrılır.
Üçüncü bölümümüz bakın fasıl bölümüdür.
Yani oyun bölümü.
Fasıl bölümü de bakın asıl bölümdür.
Kavuklu onun iş araması.
Pişekar ın da ona iş bulmasıyla olaylar gelişir.
Bakın fasıl bölümünde genellikle Kavuklu iş arayacak, pişen yerde ona iş bulacak ve bu şekilde olaylar gelişecek ve son olarak bitiş bölümü var.
Bakın bitiş bölümünde de artık sürç i lisan ettiysek affola.
Aynen Karagöz deki gibi.
Belki bir sonraki oyunun nerede oynanacağı söylenir ve bu şekilde oyun noktalanıyor ve geldik.
Bakın Med daha şimdi meddah taklitler yapıp hoş öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçıdır.
Aslında tek adamlı tiyatro da diyebiliriz günümüzdeki.
Bakın stand up bu.
Cem Yılmaz ların yapmış olduğu tek kişilik güldürü öğesinin olduğu oyuna biz stand up diyoruz.
Günümüzde işte o dönemde bunu karşılayan meddah dır.
Bakın kendisi yüksekçe bir yere oturacak bir öyküyü başından sonuna canlandıracak.
Bakın ve bunu yaparken de o kişilerin ağız özelliklerine göre konuşturacak.
Yani şive taklitlerini güzel yapacak.
Bakın hemen buraya şive taklidi de diyebiliriz.
Hikayeleri konuşma dili ile nesir şeklinde anlatır.
Bakın ve bu anlattığı hikayeler bakın destanlar dır, halk hikayeleri dir, masallar dır ve Mesnevi vardır yani ve meddah ın bütün konuşması doğaçlama dır.
Meddah ın diğer ismine Kış Sahan adı da verilir.
Bakın peki araçları neler?
Bakın mendil Ekrem'e de denir sopa.
Buna Şevkan da denir.
Bakın iki tane aracı vardır.
Aynen Karagöz ve orta oyununda olduğu gibi usta çırak ilişkisiyle devam ettirilir.
Meddah lık geleneğini sürdüren iki önemli bakın aşkı ve Sururi, meddah lık geleneğini devam ettiren iki ünlü sanatçıdır.
İsterseniz meddah ın bir de bölümlerini söyleyelim.
Başlangıç.
Olaya başlar açıklama.
Yavaş yavaş oyunla ilgili açıklamalar yapar senaryo.
Yani asıl anlatmak istediği bakın destan, halk hikayesi, masal ne ise onu burada anlatır.
Daha sonra da bitiş bölümüyle yine özür diler.
Sürç i lisan ettiysek affola gibi.
Zaten bu klasik hepsinde olabilecek bir ifadedir.
Ondan sonra da oyunu bitirir.
Orta Oyunu Nedir?
Orta Oyunu, Türk halk tiyatrosunun en önemli ve en eski türlerinden biridir. 15. yüzyıldan itibaren sahnelenmeye başlanan Orta Oyunu, halkın eğlencesi için oynanırdı ve Türk tiyatrosunun gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.
Orta Oyunu, konusu itibariyle bir maskaralık oyunudur. Oyunda, genellikle kötü karakterler olan iki kişi arasındaki mücadele anlatılır. Oyunun amacı, izleyicilere güldürmek ve onları eğlendirmektir.
Orta Oyunu, genellikle bir sahne üzerinde oynanır ve oyuncular, kostümleri, maske ve makyajlarıyla karakterlerini canlandırır. Oyun, müzikler ve danslarla desteklenir ve oyuncuların doğaçlama yetenekleri önemlidir. Oyuncular, birbirleriyle diyaloglar kurarak hikayenin gelişimini sağlarlar.
Orta Oyunu'nun karakterleri genellikle stereotipik olarak tasvir edilir. Örneğin, eski adam, delikanlı, hizmetçi, kadın, zengin adam, yoksul adam gibi tipik karakterler, Orta Oyunu'nun olmazsa olmazları arasındadır. Bu karakterler, oyuncular tarafından ustalıkla canlandırılır ve izleyicilerin ilgisini çeker.
Orta Oyunu, zaman içinde farklı versiyonları ve varyasyonları ile sahnelenmiştir. Günümüzde de geleneksel Orta Oyunu, özellikle İstanbul ve çevresinde hala sahnelenmektedir.
Orta Oyununun Özellikleri Nelerdir?
Orta Oyunu, Türk halk tiyatrosunun en eski ve en önemli türlerinden biridir. Orta Oyunu'nun özellikleri şunlardır:
- Maskaralık Oyunu: Orta Oyunu, genellikle kötü karakterler arasındaki mücadeleyi konu alan bir maskaralık oyunudur. Oyunun amacı, izleyicileri güldürmek ve eğlendirmektir.
- Doğaçlama: Orta Oyunu, oyuncuların doğaçlama yeteneklerine dayanır. Oyuncular, karakterlerini canlandırırken birbirleriyle diyaloglar kurarlar ve hikayenin gelişimini sağlarlar.
