Evet arkadaşlar ilk Türk İslam alet olan kahramanlarla başlıyoruz.
Kara anlar.
Orta Asya'da kurulmuştur.
Kurulduğu bölge tamamen Türk dür arkadaşlar.
Şimdi Uygurların yıkılmasıyla kurulacağını bilelim.
Karluk, Yağma, Çiğil Türkleri tarafından kuruluyor gençler.
Kurucusu Bilge Kül Kadir Han dır.
Yine merkez neresidir?
Ordu balıktır arkadaşlar.
Yani Ordu şehri anlamına geliyor.
Balık şehir demektir.
Satuk Buğra Han zamanında biliyorsunuz kendisi İslamiyeti kabul edecek ve daha sonra devlet de İslam'a geçecek.
Yani Karahanlılar bir geçiş devletidir arkadaşlar.
Yani Türklerin İslam'a ve Türk İslam sentezine bir geçiş aşamasında olduğunu bilelim.
Peki Satuk Buğra Han zamanında İslami kabul edilmiş en parlak dönem bize ne zamandır hocam Yusuf Kadir Han döneminde dir.
Yani Karahanlılar en uzak sınırlara Yusuf Kadir Han zamanında ne yapacaklar çalışacaklardır.
Gazneliler ile müttefik olmuşlar.
Saman oldu dine son vermişlerdir.
Arkadaşlar Mavera haneleri bölgesini ele geçirmişlerdir.
Peki bu Maveraünnehir bölgesinin özelliği ile Aral nehrin iki arasında bulunan bölgeye biz diyoruz Maveraünnehir diye.
Yani burası ticari bir bölge, potansiyeli yüksek bir bölge.
Arkadaşlar zamanla zayıflayan Kara Hunlar yine eski Türk teşkilatında olduğu gibi doğu ve batı olmak üzere ikiye dönüyorlar.
Batı Kara Hanları Harezmşahlar.
Bu da bir Türk devleti, doğu kara hanları ise Kara yı taylar yani Moğolların ataları bunlara son veriyor diyoruz.
Peki Kara Han'dan özellikleri nedir?
Arkadaşlar şu ilk Türk-İslam eserlerini oluşturmuşlardır.
Tarih olarak doğaldır.
Çünkü ilk Türk İslam Devleti.
Karahanlılar ise Orta Asya'da kurulmuş, o zaman ilk Türk İslam eserlerinde Karahanlılar verir.
Bu bir.
2.
Uygur alfabesini kullanmışlardır.
Evet, şimdi Uygurlar İslam öncesi bir Türk devleti ama kara anlamı Müslüman olsa dahi Arapça değil, Ural ifadesini kullanıyorlar.
Önemli bir gelişme.
Ribat adında kervansaraylar yapılır arkadaşlar.
Ribat ların buradaki özelliği şu.
Hem ticareti geliştirmek hem de sınır güvenliğini sağlamak hem de birçok kişiyi müslüman edebilmek amacı taşır.
Ileri karakol görevi de görür ama asıl amacı ticari faaliyetleri desteklemek ve ülkede ticari faulleri artırmaktır arkadaşlar.
İlk Türk İslam medreselerinde yine Karahanlılar kurmuştur ve bakın o zaman ilk Türk İslam Medresesi, ilk Türk İslam eserleri gibi ilkleri duyarsam aklıma kim gelecek?
Hocam ilk Müslüman olan Türk devleti kara anlar gelecek.
Peki medrese saçtan ne yapmışlardır?
Hocam ilk defa burslu eğitim sisteminde yine Karahanlılar başlatmış diyoruz.
Şimdi burada ilk Türk İslam eserleri demiştik.
Onlara bir değinelim.
Hemen burada arkadaşlar şöyle ok çıkartalım.
Birinci İslam eser arkadaşlar Kutadgu Bilig dir.
Kim tarafından yazılmıştır?
Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
Bu eser İslami dönemin ilk Türkçe eseridir ve ilk siyaset name olarak bilinir.
Arkadaşlar çok önemli bir eserdir.
Yine bunun türü mesnevi türünde olduğunu bilelim.
İkinci eserimiz Divan Lügat it Türk.
Bu da arkadaşlar Türkçenin Arapçadan üstün olduğunu belirten bir eserdir.
Kim tarafıdan hazırlanmıştı.
Kaşgarlı Mahmud tarafıdan hazırlanmıştı.
Kaşgarlı Mahmud da önemli bir kişidir.
Arkadaşlar Türkler hakkında önemli malum anlar olan bir kişidir.
Yine yazmış olduğu eserle hem ulusçu bir devlet karakteri olduğunu biz biliyoruz.
Kara hanları hem de onu göstermeye çalışmıştır.
Çünkü Karahanlılar Türk-İslam eserlerini oluştururken şunu söyleyeyim Uygur Türkçesini kullanmaları, yine ünvan olarak hakan il, teber han gibi ünvanlar kullanmış olması onların ulusçu olduğunu gösterir.
Bir diğer eser arkadaşlar divan ı hikmettir bunun da yazarı Hoca Ahmet Yesevi dir.
Arkadaşlar Hoca Ahmet Yesevi arkadaşlar piri türkistan olarak bilinir.
Anadolu'daki erenlerin yani anadoluya islamı yazanların hocasıdır.
Kendisi ilk türk tasavvuf örneği olarak geçiyor.
Arkadaşlar Divan Hikmet de Türklerin Müslüman olmasında Türk kültürü ile İslam kültürünü bizim kültürümüze göre şekillendirmiş kişidir.
Ahmet Yesevi arkadaşlar hatta Yesevi lik adına tarikatı da vardır.
Bir diğer eser Ata Betül Hak Ayık arkadaşlar bu da Edip Ahmet ekinin eseridir.
Yani Kutadgu Bilig in devamı olarak da görebiliriz.
Yine bir ahlak kitabı, yine bir siyaset nağme olarak da görülebilir.
Arkadaşlar önemli eserler.
Bakın bunlar ilk Türk-İslam eserlerdir arkadaşlar.
Çünkü ilk Türk İslam öğreti kimdi?
Kara anlardı.
O zaman ilk Türk-İslam eserleri de bunlar.
Yine hocam, kara anlar da hastane adı verilen yani o zamanki adıyla Bimer hane adı verilen bir de hastane olduğunu şuraya ekleyelim.
Evet arkadaşlar Karahanlılar ile ilgili bilmemiz gerekenler bunlar olduğunu bilelim.
Ulusçu bir devlet olduğunu bilelim arkadaşlar.
Yani milliyetçi bir öğreti olduğunu bilelim.
Mesela ileride göreceğiz.
Gazneliler ile niye Gazneliler ömrü kısa kara, hanların uzun dediğinde kurulduğu bölge.
Kurulduğu coğrafya tam Orta Asya tamamen Türklerden oluşuyor.
Ulusçu bir yapıya sahip.
Eski Türk geleneklerini devam ettirmiş ve bu sebepten de biraz daha uzun ömürlü olmuştur.
Diyoruz arkadaşlar.