B Cisim 1.3.4. TOPAÇ VE JİROSKOP Bir topaç, kendi ekseni etrafında dönerken bir nok- taya göre çembersel hareket yapar. Şekil 1.

B Cisim 1.3.4. TOPAÇ VE JİROSKOP Bir topaç, kendi ekseni etrafında dönerken bir nok- taya göre çembersel hareket yapar. Şekil 1.3.5'teki gibi topacın sabit bir noktaya göre yaptığı çember- sel harekete presesyon hareketi denir. Topaç pre- sesyon hareketine iyi bir örnektir. Topaç hareket hâlindeyken yatay zemine göre dik durur ama hareketsiz konumda yan yatar. Topaç, kendi ekseni etrafında açısal hızıyla dönerken z ekseni etrafında Şekil 1.3.5'te gösterildiği gibi p açısal hızıyla presesyon hareketi yapar. Topaca, dü- şeyde topacın ağırlığı G ve topacın ucundaki yüzeyin tepki kuvveti olan N kuvveti olmak üzere iki kuvvet uygulanır. Tepki kuvveti topacın dönme noktasından geçtiği için torku sıfırdır. Ağırlık ise dönme noktasına göre net bir torka sahiptir. Topacı yan yatıran ağırlığın oluşturduğu torktur. Topacın kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında L açısal momentumu oluşur. Sis- temde net bir tork oluştuğu için açısal momentum değişmek zorundadır (t.At = AL). Net tork topacın dönme eksenini değiştirir. Bu da açısal momentumun büyüklüğünü değiştirmese bile yönünü değiştirir. Bu nedenle topaç presesyon (yalpalama) hareketi yapar. 66 Presesy çember Şekil