- Sahne Tasarımı: Orta Oyunu, genellikle tek bir sahne üzerinde oynanır. Sahne tasarımı, oyunda kullanılacak dekorların ve objelerin yerleştirilmesi ile oluşur.
- Kostüm, Makyaj ve Maske: Orta Oyunu'nun karakterleri, oyuncuların giydiği kostümler, maske ve makyajlarla tasvir edilir. Kostümler, karakterlerin sosyal statüsüne ve özelliklerine uygun olarak tasarlanır.
- Dans ve Müzik: Orta Oyunu, dans ve müzik unsurlarını da içerir. Oyun, genellikle canlı müzik eşliğinde sahnelenir ve oyuncuların dansları, hikayenin gelişimine katkı sağlar.
- Stereotipik Karakterler: Orta Oyunu'nun karakterleri, genellikle stereotipik olarak tasvir edilir. Örneğin, eski adam, delikanlı, hizmetçi, kadın, zengin adam, yoksul adam gibi tipik karakterler, Orta Oyunu'nun olmazsa olmazları arasındadır.
- İzleyici Katılımı: Orta Oyunu, izleyicilerin aktif katılımını da içerir. Oyunda, oyuncular ve izleyiciler arasında diyaloglar kurulur ve izleyicilerin tepkileri hikayenin gelişimine yön verir.
Orta Oyunu, Türk tiyatrosunun gelişiminde önemli bir rol oynamıştır ve günümüzde de geleneksel şekliyle sahnelenmeye devam etmektedir.
Kavuklu, Pişekar ve Zenne
-
Kavuklu: Karagöz karakterine benzer. Oyunun baş güldürücüsü olan Kavuklu kabadır ama içten, doğal ve komiktir.
-
Pişekar: Karagöz oyunundaki Hacivat'ın karşılığıdır. Orta oyununun yönlendiricisi olan Pişekar karakteri akıl hocası, bilgiç birini temsil eder.
-
Zenne: Orta Oyunu'nda kadın rollerini canlandıran erken karakterdir. Zenne, genellikle zarif, güzel ve kurnaz bir karakter olarak tasvir edilir.
Meddah Nedir?
Meddah, Türk halk edebiyatında ve tiyatrosunda yer alan bir anlatıcı ve mizahçıdır. Meddahlar, halkın günlük yaşamından kesitleri anlatırken mizahi bir üslup kullanırlar ve izleyicileri güldürürler.
Meddahlar, genellikle tek kişilik performanslar sergilerler ve konuları halkın ilgisini çeken günlük olaylardan oluşur. Meddahlar, hikayelerinde yer alan karakterleri canlandırarak, diyaloglar kurarak ve jest ve mimiklerini kullanarak hikayeleri canlandırırlar.
Meddahlık geleneği, Osmanlı dönemine kadar uzanır ve günümüzde de geleneksel şekliyle devam etmektedir. Meddahlar, çeşitli etkinliklerde, sokaklarda veya kahvehanelerde performans sergilerler. Meddahlar, Türk halk edebiyatı ve tiyatrosu için önemli bir yere sahiptir ve Türk kültürünün bir parçasıdır.
Meddah Oyununun Özellikleri Nelerdir?
Meddah oyunu, Türk halk edebiyatının önemli bir türüdür ve genellikle bir meddahın sahnelediği tek kişilik bir gösteridir. Meddah oyununun özellikleri şunlardır:
- Mizahi bir üslup kullanılır: Meddahlar, anlattıkları hikayeleri mizahi bir üslupla anlatırlar ve izleyicileri güldürürler. Meddah oyunları genellikle sosyal eleştiri içerir.
- Konuları halkın günlük yaşamından alınır: Meddahların anlattığı hikayeler, halkın günlük yaşamından kesitler içerir. Konular genellikle komik ve sıradan olaylardan oluşur.
- Tek kişilik performans sergilenir: Meddah oyunları, genellikle tek kişilik performanslar şeklinde sahnelenir. Meddahlar, hikayeleri anlatırken farklı karakterleri canlandırarak diyaloglar kurarlar.
- Jest ve mimikler kullanılır: Meddahlar, hikayeleri canlandırmak için jest ve mimiklerini kullanırlar. Bu, hikayelerin daha eğlenceli ve gerçekçi olmasını sağlar.
- İzleyicilerle etkileşim kurulur: Meddahlar, performansları sırasında izleyicilerle etkileşim kurarlar. İzleyicilerin tepkilerine göre hikayeleri değiştirirler veya onlara farklı bir anlatım tarzı sunarlar.
- Geleneksel bir oyun türüdür: Meddah oyunları, Türk halk edebiyatı ve tiyatrosunun önemli bir parçasıdır. Geleneksel bir oyun türü olarak, Türk kültürünün bir parçasıdır ve günümüzde de devam etmektedir.
