Önyargı, Yakınma ve Sitem Cümleleri

Ön yargı cümleleri.
Gerçekleşmemiş bir olay ya da durumla ilgili olarak bir kişi ile ilgili olumlu veya olumsuz görüş bildiren cümlelere denir.
Biz ama ön yargı dediğimiz zaman günlük yaşantımızda hep olumsuz durumlar için konuşuruz.
Ön yargı cümlelerinde olumlu veya olumsuz görüş bildirmiş olacak ama gerçekleşmemiş bir durum ya da olaydan bahsedeceğiz.
Ya da herhangi bir kişinin daha gerçekleşmemiş bir olayından ya da durumundan bahsedeceğiz.
Ön yargı, önden oluşturulan daha gerçekleşmemiş bir durum ya da eylemle ilgili önden oluşturulan yargı, düşünce anlamındadır.
Cümlemize bakalım.
Akşama kadar bu ödevleri bitiremez.
Daha gerçekleşmemiş bir durum var.
Ödevlerin yapılıp yapılmadığı bile belli değilken diyor ki akşama kadar bu ödevleri bitiremez.
Olumsuz bir durumdan bahsediyoruz.
Olumsuz bir ön yargı aslında burası.
Ön yargı cümlesi diyoruz buraya.
Çünkü akşam olmamış daha ve ödevler bitip bitmediği belli değil.
Son kitabı yine milyonlar satacak dediğimiz zaman kitabın ne kadar sattığı bile belli değilken yine milyonlar satacak diyor.
Önden bir yargı belirtiyor.
Ön yargı cümlesi burada ama olumsuz bir durum için değil, olumlu bir durum.
Olumlu bir ön yargı diyebiliriz.
Duyduklarına çok sevinecek, duyup duymadığı daha belli değil.
Duyma işlemi gerçekleşmemiş, eylemi gerçekleşmemiş.
Bunun üzerine çok sevinecek diyor.
Daha olmamış bir durum üzerine bir yargı belirtilmiş.
O yüzden burası da yine nedir?
Ön yargı cümlesidir.
Bu işte başarılı olursun.
Bu işte başarılı olup olmadığını daha işe başlamamış bile neredeyse.
Başlamış olsa bile daha başarısını göstermemiş ama kişi onun başarılı olacağını düşünüyor, olacağını düşünüyor ve bir yargı belirtiyor.
Daha eylem gerçekleşmemiş olmasından dolayı da biz buna ne diyoruz?
Ön yargı cümlesi diyoruz.
Yakınma cümleleri.
Yakınma.
Düşüneceğimiz üzere rahatsız olunan bir durum ya da olayla ilgili duyguları anlatmaktır.
Yakınma cümlelerinde de rahatsız olunan bir durum ya da olayla ilgili duyguları anlatan cümleler diyebiliriz.
Burada dikkat edeceğimiz nokta bir şikayet etme, sızlanma söz konusu olacak ve bu cümlelerden şikayet ettiğimiz her neyse onu muhatap olduğumuz kişiye değil de hani ortaya anlatmak ya da bir başkasına söylemek gibi bir ifade ile anlatmak daha doğru olabilir.
Yakınma dediğimiz zaman genel olarak bir anlatım var.
Kişiye özel bir anlatım yoktur.
O yüzden şimdi örneklerden daha iyi kavrayacağımızı düşünüyorum.
Söyleyin kim anlar benim derdimden.
Burada yakındığı bir durum var, dertli ve.
Benim derdimden kimse anlamaz demeye çalışıyor fakat ortaya söylüyor.
Yani muhatap olduğu herhangi bir kişi yok.
Kimse beni anlamaz, ortaya serzenişte bulunuyor.
O yüzden buraya biz ne diyoruz?
Yakınma cümlesi diyoruz.
Yakınma cümlesindeki bu ayrıntı önemlidir.
Kişiye birebir kişiye sitemde bulunmaz.
Genel olarak bir sitem söz konusudur.
Ya da bir başkasına anlatma söz konusudur.
Dost dediklerim arkamdan vurdu dediğimizde burada dostları ile ilgili problemler yaşamış, sıkıntılar yaşamış ve bunu ortada anlatıyor, dillendiriyor.
Fakat şu dostum bana bunu yaptı şeklinde bir anlatım da olabilirdi.
Ya da dost bildiği bir kişiye birebir ona bir serzeniş yok.
Burada ona bir yakınma yok.
Evet, yakınma cümlesi diyebiliriz buna da.
Bunca iş bana yüklenmez ki.
Çok fazla iş yaptığından burada şikayet ediyor ve ortaya konuşuyor.
Muhatap olduğu herhangi bir kişi yok.
O yüzden yakınma cümlesi diyoruz.
