Isaac Asimov (Ayzek Asimov), "edebiyat" ve "bilimkurgu" sözcükleri yan yana geldiğinde çoğu kişinin aklında beli- ren ilk isimdi

Isaac Asimov (Ayzek Asimov), "edebiyat" ve "bilimkurgu" sözcükleri yan yana geldiğinde çoğu kişinin aklında beli- ren ilk isimdir. Özelikle robotlar konu aldığı bilimkurgu romanlarıyla ünlüdür. İlk kez 1942 tarihli "Runaround" isimli öyküsünde ortaya koyduğu "Üç Robot Yasası", aynı zamanda teknolojik iyimserliğinin de coşkulu bir bildirgesi niteliğindeydi. Çünkü o zamana kadar bilimkurgu romanlan robotları birer canavarmış gibi gösteriyordu. "Ben, Robot" (1. Robot, 1950) adlı ölümsüz kitabında da geçen bu öykünün yazıldığı sıralarda dünyanin 30 tonluk ilk bil- gisayar ENIAC henüz tamamlanmamış, 20. yüzyılın en önemli buluşlarından biri olarak kabul edilen ve elektronik devrelerin can damarı olan transistörler icat edilmemiş, yapay zekâ çalışmaları emekleme çağına bile girmemişti. Peki ama neydi bu devrimsel yasalar? Birinci Yasa: Bir robot, bir insana zarar veremez ya da insanın zarar görmesine seyirci kalamaz. İkinci Yasa: Bir robot, birinci kuralla çelişmediği sürece bir insanın emirlerine uymak zorundadır. Üçüncü Yasa: Bir robot, birinci ve ikinci kuralla çelişmediği sürece kendi varlığını korumakla mükelleftir. Asimov bu yalın yasalar sayesinde robotların bir insana zarar vermesini ya da bir insanın buyruğuna karşı çıkma- sini olanaksız hâle getiriyor ve onları mekanik araçlara indirgiyordu. 1942'de ortaya konun bu kurallar, günümüzde de hålen kabul görmektedir. Geçtiğimiz yıllarda Konya merkezli bir teknoloji firması, ADA adını verdiği bir garson robotu tanıttı. Bu robot müş- terilerden sipariş alabiliyor ve aldığı siparişleri müşterilerine servis edebiliyor. Bu robotun "Üç Robot Yasası"na uygun hareket edeceğini varsayarak şöyle bir senaryo geliştirelim: Kendisinden çay isteyen müşterisine çayını götüren ADA'nn önüne aniden bir kedi fırlamış ve bir başka müşteri panikle çığlık atarak ADA'ya "Kediye sakın dokunma!" diye emretmiştir. ADA'nın işlemcisi, ya kediye basacağını ya dengesini bozup elindeki çayı yan masadaki müşteri olan çocuğa devireceğini ya da kendini geriye doğru bırakması gerektiğini hesap etmiştir. ADA'nin sensörleri arka tarafta yer alan olası düşme rotasındaki hareketli nesneleri algılasa da bunların insan mi yoksa başka bir şey mi olduğunu ve düştüğünde hem kendisinin alacağı hem çevreye verebileceği hasarı tahmin edememektedir. Bu durumda ADA'dan aşağıdakilerden hangisini yapması beklenir? A) Kendini dikkatli bir biçimde arkaya bırakması B) Kedinin kuyruğuna olabildiğince hafif basması C) İşlemcisini kapatarak olacakların sorumluluğunu almaması D) Ölmeyeceğini düşünerek çayı müşterisinin üzerine devirmesi