Gölge olaylarına devam edecek olursak, küresel ışık kaynağı ile gölge oluşumundan devam edelim. A seçeneğinde görmüş olduğunuz gibi küresel ışık kaynağımız ve saydam olmayan cismimiz var ve saydam olmayan cismimiz küresel ışık kaynağından daha büyük.
Küresel ışık kaynağı dediğimizde sanki küresel ışık kaynağının bir üst kısmında bir de alt kısmında iki noktasal ışık kaynağı varmış gibi davranacak. O halde bir noktasal ışık kaynağının az önceki derslerimizde iki ışın çiziyordu.
O zaman iki noktası ışık kaynağına toplamda dört tane ışın çizerek oluşan gölgeleri inceleyebiliriz.
Hemen başlayalım.
Işık doğrusal yayılıyordu, bunu zaten biliyoruz.
O halde şu şekilde çizecek olursak ve şu noktaya perde koyduğunuzu düşünecek olursanız görmüş olduğunuz gibi şu bölgede hiç ışık almayan bir tam gölge, şurada bir tam gölge görmüş olduğunuz gibi kısmen ışık alan bölge olduğu için de şu bölgeyi yarı gölge alanı olarak ifade edebiliriz.
B seçeneğine gelecek olursak, küresel ışık kaynağımızla cismimiz aynı boyutlarda. Paralellikten dolayı bunu görebiliyoruz.
O halde yine noktasal ışık kaynağımız varmış gibi, bir üstte bir altta, ışınlarımızı çizecek olursak, şu şekilde paralel iki tane ışınımı çizdim daha sonra cismin bir üst kısmına bir de alt kısmına tekrardan çizdiğimizde ve şuraya perdeyi yerleştirdiğimizi düşünürseniz, görmüş olduğunuz gibi şurası ışık almayan bölge şurası hiç ışık almayan bölge o yüzden burayı tam gölge şurası ışık aldığı için şu bölgemiz yarı gölge ve şu bölgemiz tam gölge olduğunu ifade ettik.
Peki C seçeneğimiz bu durumlardan biraz daha farklı. Bu sefer cismimiz ışık kaynağına göre oldukça küçük.
O halde ışınlarımızı çizecek olursak yine noktasal iki ışık kaynağı bir tepede bir de altta olduğunu söyledim ve ışınlarımı çiziyorum. Işınlarımızı çizdiğimiz tabii ki ışınlar görmüş olduğu gibi belirli bir bölgede kesişecekler. O halde perdemizi şöyle 1.
bölge olarak nitelendirecek olursak, buraya koyacak olsaydık, nasıl bir gölge elde ederdik?
Görmüş olduğunuz gibi şurada hiç ışık almayan bir tam gölge, şurada da görmüş olduğunuz gibi yarı gölge alanı elde ederdik.
O zaman buraya bir konumu demiştik bir konumunda perde üzerinde göreceğimiz görüntü şu olacaktı, bir tam gölge küçük bir tam gölge, bir de şöyle yarı gölge alanı ifade edecektik.
Tam da ışınlarımızın arka tarafta kesişim noktasına koyacak olsaydık yani perdeyi tam da şu iki noktası hizasına koyacak olsaydık perdemizi iki hizasında sadece şurada noktasal bir tam gölge olacaktı.
Çünkü şu bölge hiçbir şekilde ışık almayan bölge, diğer taraflarımız ne olacaktı?
Yarı gölge olacaktı.
Perdemizi üçüncü bölgeye yerleştirdiğimizi düşünecek olursak, üçüncü bölgemizde tamamen şu çünkü ışık kaynağını kontrol ettiğinizde şuradan çıkan ışınlar şu bölgeyi aydınlatıyor, buradan gelen ışınlar da şu bölgeyi aydınlattığı için sadece yarı gölge elde edecektik.
Bu durum aynı zamanda güneş tutulmasının da bir benzeri.
O halde devam edecek olursak, güneş tutulması ve ay tutulmasından bahsedecek olursak, hemen madem güneş tutulmasını söyledik hemen E seçeneğine bakacak olursak güneş, ay ve dünya sıralamasına göre güneşten çıkan ışınlar hemen fayın üzerinden çizecek olursak dünya üzerine şu şekilde, görmüş olduğunuz şu noktayı K noktası olarak nitelendirsek K noktasından bakan bir gözlemci güneş tutulmasını net bir şekilde görmüş olacak.
Fakat daha arkada, tam da aynı hizada şöyle L noktasından bakan bir gözlemci olacak olsaydı, bunun tam tersi hani güneşten ışınlar geliyormuş gibi değil de L noktasından bakan bir gözlemciyi düşünecek olsaydınız ayın gölgesi tam olarak güneşin orta noktasına yerleşmiş olacaktı.
O halde bu çizimimi kaldırıyorum.
L'den bakan kişinin gözlemcinin güneş tutulmasını kısmı göreceğini ifade edebiliriz.
Çünkü ayın gölgesi tam da güneşin ortasında durmuş oldu.
Şu bölge aydınlık.
Çünkü bu bölgede güneşi görüyor.
Şurası tam gölge olarak kısmen güneş tutulmasını görmüş olacaktı.
Ay tutulmasından bahsedecek olursak bu sefer güneş ile ay arasında dünya girdiğini düşünecek olursak yine güneşten çıkan ışınlarımı çiziyorum.
Görmüş olduğunuz gibi ayın bu bölgesi ışık almadığı için dünya üzerinden baktığımızda ay ışık almadığı için dünya üzerinde gözlemciler ayı görmeyecek ve ay tutulmasını olmuş olacak. Bunu da nasıl ifade edebiliriz?
