Hareketli ortamdaki sabit hızdaki cisimlerin bağıl hareketine bakacağız.
Buna bakarken de şöyle bir şekil çizdim.
Bu şekil üzerinde bakalım. Bu şekilde bir tren var.
Tren 15 metre bölü saniye hıza batı yönde hareket ediyor içinde yolcu Ali ve Ada var.
Ali duruyor, Ada 3 metre bölü saniye hızla sağa doğru yürüyor ve köprünün üzerinde Ayşe 5 metre bölü saniye hızlı gidiyor.
Şimdi biz bu harekete bakarak birçok sorunun cevabını bulalım.
Diyelim ki Ali'nin yere göre hızı nedir?
Yere göre hıza bakılırken yerden bakan gözlemci sisteme bakıyor.
Sisteme baktığında Ali'yi nasıl görüyor?
Trenle 15 metre bölü saniye batıya doğru gidiyor gibi.
Ali çünkü oturduğu için hızı sıfır o zaman ne diyeceğim?
Ali'nin yere göre hızı 15 metre bölü saniye batı yönündedir. Bu şekilde ifade ettim.
Peki Ada'nın yere göre hızı nedir?
Ada'nın yere göre hızına baktığımda aynı gözlemci bütüne baktığında ne görüyor 15 metre bölü saniye tren bu şekilde giderken Ada da tren 15 metre bölü saniye hızlı giderken Ada'da şu şekilde 3 metre bölü saniye hızlı hareket ediyor.
O zaman buradan baktığımızda yerden bakan gözlemci sistemi nasıl görecek?
Yani Ada'nın hızını 12 metre bölü saniye görmüş olacak bu şekilde.
Peki Ayşe'nin Ada'ya göre hızı nedir onu yazalım.
Ayşe'nin Ada'ya göre hızı, evet şimdi burada bağıl hızı ifade etmemiz gerekiyordu.
O zaman nasıl yazacağız Vbağıl eşittir diyoruz gözlenen eksi gözlemci demekti evet bu şekilde gözlenen eksi gözlemci.
Bakalım gözlemci kim?
Ada Vgözlemci yazıyorum.
Gözlenen kim?
Ayşe Vgözlenen yazıyorum.
Artık yazabiliriz Ada'nın hızından gözlenen eksi gözlemci olduğu için Ayşe'nin hızından Ayşe gözlenen adanın hızını çıkartacağız.
Şimdi burada yine iki boyutlu olduğu için ne yapacağım vektörel işlem yapacağım. Ayşe'nin hızını olduğu gibi alıyorum.
Nasıl Ayşe şöyle çizmiş olalım 5 metre bölü saniye diye Ada nasıldı bu tarafa doğru 12 metre bölü saniye de ama eksilisini almam gerektiği için ne yapacağım şu şekilde ifade edeceğim.
Şöyle -12 metre bölü saniye olmuş olacak.
Yani bunun eksilisini yazdım, o eksi orada yön bildiriyor cebirsel olarak bir ifade bildirmiyor.
Buraya baktığımızda zaman Ayşe'nin Ada'ya göre hızı neymiş ettikten sonra hareketli ortamlarda bakmaya devam edelim.
Bir hava ortamını düşünelim şöyle Vhava diye yazdım, bir de kuş çizeceğim buraya şöyle bir kuş çiziyorum.
Buraya baktığımızda Vkuş yazdım.
Yere göre kuşun hızını yazalım.
Nasıl yazacağım?
Kuşun kendi hızı var bir de rüzgarın hızı var değil mi?
Vhava diye ekliyorum yani kuşun havaya göre hızı deseydi sadece kuşun kendi hızını alacaktım ama yere göre hızı dediği için ne yaptım havanın hızını da buraya eklemiş oldum.
Ya da bir nehir verseydi bize şöyle nehir çizseydi, nehrin akıntısı şöyle olsun Vakıntı diyelim bir de şöyle bir yüzücümüz olsun Vyüzücü.
Buraya baktığımızda yüzücünün suya göre hızı deseydi sadece Vyüzücü yazacaktık ama bize neyi sordu?
Yerden bakan gözlemciye göre yani yere göre hızı sordu.
Yere göre hızı ifade ederken Vyüzücü eksi Vakıntı olarak ifade ediyorum.
