Edebi Metinlerle Öğretici Metinlerin Farkı

Merhaba sevgili arkadaşlar, bu dersimiz de metinlerin sınıflandırılmasında kullanılan ölçütler nelerdir?
Ben sinirimi hangi kıstaslara göre ayırdım?
Yani öğretici metin, sanatsal metin, olay çevresinde gelişen metin gibi.
Ben bunu neye göre ayırdım, isterseniz onlar üzerinde duralım.
Bir kere metinleri sınıfa andırırken kullandığım ölçülerden birincisi Messi'nin amacıdır arkadaşlar.
Bakın ben metni mi hangi amaçla yazdım?
Yani ben bilgi vermek amacıyla mı yazdım ki, böyle olursa öğretici metin, yoksa estetik bir kaygıyla mı yazdım?
O zaman sanatsal metin olur.
Bakın bu benim birinci kıstası içerik.
Yani konu benim ölçü olarak kullandığım ikinci ölçüm dür.
Yani eğer ben.
Günlük gezi, yassı mektup gibi türler kullandıysa gerçek hayattan alıyorum daha çok.
Ama mesela masalı kullandıysa olağanüstü olaylar var.
Onları konu olarak işlerim ben ve dolayısıyla bu da bir ölçümler.
Bakın olağanüstü olaylar, gerçek olaylar.
Bir sonraki kıstası mız, dil, arkadaşlar, dil, özellikle dil ve işlevi.
Yani ben bilgi vermek amacıyla yazıp gönder, görsel bir dilde mi kullandım, öğretici mi etsin, yoksa sanatsal bir kaygı güttüğü ve sanatsal işlerde kullandım.
Sanatsal bir metin mü yaptım bakın.
Bu da bizim için bir ölçüdür aynı zamanda dönemin zihniyeti.
Yani her eser her tür bir zihniyeti temsil eder.
Yani zihniyet bir dönemdeki dini, siyasi, sosyal, ekonomik, askeri hayat, duygu, anlayış, zevk.
Bütününe biz zihniyet diyoruz ki her metnin, her türün kendine ait bir zihniyeti vardır.
Aynı zamanda gerçeklikle olan ilişkisi bir metnin aynı zamanda sınıflandırmasında da kullanılan bir ölçüt dür.
Nedenmi?
Eğer tamamen gerçek olayları anlatıyorsa o zaman öğretici metindir mesela.
Ama mesela anılar gibi, mektup, günlükler gibi.
Mesela hani hayatında Gezi yazısı gibi kendi hayatındaki gerçek bir olayı da anlatabilir.
Ama roman ve hikayede olduğu gibi gerçek olayı alıp kurmaca bir şekilde de anlatabilir.
Bu da yine bizim için kıstas olacak.
Anlatsın yöntemleri, bakın anlatım yöntemleri de.
Biz metinleri sınıfı andırırken kullandığımız bir yöntemdir.
Yani öğretici metinlerde daha çok açıklayıcı, tartışmacı anlatım varken, sanatsal metinlerde bütünleyici ve büyüleyici bir anlatım var.
Ve son olarak biçimsel özellikler yine metinleri sınıflandırmada kullandığımız bir özelliktir.
Mesela şiirler mısralar halinde alt alta yazılır.
Biçimsel yani dış görünüş ama düzyazı şeklinde yazılan mesele romanlar düz yazı şeklinde yazılır.
Bu biçimsel, özelikle metinleri sınıflandırmada kullandığımız ölçütler ve ölçütler erdemdir.
Peki biz sanatsal ve öğretici metinleri birbirinden nasıl ayıracağız?
Bir kere sanatsal metinlerde kesinlikle bilgi vermek amacı yok ama öğretici metinlerde bilgi vermek amacı var.
Bakın çünkü öğretmek amaçlıdır.
Sanatsal metinlerde sanat kaygısı kesinlikle vardır.
Bakın neden?
Çünkü ben estetik bir haz uyandırmak isteyeceğim.
Ama öğretici metinlerde sanat kaygısı yoktur.
Bakın bu da yine ikisini birbirinden ayıran bir özelliktir diyebiliriz.
Sanatsal metinlerin kurmaca olduğunu söyleyebiliriz.
Ama kesinlikle öğretici metinler kurmaca değil, gerçek hayattan alınır.
Daha çok bilimsel ve tarihsel metinlerin, felsefik metinlerin kullanıldığını söyleyebiliriz.
Kurmaca lık yoktur.
Öğretici metinlerde, sanatsal metinlerde değil, sanatsal işlevi de kullanılırken öğretici metinler de değil.
Bilgi veren yani gönder egesel işlevi de kullanılır.
Arkadaşlar aynı zamanda sanatsal metinlerde sözcükler daha çok mecaz ve yan anlamıyla kullanılırken, öğretici metinlerde biz sözcüklerin daha çok gerçek anlamıyla kullanıldığını görmekteyiz.
Sanatsal metinlerde öznellik yani kişisel lik yazan kişinin duygu ve düşüncelerinin ön planda olduğunu görüyoruz.
Ama öğretici metinlerde bilgi vermek, öğretmek amaçlandığı için nesnellik ın hakim olduğunu söyleyebiliriz.
Sanatsal ve öğretici metinleri de bu şekilde ayırt edebiliriz.
Konumuzla ilgili örnek bir soru çözelim.
Yukarıda sınıflandırılması yapılan metinlerden hangisi yanlış gösterilmiştir?
Hemen metin lerimize bakalım.
Arkadaşa masal anlatmaya bağlı metin midir?
Evet, masallar bir olayın çevresinde gelişen ve anlatmaya bağlı olan metinlerdir.
Tiyatro göstermeye bağlı mevsimidir.
Evet, özelikle de sahnede gösterildiği için göstermeye bağlı metinler diyeceğiz.
Anı öğretici metinlerdir.
Evet, anı bir öğretici metinlerdir ve kişinin geçmişte yaşadığı bir olayı anlattığı genellikle bir yazı türüdür.
Şiir, coşku ve heyecana bağlı bir metindir.
Evet, coşku ve heyecan metnidir.
Gezi yazısı olay çevresinde gelişen bir metindir demiş.
Hayır.
Gezi yazısı olay çevresinde gelişen bir metin değil.
Gezi yazısı.
Öğretici metinlerden bir bakın.
Gezi yazısı öğretici metinlerden midir?
Kişisel hayatı konu alan öğretici metinlerden dir.
O zaman yanlış olarak gösterilen çürümüş 5 numaralı yani eş hakkında gösterilen gezi yazısı olacak.