Çekim Ekleri konusu, TYT Türkçe ve AYT Edebiyat testinde sorulan en temel konulardan biri. Bu konuda ek türleri, isim ve fiil çekim eki genel özellikleri, çekimleme kuralları hakkında bilmen gereken tanımlar ve kavramlar mevcut. Bu konu ile ilgili notlara göz attıktan sonra rahatlıkla soru çözebileceğine eminiz ve şimdi birlikte Çekim Ekleri konusunu keşfedelim!
Bu konu anlatımı, Kunduz Türk Dili ve Edebiyatı eğitmenimiz Celal Hoca tarafından hazırlanmıştır.
Çekim Ekleri Konu Anlatımı
Çekim ekleri, sözcüğün anlamını değiştirmeyen fakat cümle içinde sözcüklere çeşitli görevler yükleyen eklerdir. Sözcükte Yapı konu anlatımımızda Kök ve Ek kavramlarından bahsetmiştik.
- Bir kelimede çekim eki, yapım ekinden önce gelmez.
- Aynı türden çekim ekleri üst üste gelmez.
Bu ekler, isim çekim eki ve fiil çekim eki olarak ikiye ayrılır.
- İsim Çekim Eki
- Durum Hal Ekleri
- Çoğul Eki
- İyelik Eki
- Tamlayan Eki
- Fiil Çekim Eki
- Haber Kipleri ve Şahıs Ekleri
- Dilek (Tasarlama) Kipi
- Ek Fiil
İsim Çekim Ekleri
Durum (Hal) Ekleri
| Ekler | Ev | Kitap |
| Belirtme durumu (-i, -ı) | Ev-i | Kitap-ı |
| Yönelme durumu (-e, -a) | Ev-e | Kitap-a |
| Bulunma durumu (-de, -da) | Ev-de | Kitap-da |
| Ayrılma durumu (-den, -dan) | Ev-den | Kitap-dan |
Belirtme durum eki, iyelik eki ile çok karıştırılır. Bunu anlamak için iki yöntem kullanılır. Birinci yöntem sözcüğün başına onun sözcüğü getirilir anlamlı olursa iyelik eki olur, ikinci yöntem en yakın fiil veya fiilimsiye neyi sorusu sorulur cevap alınırsa belirtme hâli olur. Örneğin, “ Ev – i temizledim. “ cümlesinde ev – i sözcüğü neyi sorusuna cevap verdiği için belirtme hâli olur. “ Ev – i çok güzel “ cümlesinde onun evi cok güzel dediğimizde anlamlı olduğu için iyelik eki olur. Burada yükleme sorulan soru neyi değil ne olmalıdır. Buna da dikkat etmelisin.
Bulunma durum eki (-de) ve ayrılma durum eki (-den) ekleri yapım eki olarak da kullanılabilir. Örneğin,
- Sıra – dan insanlar / – dan yapım eki
- Göz – de öğrenci / – de yapım eki
Çoğul Eki
İsimlere ve isim soylu sözcüklere gelen – ler , – lar eki cokluk anlamı verir.
Fiilere gelen üçüncü çoğul şahıs eki ile isim çoğul eki karıştırılmalıdır. Örneklersek,
- Kitap – lar geldi mi? / – lar isim çoğul eki
- Çok sevindi – ler / – ler üçüncü çoğul şahıs eki
İyelik Eki (Tamlanan Eki / İyelik Zamiri / Aitlik Eki)
İyelik eki isimlere gelir ve bir varlığın kime ve neye ait olduğunu bildirir.
| Ev | ||
| Birinci Tekil Şahıs | Benim | Ev-im |
| İkinci Tekil Şahıs | Senin | Ev-in |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Onun | Ev-i |
| Birinci Çoğul Şahıs | Bizim | Ev-imiz |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sizin | Ev-iniz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Onların | Ev-i |
Tamlayan Eki
Tamlayan eki – ın, – in ekleridir. Belirtili isim tamlamasında tamlayanın üstüne gelirler. Örneğin,
- Kapı – nın kolu / – nın tamlayan eki
Ben ve biz kişi zamirlerinde tamlayan eki – im olur. (biz – im evimiz / – im tamlayan eki)
Fiil Çekim Ekleri
Haber Kipleri ve Şahıs Ekleri
Haber kipleri, fiillerin üstüne gelir ve zaman anlamı veriyor.