Ay güneşten ışık ışınlarını diyelim, ışık ışınlarını dünya nedeniyle alamaz ve ay tutulması gerçekleşir.
Küresel ışık kaynağı dediğimizde sanki küresel ışık kaynağının bir üst kısmında bir de alt kısmında iki noktasal ışık kaynağı varmış gibi davranacak. O halde bir noktasal ışık kaynağının az önceki derslerimizde iki ışın çiziyordu.
O zaman iki noktası ışık kaynağına toplamda dört tane ışın çizerek oluşan gölgeleri inceleyebiliriz.
Hemen başlayalım.
Işık doğrusal yayılıyordu, bunu zaten biliyoruz.
O halde şu şekilde çizecek olursak ve şu noktaya perde koyduğunuzu düşünecek olursanız görmüş olduğunuz gibi şu bölgede hiç ışık almayan bir tam gölge, şurada bir tam gölge görmüş olduğunuz gibi kısmen ışık alan bölge olduğu için de şu bölgeyi yarı gölge alanı olarak ifade edebiliriz.
B seçeneğine gelecek olursak, küresel ışık kaynağımızla cismimiz aynı boyutlarda. Paralellikten dolayı bunu görebiliyoruz.
O halde yine noktasal ışık kaynağımız varmış gibi, bir üstte bir altta, ışınlarımızı çizecek olursak, şu şekilde paralel iki tane ışınımı çizdim daha sonra cismin bir üst kısmına bir de alt kısmına tekrardan çizdiğimizde ve şuraya perdeyi yerleştirdiğimizi düşünürseniz, görmüş olduğunuz gibi şurası ışık almayan bölge şurası hiç ışık almayan bölge o yüzden burayı tam gölge şurası ışık aldığı için şu bölgemiz yarı gölge ve şu bölgemiz tam gölge olduğunu ifade ettik.
Peki C seçeneğimiz bu durumlardan biraz daha farklı. Bu sefer cismimiz ışık kaynağına göre oldukça küçük.
O halde ışınlarımızı çizecek olursak yine noktasal iki ışık kaynağı bir tepede bir de altta olduğunu söyledim ve ışınlarımı çiziyorum. Işınlarımızı çizdiğimiz tabii ki ışınlar görmüş olduğu gibi belirli bir bölgede kesişecekler. O halde perdemizi şöyle 1.
bölge olarak nitelendirecek olursak, buraya koyacak olsaydık, nasıl bir gölge elde ederdik?
Görmüş olduğunuz gibi şurada hiç ışık almayan bir tam gölge, şurada da görmüş olduğunuz gibi yarı gölge alanı elde ederdik.
O zaman buraya bir konumu demiştik bir konumunda perde üzerinde göreceğimiz görüntü şu olacaktı, bir tam gölge küçük bir tam gölge, bir de şöyle yarı gölge alanı ifade edecektik.
Tam da ışınlarımızın arka tarafta kesişim noktasına koyacak olsaydık yani perdeyi tam da şu iki noktası hizasına koyacak olsaydık perdemizi iki hizasında sadece şurada noktasal bir tam gölge olacaktı.
Çünkü şu bölge hiçbir şekilde ışık almayan bölge, diğer taraflarımız ne olacaktı?
Yarı gölge olacaktı.
Perdemizi üçüncü bölgeye yerleştirdiğimizi düşünecek olursak, üçüncü bölgemizde tamamen şu çünkü ışık kaynağını kontrol ettiğinizde şuradan çıkan ışınlar şu bölgeyi aydınlatıyor, buradan gelen ışınlar da şu bölgeyi aydınlattığı için sadece yarı gölge elde edecektik.
Bu durum aynı zamanda güneş tutulmasının da bir benzeri.
O halde devam edecek olursak, güneş tutulması ve ay tutulmasından bahsedecek olursak, hemen madem güneş tutulmasını söyledik hemen E seçeneğine bakacak olursak güneş, ay ve dünya sıralamasına göre güneşten çıkan ışınlar hemen fayın üzerinden çizecek olursak dünya üzerine şu şekilde, görmüş olduğunuz şu noktayı K noktası olarak nitelendirsek K noktasından bakan bir gözlemci güneş tutulmasını net bir şekilde görmüş olacak.
Fakat daha arkada, tam da aynı hizada şöyle L noktasından bakan bir gözlemci olacak olsaydı, bunun tam tersi hani güneşten ışınlar geliyormuş gibi değil de L noktasından bakan bir gözlemciyi düşünecek olsaydınız ayın gölgesi tam olarak güneşin orta noktasına yerleşmiş olacaktı.
O halde bu çizimimi kaldırıyorum.
L'den bakan kişinin gözlemcinin güneş tutulmasını kısmı göreceğini ifade edebiliriz.
Çünkü ayın gölgesi tam da güneşin ortasında durmuş oldu.
Şu bölge aydınlık.
Çünkü bu bölgede güneşi görüyor.
Şurası tam gölge olarak kısmen güneş tutulmasını görmüş olacaktı.
Ay tutulmasından bahsedecek olursak bu sefer güneş ile ay arasında dünya girdiğini düşünecek olursak yine güneşten çıkan ışınlarımı çiziyorum.
Görmüş olduğunuz gibi ayın bu bölgesi ışık almadığı için dünya üzerinden baktığımızda ay ışık almadığı için dünya üzerinde gözlemciler ayı görmeyecek ve ay tutulmasını olmuş olacak. Bunu da nasıl ifade edebiliriz?
Ay güneşten ışık ışınlarını diyelim, ışık ışınlarını dünya nedeniyle alamaz ve ay tutulması gerçekleşir.
