Halk Edebiyatı ve Divan Edebiyatı

İkinci edebiyat dönemimiz.
Arkadaşlar islamiyetin etkisindeki Türk edebiyatı mıdır?
Peki bu dönemde ilk eserler hangi Türkçeyle verilmiş?
Yani bu Kutadgu Bilig, Divanu Lügati't-Türk'te, Abdülhak Ay, Divan ı Hikmet, İslamiyetin etkisine girilince verilen ilk eserlerden dır.
Arkadaşlar, bu eserler hakkaniyet dediğimiz Türkçeyle verilmiştir.
Bunu unutmuyoruz.
Peki biz İslami devir Türk edebiyatını kaç bölümde inceleyeceğiz?
Hemen iki bölümde inceleyeceğiz.
Arkadaşlar Halk Edebiyatı ve Divan Edebiyatı.
İsterseniz şimdi onları görmeye başlayalım.
Arkadaşlar.
Halk edebiyatı, halkın arasında gelişen İslamiyet öncesi Türk edebiyat geleneklerinin uzantısı.
Bakın dikkat edin birazdan göreceğiz.
Mesela dörtlük lerin olması, yarım kafiye nin olması, hece öz sunulması.
Bunlar İslamiyet öncesi geleneğin bir devamıdır.
Bunu unutmuyoruz ve aynı zamanda sözlü bir edebiyattır.
Genel itibariyle arkadaşlar bu dönemde eserlerin doğaçlama olarak söylendiğini ifade edebiliriz.
Doğaçlama olarak üretilen eserler kuşaktan kuşağa da bakın sözlü olarak yayılmıştır.
Dil halkın konuştuğu dildir arkadaşlar yani günlük konuşma dilidir.
Peki günlük konuşma dilinin içerisinde deyim ve halk söyleşileri olacak mı?
Elbette ki olacak.
Şiirler ozan yani aşık dediğimiz kişilerce bağlama adı verilen bakın İslam öncesinde kopuz, halk edebiyatında bağlama adı verilen bir sazın eşliğinde söylenirdi.
Arkadaşlar bak peki bu edebiyatımızda genellikle nazım birimi olarak ne kullanılmış?
Dörtlük lar bakın kullanılır.
Hemen buraya not ediyoruz.
Peki ölçümüz nedir?
Genellikle daha çok büyük oranda hece ölçüsü kullanmıştır.
Aruz ölçüsünü az da olsa kullananlar var.
Kafiye miz yani uyak olarak arkadaşa yarım, kafiye nin yarım uyan kullanıldığını söyleyebiliriz.
Ve halk edebiyatında bakın somut bir anlayış vardır yani.
Doğa ve gerçek yaşam var.
Yani sevgililer bile gerçektir.
Hani Karacaoğlan'ın o aşık olduğu her çeşme başına gidip aşık olduğu kişiler aslında gerçek somut kişilerdir.
Divan edebiyatındaki gibi soyut değildir.
Anonim halk edebiyatı, yani söyleyeni belli olmayan mani, ninni, türkü, aşık tarzı, halk edebiyatı yani ozanların aşık arı, saz eşliğinde söylediği, yani karaca olanların, Dadaloğlu nun, Erzurumlu Emrah'ın, Ercişli Emrah'ın olduğu aşık edebiyatı.
Bir de arkadaşlar dini, tasavvufi halk edebiyatı olmak üzere üçe ayıracağız.
Tabii ileride daha detaylı göreceğiz.
Dini, tasavvufi, ilahi, nefes, şadiye türlerinin olduğu, Yunus Emre lerin, Kaygusuz Abdal ların ön planda olduğu bir Pir Sultan Abdal'ın mesele ön planda olduğu bir edebiyatımız dır.
Dini, tasavvufi halk edebiyatı ve divan edebiyatı arkadaşa.
Divan edebiyatı neden divan edebiyatı demiş?
Çünkü şairler eserlerini Divan adı verilen kitaplarda toplamış.
Bakın onun için Divan Edebiyatı denmiştir ama şiir divan edebiyatında düz yazıya göre daha çok gelişmiştir.
Bunu unutmuyoruz.
İlk ürünleri veren, daha doğrusu divan edebiyatının da ilk şairi sayılan sanatçımız Hoca der hanidir.
Bakın peki divan edebiyatı en parlak dönemini kaçıncı yüzyılda yaşamış?
16'ncı yüzyılda arkadaşlar, özellikle Fuzuli, Baki, Nabi, Nef in Nedim, Şeyh Galip Türk edebiyatının en önemli divan sanatçılarından dır.
19'uncu yüzyıldan itibaren artık divan edebiyatının, Batı edebiyatının etkisine girmekle birlikte öneminin azaldığını görüyoruz.
Peki hangi ölçü var?
Bakın halk edebiyatında hece.
Ama divan edebiyatında aruz ölçüsü var.
Halk edebiyatında dörtlük yer vardı ama divan edebiyatında dörtlük olmakla birlikte ağırlıklı olarak beyitler vardır.
Kafiye halk edebiyatında kulak için, divan edebiyatında göz içindir.
Halk edebiyatında yarım kafiye kullanılırken, divan edebiyatında arkadaşlar genellikle zengin kafiye nin kullanıldığını görüyoruz.
Özellikle Arapça ve Farsça sözcüklerin yoğun olduğu ağır bir dilinin olduğunu da söyleyebiliriz.
Söz sanatları arkadaşlar çok yoğun olarak kullanılmıştır.
Şiirlerde özellikle başlık olmadığını söyleyebiliriz.
Sebebi de arkadaşlar bütün güzelliği değil de divan edebiyatında parça güzelliği olduğu için başlıklar kullanılmamıştır belki.
Peki anamdan anam mı?
Önemli üslup mu, söyleyiş mi?
Elbetteki söyleyiş güzelliği sanat yapma divan edebiyatında daha önemlidir.
Mazlumun yani kalıplaşmış söz dediğimiz o klişe ifadeler sıkça kullanılmıştır işte.
Kirpikler o kaşlar yaya mesela gamze kafire benzetilmiş gibi.
Bunlar maymun dur arkadaşlar ve şairler genellikle şiirlerinin sonunda takma ad olarak dediğimiz mahlası da kullanmışlardır ve divan edebiyatının halk edebiyatına göre soyut bir edebiyat, hatta saray edebiyatı da denmiştir.
Halktan kopuk soyut bir edebiyat, sevgililerin bile güzellerin bile soyut olduğunu, hayali gerçek olmadığını söyleyebiliriz.