Kunduz Türkçe ses olayları konu anlatımından herkese merhaba arkadaşlar.
Ünsüz larla ilgili bir diğer ses olayımız da ünsüz tür demesidir.
Ünsüz üremesi, ünsüz üremesi yani ortaya çıkması olarak aklımızda kalsın.
Dilimiz de bazı yabancı kökenli kelimeler ünlüyle başlayan ek aldıklarında ya da başka bir kelimeyle birleşirken, kelimenin sonunda yer alan ünsüz harften bir tane daha ortaya çıkar.
Yani kelimenin kökünde bulunmayan bir ünsüz harf, ek aldıktan sonra ya da başka bir kelimeyle birleşirken ortaya çıkacak.
Bakalım nasıl olacak?
His kelimesini etmek kelimesiyle birleştirdiğimizde his etmek mi deriz?
Hayır, ne deriz?
Hissetmek deriz.
Ben bakıyorum şuradaki S se aşağıda yer alıyor.
Ama şu ikinci se yukarıda var mı?
Yok.
Yani iki kelime birleşirken ortaya bir tane daha ünsüz harf çıktı.
Yani bu da ses olayları ağızdan ünsüz türemiş ise oldu.
Bir tane daha inceleyelim.
Zan ve etmek kelimelerini birleştirdiğimizde oluşan kelime zannetmek olmaz, zannetmek olur.
Burada bir adet n sesi türedi yani ünsüz türemiş si oldu.
Bir diğer ünsüz lerle ilgili ses olayım kaynaştırma harfleri dir yani yardımcı sesleridir.
Arkadaşlar konu anlatımına başlamadan önce bir uyarı yapmak istiyorum.
Bazı kitaplar kaynaştırma harflerini ses olayları olarak alırken bazı kitaplar almıyor.
Zaten sorularda siz de kaynaştırma nın içerik tek bir şekilde çıkacak sesi ses olayı olarak da kullanabilirsiniz.
Dilimizde kurala göre, dilimizdeki kurala göre iki ünlü yan yana gelmez.
Ünlü ile başlayan bir kelimeye, ünlü ile başlayan bir ek geleceği zaman bu iki ünlünün arasına y.
Ş sn ünsüz lerinden biri gelir.
Yani dilimizde bir kural var.
Iki tane ünlü harfi yan yana olamaz. Olursa eğer bu Türkçe kelime olmaz zaten.
Bu iki ünlü yan yana geleceği zaman araya yardımcı seslerden y.
Ş seneye da birileri gelir.
Yardımcı ünsüz lerimizi yaşasın kodlaması ile öğrenebiliriz.
Tabii ki şuradaki ünlü harfleri atmamız gerekiyor.
Örneklere bir bakalım.
Araba kelimesine a yönelme hali ekini getirmek istiyorum.
Araba diyebilir miyim diyemem.
Neydi dilimde iki tane ünlü harf yan yana bulunmazdı.
Ne oluyor araya?
Y.
Ş senelerden biri girecek yani ara bağ ya?
Demem gerekiyor.
Y Kaynaştırma yani yardımcı sesim benim.
Devam ediyorum.
Kapı kelimesine ın tamlama ekini getirmek istiyorum.
Şuradaki iki adet ünlü yan yana duramaz dilimizde.
Ne olacak?
Araya yaş esen eden biri girilecek ve kapı nın olacak.
Şuradaki y benim kaynaştırma im yani yardımcı sesim.
Arkadaşlar bir adet de uyarım var.
Kaynaştırma harflerini ararken eleştirme sayılarına çok dikkat etmem gerekiyor.
Çünkü bazen eleştirme sayılarını yazarken araya ben niye ş seneye getiriyorum.
Bazen de kelimenin kendisinde oluyor.
Mesela iki kelimesine Er İyileştirme ekini getirmek istiyorum.
Oluşan kelime iki er değildir, iki şer olur.
Şuradaki şey kaynaştırma dır.
Yedi kelimesine Er İyileştirme ekini getirmek istiyorum.
Oluşan yeni kelime yedi er değil, yedi şer olur.
Şuradaki ş kaynaştırma olur.
Ancak şuna dikkat etmem gerekiyor.
Beş kelimesine eğer iyileştirme ekini getirdiğimde oluşan yeni kelime beş şer olmaz.
Ben buna beşer derim ve burada kaynaştırma yok.
Buna çok dikkat edelim.
Aynı şey yetmiş için de geçerli.
Yetmiş sayısına Er İyileştirme ekini getirdim.
Oluşan yeni kelime yetmiş şer değil, yetmiş şer olur.
Yani arada bir kaynaştırma yok.
