İmge ve Teşbih

Bu dersimiz de imge ve söz sanatları konusu üzerinde duracağız.
Önce İmge nedir örnekleriyle birlikte görelim.
Daha sonra da söz sanatlarına geçeceğiz.
Şimdi İmge bir varlığı, bir kavramı veya durumu canlı ve daha duygulu anlatmak için onu başka varlık, kavram ya da durumların çizgi ve şekilleriyle tasarlamak.
Yani bir kavramı anlatırken aslında başka bir varlığı kullanarak, yani çağrışım yoluyla sanat yapma da diyebiliriz.
Bakın.
Şimdi burada önemli bir notum var benim sanatçı imgeyi oluştururken dikkat gerçeği izlenimlerin den hareketle yeniden şekillendirir.
Yani dışarıda bakacak.
Diyelim ki sanatçı mesela bir ressamı düşünür.
Tabii aynısını bir şair için de düşünebiliriz.
Yani bakacak gerçek bir olayı alacak olduğu gibi aktarmış.
Yani izlenimlerin den hareketle onu yeni sözcüklerle anlatmaya çalışacak.
Biz buna imge diyeceğiz.
Yani yeni bir anlatım için hayal gücü ile alışılmamış sözler bulacağız.
Bakın olduğu gibi değil de farklı sözlerle ifade edeceğiz.
Ve en doğru ifade aslında sözcüklerin çağrışım gücünü kullanacağız.
İsterseniz bakın örneğin bize bakalım.
Dünyaya geldiğim anda yürüdüm.
Aynı zamanda iki kapılı bir handa gidiyorum.
Gündüz gece derken bakın iki kapılı bir handa olayında arkadaşlar bir imge söz konusudur.
Nasıl yani?
Aslında iki kapılı bir han dediği dünya ve ahiret yolculuğu.
Yani doğduk ve öleceğiz.
Bakın.
Âşık Veysel'in bir şiiri.
Âşık Veysel bu şiiri anlatırken Aslında iki kapılı bir handa yürüyorum derken gidiyorum gündüz gece derken ölüm ve yaşam arasından bahsediyor.
Bakın burada ne yaptı.
Bakın direk ölüm veya hayat yaşam demedi.
İki kapılı Birhan diyerek burada bir imge oluşturdu.
Yani gerçeği aldı.
Çağrışım gücünü kullandığı sözcüklerin kafasında yeniden bir hayal gücü.
Bakın burası önemli bir hayal gücüyle, alışılmamış bir söz kullanarak burada imge yapmış oldu imge bu arkadaşa.
Şimdi geldik söz sanatlarına, yani diğer ismiyle edebi sanatlar.
Şimdi edebi sanat nedir?
Nerede kullanacağız, nasıl kullanacağız ve çeşitleri nelerdir?
İsterseniz bunun üstünde durmaya başlayalım.
Şimdi arkadaşlar anlatımı, renklendirmek, zenginleştirmek ve daha etkili hale getirmek için söz ve anlama bağlı anlatım inceliğini bir söz sanatı yani edebi sanatlar diyeceğiz.
Yani şunu anlıyorum ben anlatımı güzelleştirmek, renklendirmek, zenginleştirmek, insanların okuyanların dikkatini çekmek, daha güzel hale getirmek için ne yaparız?
Biz edebi sanatlar kullanırız, ilk edebi sanatımız dan başlıyoruz.
Teşbih yani benzetme arkadaşlar.
Aralarında değişik yönlerden benzerlik ilgisi bulunan iki kavramdan bakın.
Güçsüz olanın emeğini şurasına dikkat!
Güçsüz olanın güçlü olana benzetilmesi der.
Şimdi öncelikle benzetmenin dört ögesi olduğunu bileceğiz.
Arkadaşlar benzeyen yani zayıf olan, kendisine benzetilen yani güçlü olan.
Benzetme yönü yani aktarılan özellik hangi yönüyle benzetilmiş ve benzetme.
Dass mız yani bunlar da zaten genellikle gibi ed.
Sanki de kullanılır kadar ed atının da kullanıldığını söyleyebiliriz.
İsterseniz örnek cümle bizden benzetmenin dört unsurunu bulalım.
Şimdi ne demiş arkadaşım?
Tilki gibi kurnaz dır.
Şimdi burada ne ineğe benzetilmiş bir kere benzeyen arkadaşım.
Hemen yazıyorum bakın.
Peki arkadaşım kime benzetilmiş?
Tilkiye benzetilmiş?
O zaman ne diyeceğim?
Kendisine benzetilen diyeceğin bakın gibi var gibi.
Neydi bizim Eda mızı yani benzetmeye.
Peki arkadaşım tilkiye hangi yönüyle benzetilmiş?
Kurnaz olma yönüyle benzetilmiş.
O zaman buraya da ne diyeceğim?
Benzetme yönü diyeceğim.
İsterseniz örneğimizde bir bakalım.
Ah bu Türkçüler, türkülerimiz ana sütü gibi temiz, ana sütü gibi candan.
Şimdi buradan ne ineğe benzetilmiş.
Bakın türküler veya türkülerimiz benzeyen neye benzetilmiş.
Bakın ana sütüne benzetilmiş.
Peki hangi yönüyle benzetilmiş?
Hem candan, yani samimi olma yönüyle, hem de bakın temiz olma yönüyle benzetilmiş.
Ama ben buraya benzetme yönü yazıyorum.
Zaten gibi de bizim benzetme ecdadımız olur.
İşte bakın bir şiirde bana benzetmeyi sorduklarında ben önce cümleyi okuyacağım.
Neyin neye benzetildiğini kafamda tasarlayacak.
Daha sonra bu benzetmenin dört unsurunu bu örnekler üzerinde uygulayacağım.
Ve bir notumuz.
Arkadaşlar eğer sadece bakın dikkat!
Benzeyen veya kendisine benzetilen kullandıysa.
Yani benzetme yönüyle benzetme edası yoksa.
O zaman ben buna tespihi beliğ diyeceğim.
Yani güzel benzetme, yani yalın teşbih.
İsterseniz örneğimiz Z.
Bakalım kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda.
Bakın bir şey bir şeye benzetilmiş, vatan cennete benzetilmiş.
Bakın benzeyen vatan neye benzetilmiş.
Kendisine benzetilen cennet.
Peki hangi yönüyle benzetilmiş?
Güzel olma yönüyle değil mi?
Güzel olma.
Çünkü cennet güzel.
O güzel ifadesi yok.
Benzetme yönünü kullanmamış.
Peki benzetme Datça var mı?
Cennet kadar güzel ve vatan veya cennet gibi güzel vatan deseydi ama yok.
O zaman sadece kendisine benzetilen ve benzeyen kullanıldığı için biz buna teşbih hibeli yani güzel benzetme diyeceğiz.