Burada ilk olarak bağımsız ve bağlı genin ne demek olduğunu bilmemiz gerekiyor.
Bağımsız genlerde farklı karakterlere ait genler farklı kromozomların üzerinde bulunur.
Mesela hemen bakalım.
Bunların her biri bir kromozomdur.
O yüzden bu genlerin farklı kromozomlar üzerinde olduğunu söyleriz.
Şimdi bağlı gene geliyorum. Bu sefer farklı karakterlere ait genler aynı kromozomu üzerinde bulundurur.
Bu sefer bakın a,b aynı kromozomun üzerinde.
Şimdi de bağımsız genlerde gamet çeşidini bulmayı öğrenelim.
Burada gamet çeşidini 2 üssü n formülüyle bulabilirsiniz, n dediğimiz de heterozigot karakter sayısıdır. Şimdi hemen örneklere bakalım.
Buraya bakıyorum. Burada hiç heterozigot karakter yok.
Bunların hepsi homozigottur.
O yüzden iki üstü sıfırdan sadece bir çeşit gamet oluşabilir. E zaten bunun ne olduğu çok belli. Büyük B küçük d.
Çünkü buraya baktığımız zaman zaten başka bir ihtimal yok.
İkinciye bakalım burada sadece bir tane heterozigot karakter görüyorum B'ler o zaman 2 üstü 1'den 2 çeşit gamet oluşabilir dedim.
Bunlar ne olabilir büyük B küçük d küçük b küçük d olabilir yine yani homozigot olması çeşit sayısını kısıtlıyor aslında.
Şimdi buna geliyorum burada iki tane heterozigot karakter sayısı var.
O zaman bu dört çeşit gamet oluşturabilir.
Hatta gamet çeşitleri de bunlardır.
Evet şimdi de gelelim bağlı genlerde gamet çeşidi bulmaya.
Bunu iki şekilde inceleyebiliriz. Çünkü krossing-over gerçekleşebilir, gerçekleşmeye de bilir.
Biliyorsunuz ki her zaman krossing-over gerçekleşecek diye bir şart yok.
Eğer krossing-over gerçekleşmezse gamet çeşidinin yine 2 üstü n formülle bulabiliriz.
Ancak bu sefer n yerine melez yani yine heterozigot karakter taşıyan kromozom çifti sayısını yazıyoruz.
Birazdan örnek üzerinden anlatacağım zaten krossing-over gerçekleşirse de sanki bağımsızmış gibi işlem yapmamız gerekecek.
Yani biraz önce anlattığım şekilde dönmüş olacak.
Aslında o yüzden yine bu sefer 2 üstü n yerine heterozigot karakter sayısını yazacağız.
Bu sefer şimdi mesela bu soruya bakalım.
Yanda genotipi verilen birey en az ve en fazla kaç çeşit gamet oluşturur. Şimdi burada bağlı genler var şöyle en az ve en fazla diye ayırdım.
En az diyorsa eğer krossing-over yoktur.
En fazla diyorsa da krossing-over olma ihtimalini düşünmem gerekiyor.
O zaman en az dediğim de 2 üssü n'de n yerine melez karakter taşıyan kromozom çifti sayısını yazmam gerekir.
Bakalım şimdi bu birincisi farklı gördüğünüz gibi bu ikincisi, bu da üçüncüsü o zaman.
2 üstü 3'ten 8 çeşit diyebilirim.
Bu arada eğer mesela burada büyük D büyük D olsaydı bunu almazdım.
Yani o zaman en fazlayı bulalım.
Krossing-over düşünmememiz gerekiyordu.
O zaman bunları sanki bağlı değil de bağımsız genlermiş gibi düşüneceğiz.
Bu durumda bakıyorum kaç tane heterozigot var burada. A büyük A o zaman 2 üzeri 4'ten 16 buluyorum. Şimdi bağlı genler aynı kromozom üzerinde bulunduğu için mayoz bölünme sırasında aynı gamete birlikte aktarılır.
O yüzden de bu durum gamet çeşidini sınırlandırıyor ama krossing-over düşündüğümüz zaman bunları dediğim gibi ayrı ayrı yani sanki bağlı değillermiş gibi düşünmemiz gerekecek.
Şimdi daha farklı tipte bir soru çözelim yanda genotipi verilen bir bireyde a ve b genleri bağlı olup krossing-over oranı yüzde bulunuz.
Şimdi krossing-over oranı yüzde 40'sa şuraya yüzde 40 diyorum.
O zaman krossing-over yokken yüzde 60 diyeceğim.
Krossing-over yokken kaç çeşit gamet oluşabilir hemen onu bulalım.
2 üssü nde n yerine melez karakter taşıyan kromozom çifti sayısını yazmam gerekiyor.
E zaten o zaman ne burada bir tane melez karakter taşıyan kromozom çifti var.
O zaman buradan krossing-over yokken iki çeşit gamet oluşabilir.
E zaten bunların ne olduğu çok belli çünkü bunlar krossing-over yoksa gamet oluşurken birlikte hareket ediyorlardı o zaman ya büyük A büyük B gameti oluşur.
Ya küçük a küçük b.
Şimdi bu yüzde 60'ı da yüzde 30'a yüzde varkenki duruma, krossing-over varken iki üssü n'de n yerine 2 yazacağım çünkü bu sefer n yerine heterozigot karakter sayısını yazıyorum.
Baktım 1 ve 2.
Buradan oluşabilecek gametler de bunlardır. Gördüğünüz gibi 4 çeşit gamet oluşabiliyor.
O zaman yüzde 40'ı paylaştırıyorum hepsi yüzde genlerin bağlı veya bağımsız olması, genlerin homozigot olması, krossing-over olması veya olmaması gibi birçok olay etki ediyor.