Sitem cümleleri, olumsuz bir durumun şikayet edildiği cümleler bunlar yine yakınma cümlelerindeki gibi.
Fakat yakınma cümlelerinden farkı rahatsızlık veren olumsuz durumu bizzat kişinin kendisini ifade etme söz konusudur.
Sitem cümlelerinde yani sitem cümlesi denildiği zaman bir kişiye sitemde bulunuyoruz.
Yakınma cümlesinde ise genel olarak bir yakınmamız söz konusu oluyor.
Bendeki yerin çok ayrıydı dediğimizde burada ifade eden kişi muhatap olduğu birebir bizzat karşılığını verdiği kişiye bir serzenişte bulunuyor.
Bir yakınma da bulunuyor aslında.
Bir hızlanma durumu, şikayetçi olma durumu var.
Fakat yakınma cümlesi diyemeyiz buraya.
Çünkü burada bir kişiden bahsedebiliriz.
Bendeki yerin sen diyor aslında sen kişisine bizzat bir sızlanması, bir şikayetçi olma durumu var.
O yüzden buraya biz ne diyoruz?
Sitem cümlesi diyoruz.
Peki bunu biz yakınma cümlesi şekline çevirebilir miyiz?
Ya da ikisinin arasında nasıl bir fark olduğunu daha rahat görmemiz bakımından yakınma cümlesi haline çevirsek nasıl olur?
Şöyle dersek eğer.
Bendeki yeri çok ayrı idi.
dersek bir başkasına anlatmış oluyoruz.
Muhatabına anlatmadı, burada sen kişisine anlatmadı.
O yüzden burası sitem cümlesi idi.
Fakat bendeki yeri çok ayrıdır dediğinde bir başkasını anlatıyor ya da ortaya söylüyor.
O yüzden burası ne olur?
Yakınma cümlesi olur.
Aralarındaki fark bu.
Evet, bunu yapacağın aklıma gelmezdi.
Cümlesine baktığımız zaman yine muhatap olduğu bir kişi var yapacağın dediğine göre sen kişisine yine ne yapmış bir şikayetçi olmuş.
Sızlanıyor yani.
Baktığımızda o zaman burası bizzat bir kişiye şikayet ettiği için sitem cümlesi diyoruz.
Burası bir sitem cümlesi artık.
Peki bunu yakınma cümlesi haline getirmek istersek ne dememiz lazım?
Hemen bakalım bunu yapacağı aklıma gelmezdi dersek yakınma cümlesi yapmış oluruz.
Bunu yapacağı aklıma gelmezdi.
Çünkü burada şikayet ettiği kişiye anlatmıyor, bir başkasına ya da genel olarak bir konuşma yapıyor.
O yüzden burası da ne olur artık?
Yakınma cümlesi olur.
Onu benden daha çok sevdin, Yine bir sen kişisine seslenmiş, burada bir serzenişi var, şikayetçi olma durumu var.
Sevgi eksikliği hissediyor içinde.
O zaman burası nedir?
Bir kişiyle muhattap olduğu için bir kişiye sadece şikayetini dile getirdiği için sitem cümlesi burası diyoruz.
Peki bunu yakınma cümlesi olarak nasıl yapabiliriz?
Onu benden daha çok sevdi dersek bir başkasına anlatma durumu karşımıza çıkar.
Daha çok sevdi, sevmiş.
Başka türlü kipler de kullanabiliriz.
Bunun aynısı olsun istiyorsak bu şekilde o zaman buraya da ne diyoruz biz?
Yakınma cümlesi yapmış olduk böylelikle.
Bu üç cümlemize bakalım, şimdi bakalım bu üç cümlemizden hangisi ön yargı, hangisi yakınma, hangisi sitem cümlesi acaba?
Bu yıl ehliyet alırsın.
Dediğimiz zaman gerçekleşmemiş bir durum var ve bu durumla ilgili olarak kişinin kendi görüşünü bize anlattığını görüyoruz ya da düşüncesini anlattığını görüyoruz.
O zaman burada biz neden bahsedebiliriz?
Bir yargı belirtilmiş bize.
Önyargı cümlesi dememiz doğru olur.
Önyargı cümlesi.
Yaptığım iş beğenilmiyor dediğinde herhangi bir kişiye mi serzenişte bulunuyor, şikayetçi oluyor ya da ortaya mı söylüyor, bir başkasına mı söylüyor?
Muhatabına söylenen bir şikayet yok burada.
O zaman buraya ne diyoruz?
Yakınma cümlesi diyoruz.
Durumdan yakınıyor çünkü.
Beni hiç önemsememişsin.
Artık önemsemeyen kişiye direkt olarak muhatabına söylenen bir cümle var ise bir şikayetçi olma durumu var ise neyden bahsediyoruz?
Sitemden bahsediyoruz.
Sitem cümlesi burası da.