Buna bakarken de şöyle bir şekil çizdim.
Bu şekil üzerinde bakalım. Bu şekilde bir tren var.
Tren 15 metre bölü saniye hıza batı yönde hareket ediyor içinde yolcu Ali ve Ada var.
Ali duruyor, Ada 3 metre bölü saniye hızla sağa doğru yürüyor ve köprünün üzerinde Ayşe 5 metre bölü saniye hızlı gidiyor.
Şimdi biz bu harekete bakarak birçok sorunun cevabını bulalım.
Diyelim ki Ali'nin yere göre hızı nedir?
Yere göre hıza bakılırken yerden bakan gözlemci sisteme bakıyor.
Sisteme baktığında Ali'yi nasıl görüyor?
Trenle 15 metre bölü saniye batıya doğru gidiyor gibi.
Ali çünkü oturduğu için hızı sıfır o zaman ne diyeceğim?
Ali'nin yere göre hızı 15 metre bölü saniye batı yönündedir. Bu şekilde ifade ettim.
Peki Ada'nın yere göre hızı nedir?
Ada'nın yere göre hızına baktığımda aynı gözlemci bütüne baktığında ne görüyor 15 metre bölü saniye tren bu şekilde giderken Ada da tren 15 metre bölü saniye hızlı giderken Ada'da şu şekilde 3 metre bölü saniye hızlı hareket ediyor.
O zaman buradan baktığımızda yerden bakan gözlemci sistemi nasıl görecek?
Yani Ada'nın hızını 12 metre bölü saniye görmüş olacak bu şekilde.
Peki Ayşe'nin Ada'ya göre hızı nedir onu yazalım.
Ayşe'nin Ada'ya göre hızı, evet şimdi burada bağıl hızı ifade etmemiz gerekiyordu.
O zaman nasıl yazacağız Vbağıl eşittir diyoruz gözlenen eksi gözlemci demekti evet bu şekilde gözlenen eksi gözlemci.
Bakalım gözlemci kim?
Ada Vgözlemci yazıyorum.
Gözlenen kim?
Ayşe Vgözlenen yazıyorum.
Artık yazabiliriz Ada'nın hızından gözlenen eksi gözlemci olduğu için Ayşe'nin hızından Ayşe gözlenen adanın hızını çıkartacağız.
Şimdi burada yine iki boyutlu olduğu için ne yapacağım vektörel işlem yapacağım. Ayşe'nin hızını olduğu gibi alıyorum.
Nasıl Ayşe şöyle çizmiş olalım 5 metre bölü saniye diye Ada nasıldı bu tarafa doğru 12 metre bölü saniye de ama eksilisini almam gerektiği için ne yapacağım şu şekilde ifade edeceğim.
Şöyle -12 metre bölü saniye olmuş olacak.
Yani bunun eksilisini yazdım, o eksi orada yön bildiriyor cebirsel olarak bir ifade bildirmiyor.
Buraya baktığımızda zaman Ayşe'nin Ada'ya göre hızı neymiş ettikten sonra hareketli ortamlarda bakmaya devam edelim.
Bir hava ortamını düşünelim şöyle Vhava diye yazdım, bir de kuş çizeceğim buraya şöyle bir kuş çiziyorum.
Buraya baktığımızda Vkuş yazdım.
Yere göre kuşun hızını yazalım.
Nasıl yazacağım?
Kuşun kendi hızı var bir de rüzgarın hızı var değil mi?
Vhava diye ekliyorum yani kuşun havaya göre hızı deseydi sadece kuşun kendi hızını alacaktım ama yere göre hızı dediği için ne yaptım havanın hızını da buraya eklemiş oldum.
Ya da bir nehir verseydi bize şöyle nehir çizseydi, nehrin akıntısı şöyle olsun Vakıntı diyelim bir de şöyle bir yüzücümüz olsun Vyüzücü.
Buraya baktığımızda yüzücünün suya göre hızı deseydi sadece Vyüzücü yazacaktık ama bize neyi sordu?
Yerden bakan gözlemciye göre yani yere göre hızı sordu.
Yere göre hızı ifade ederken Vyüzücü eksi Vakıntı olarak ifade ediyorum.