Buna çok dikkat etmem gerekir.
Ünsüz larla ilgili bir diğer ses olayımız da ünsüz tür demesidir.
Ünsüz üremesi, ünsüz üremesi yani ortaya çıkması olarak aklımızda kalsın.
Dilimiz de bazı yabancı kökenli kelimeler ünlüyle başlayan ek aldıklarında ya da başka bir kelimeyle birleşirken, kelimenin sonunda yer alan ünsüz harften bir tane daha ortaya çıkar.
Yani kelimenin kökünde bulunmayan bir ünsüz harf, ek aldıktan sonra ya da başka bir kelimeyle birleşirken ortaya çıkacak.
Bakalım nasıl olacak?
His kelimesini etmek kelimesiyle birleştirdiğimizde his etmek mi deriz?
Hayır, ne deriz?
Hissetmek deriz.
Ben bakıyorum şuradaki S se aşağıda yer alıyor.
Ama şu ikinci se yukarıda var mı?
Yok.
Yani iki kelime birleşirken ortaya bir tane daha ünsüz harf çıktı.
Yani bu da ses olayları ağızdan ünsüz türemiş ise oldu.
Bir tane daha inceleyelim.
Zan ve etmek kelimelerini birleştirdiğimizde oluşan kelime zannetmek olmaz, zannetmek olur.
Burada bir adet n sesi türedi yani ünsüz türemiş si oldu.
Bir diğer ünsüz lerle ilgili ses olayım kaynaştırma harfleri dir yani yardımcı sesleridir.
Arkadaşlar konu anlatımına başlamadan önce bir uyarı yapmak istiyorum.
Bazı kitaplar kaynaştırma harflerini ses olayları olarak alırken bazı kitaplar almıyor.
Zaten sorularda siz de kaynaştırma nın içerik tek bir şekilde çıkacak sesi ses olayı olarak da kullanabilirsiniz.
Dilimizde kurala göre, dilimizdeki kurala göre iki ünlü yan yana gelmez.
Ünlü ile başlayan bir kelimeye, ünlü ile başlayan bir ek geleceği zaman bu iki ünlünün arasına y.
Ş sn ünsüz lerinden biri gelir.
Yani dilimizde bir kural var.
Iki tane ünlü harfi yan yana olamaz. Olursa eğer bu Türkçe kelime olmaz zaten.
Bu iki ünlü yan yana geleceği zaman araya yardımcı seslerden y.
Ş seneye da birileri gelir.
Yardımcı ünsüz lerimizi yaşasın kodlaması ile öğrenebiliriz.
Tabii ki şuradaki ünlü harfleri atmamız gerekiyor.
Örneklere bir bakalım.
Araba kelimesine a yönelme hali ekini getirmek istiyorum.
Araba diyebilir miyim diyemem.
Neydi dilimde iki tane ünlü harf yan yana bulunmazdı.
Ne oluyor araya?
Y.
Ş senelerden biri girecek yani ara bağ ya?
Demem gerekiyor.
Y Kaynaştırma yani yardımcı sesim benim.
Devam ediyorum.
Kapı kelimesine ın tamlama ekini getirmek istiyorum.
Şuradaki iki adet ünlü yan yana duramaz dilimizde.
Ne olacak?
Araya yaş esen eden biri girilecek ve kapı nın olacak.
Şuradaki y benim kaynaştırma im yani yardımcı sesim.
Arkadaşlar bir adet de uyarım var.
Kaynaştırma harflerini ararken eleştirme sayılarına çok dikkat etmem gerekiyor.
Çünkü bazen eleştirme sayılarını yazarken araya ben niye ş seneye getiriyorum.
Bazen de kelimenin kendisinde oluyor.
Mesela iki kelimesine Er İyileştirme ekini getirmek istiyorum.
Oluşan kelime iki er değildir, iki şer olur.
Şuradaki şey kaynaştırma dır.
Yedi kelimesine Er İyileştirme ekini getirmek istiyorum.
Oluşan yeni kelime yedi er değil, yedi şer olur.
Şuradaki ş kaynaştırma olur.
Ancak şuna dikkat etmem gerekiyor.
Beş kelimesine eğer iyileştirme ekini getirdiğimde oluşan yeni kelime beş şer olmaz.
Ben buna beşer derim ve burada kaynaştırma yok.
Buna çok dikkat edelim.
Aynı şey yetmiş için de geçerli.
Yetmiş sayısına Er İyileştirme ekini getirdim.
Oluşan yeni kelime yetmiş şer değil, yetmiş şer olur.
Yani arada bir kaynaştırma yok.
Buna çok dikkat etmem gerekir.