Bağımsız genlerde farklı karakterlere ait genler farklı kromozomların üzerinde bulunur.
Mesela hemen bakalım.
Bunların her biri bir kromozomdur.
O yüzden bu genlerin farklı kromozomlar üzerinde olduğunu söyleriz.
Şimdi bağlı gene geliyorum. Bu sefer farklı karakterlere ait genler aynı kromozomu üzerinde bulundurur.
Bu sefer bakın a,b aynı kromozomun üzerinde.
Şimdi de bağımsız genlerde gamet çeşidini bulmayı öğrenelim.
Burada gamet çeşidini 2 üssü n formülüyle bulabilirsiniz, n dediğimiz de heterozigot karakter sayısıdır. Şimdi hemen örneklere bakalım.
Buraya bakıyorum. Burada hiç heterozigot karakter yok.
Bunların hepsi homozigottur.
O yüzden iki üstü sıfırdan sadece bir çeşit gamet oluşabilir. E zaten bunun ne olduğu çok belli. Büyük B küçük d.
Çünkü buraya baktığımız zaman zaten başka bir ihtimal yok.
İkinciye bakalım burada sadece bir tane heterozigot karakter görüyorum B'ler o zaman 2 üstü 1'den 2 çeşit gamet oluşabilir dedim.
Bunlar ne olabilir büyük B küçük d küçük b küçük d olabilir yine yani homozigot olması çeşit sayısını kısıtlıyor aslında.
Şimdi buna geliyorum burada iki tane heterozigot karakter sayısı var.
O zaman bu dört çeşit gamet oluşturabilir.
Hatta gamet çeşitleri de bunlardır.
Evet şimdi de gelelim bağlı genlerde gamet çeşidi bulmaya.
Bunu iki şekilde inceleyebiliriz. Çünkü krossing-over gerçekleşebilir, gerçekleşmeye de bilir.
Biliyorsunuz ki her zaman krossing-over gerçekleşecek diye bir şart yok.
Eğer krossing-over gerçekleşmezse gamet çeşidinin yine 2 üstü n formülle bulabiliriz.
Ancak bu sefer n yerine melez yani yine heterozigot karakter taşıyan kromozom çifti sayısını yazıyoruz.
Birazdan örnek üzerinden anlatacağım zaten krossing-over gerçekleşirse de sanki bağımsızmış gibi işlem yapmamız gerekecek.
Yani biraz önce anlattığım şekilde dönmüş olacak.
Aslında o yüzden yine bu sefer 2 üstü n yerine heterozigot karakter sayısını yazacağız.
Bu sefer şimdi mesela bu soruya bakalım.
Yanda genotipi verilen birey en az ve en fazla kaç çeşit gamet oluşturur. Şimdi burada bağlı genler var şöyle en az ve en fazla diye ayırdım.
En az diyorsa eğer krossing-over yoktur.
En fazla diyorsa da krossing-over olma ihtimalini düşünmem gerekiyor.
O zaman en az dediğim de 2 üssü n'de n yerine melez karakter taşıyan kromozom çifti sayısını yazmam gerekir.
Bakalım şimdi bu birincisi farklı gördüğünüz gibi bu ikincisi, bu da üçüncüsü o zaman.
2 üstü 3'ten 8 çeşit diyebilirim.
Bu arada eğer mesela burada büyük D büyük D olsaydı bunu almazdım.
Yani o zaman en fazlayı bulalım.
Krossing-over düşünmememiz gerekiyordu.
O zaman bunları sanki bağlı değil de bağımsız genlermiş gibi düşüneceğiz.
Bu durumda bakıyorum kaç tane heterozigot var burada. A büyük A o zaman 2 üzeri 4'ten 16 buluyorum. Şimdi bağlı genler aynı kromozom üzerinde bulunduğu için mayoz bölünme sırasında aynı gamete birlikte aktarılır.
O yüzden de bu durum gamet çeşidini sınırlandırıyor ama krossing-over düşündüğümüz zaman bunları dediğim gibi ayrı ayrı yani sanki bağlı değillermiş gibi düşünmemiz gerekecek.
Şimdi daha farklı tipte bir soru çözelim yanda genotipi verilen bir bireyde a ve b genleri bağlı olup krossing-over oranı yüzde bulunuz.
Şimdi krossing-over oranı yüzde 40'sa şuraya yüzde 40 diyorum.
O zaman krossing-over yokken yüzde 60 diyeceğim.
Krossing-over yokken kaç çeşit gamet oluşabilir hemen onu bulalım.
2 üssü nde n yerine melez karakter taşıyan kromozom çifti sayısını yazmam gerekiyor.
E zaten o zaman ne burada bir tane melez karakter taşıyan kromozom çifti var.
O zaman buradan krossing-over yokken iki çeşit gamet oluşabilir.
E zaten bunların ne olduğu çok belli çünkü bunlar krossing-over yoksa gamet oluşurken birlikte hareket ediyorlardı o zaman ya büyük A büyük B gameti oluşur.
Ya küçük a küçük b.
Şimdi bu yüzde 60'ı da yüzde 30'a yüzde varkenki duruma, krossing-over varken iki üssü n'de n yerine 2 yazacağım çünkü bu sefer n yerine heterozigot karakter sayısını yazıyorum.
Baktım 1 ve 2.
Buradan oluşabilecek gametler de bunlardır. Gördüğünüz gibi 4 çeşit gamet oluşabiliyor.
O zaman yüzde 40'ı paylaştırıyorum hepsi yüzde genlerin bağlı veya bağımsız olması, genlerin homozigot olması, krossing-over olması veya olmaması gibi birçok olay etki ediyor.