- Şimdiki Zaman (-yor)
- Geniş Zaman (-ar, -er)
- Gelecek Zaman (-acek)
- Görülen Geçmiş Zaman (-dı)
- Duyulan Geçmiş Zaman (-mış)
| Şimdiki Zaman (-yor) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-i-yor-um |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-i-yor-sun |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-i-yor |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-i-yor-uz |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-i-yor-sunuz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-i-yor-lar |
| Geniş Zaman (-ar, -er) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-er-im |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-er-sin |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-er |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-er-iz |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-er-siniz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-er-ler |
| Gelecek Zaman (-acak) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-ecek-im |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-ecek-sin |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-ecek |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-ecek-iz |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-ecek-siniz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-ecek-ler |
| Görülen Geçmiş Zaman (-dı) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-di-m |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-di-n |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-di |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-di-k |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-di-niz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-di-ler |
| Duyulan Geçmiş Zaman (-mış) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-miş-im |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-miş-sin |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-miş |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-miş-iz |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-miş-siniz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-miş-ler |
Dilek (Tasarlama) Kipleri
Dilek kipleri, eylemin yapılmasını gerekli gören, isteyen, koşula bağlayan, buyurma anlamı veren
kiplerdir.
- Gereklilik Kipi (-meli)
- İstek Kipi (-e, -a)
- Şart Kipi (-se)
- Emir Kipi (Eksiz)
| Gereklilik Kipi (-meli) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-meli-y-im |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-meli-sin |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-meli |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-meli-y-iz |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-meli-siniz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-meli-ler |
| İstek Kipi (-e, -a) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-e-y-im |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-e-sin |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-e |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-e-lim |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-e-siniz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-e-ler |
| Şart Kipi (-se) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | Sev-se-m |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev-se-n |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-se |
| Birinci Çoğul Şahıs | Sev-se-k |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-se-niz |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-se-ler |
| Emir Kipi (Eksiz) | Sev- |
| Birinci Tekil Şahıs | (yok) |
| İkinci Tekil Şahıs | Sev- |
| Üçüncü Tekil Şahıs | Sev-sin |
| Birinci Çoğul Şahıs | (yok) |
| İkinci Çoğul Şahıs | Sev-in |
| Üçüncü Çoğul Şahıs | Sev-sin-ler |
Ek Fiil
Hem isimlere hem de fiillere gelen çekim ekine Ek Fiil denir. Ek fiilin iki görevi vardır: İsim soylu sözcükleri
yüklem yapmak ve basit zamanlı fiili birleşik zamanlı yapmak.
- İsim soylu sözcüğü yüklem yapmak
- Basit zamanlı fiileri birleşik zamanlı yapmak
| Ek fiilin geniş zamanı | Ek fiilin hikayesi (-idi) | Ek fiilin rivayeti (-imiş) | Ek fiilin şartı (-ise) |
| Öğretmen-im | Yolcuydum | Zenginmişim | Güzelsem |
| Öğretmen-sin | Yolcuydun | Zenginmişsin | Güzelsen |
| Öğretmen-dir | Yolcuydu | Zenginmiş | Güzelse |
| Öğretmen-iz | Yolcuyduk | Zenginmişiz | Güzelsek |
| Öğretmen-siniz | Yolcuydunuz | Zenginmişsiniz | Güzelseniz |
| Öğretmen-dir-ler | Yolcuydular | Zenginmişler | Güzelseler |
İyelik eki ile ek fiilin geniş zamanı karıştırılmamalıdır. Ek fiilde sözcüğün başına ( ben )
getirilebilirken iyelik ekinde ( benim ) getirilebilir. Örnegin, “ İlkokulda öğretmen – im “ cümlesinde
sözcüğün başına ben getirdiğinde anlamlı olduğu için ek fiil olur. “ Ögretmen – im çok iyi “ cümlesinde
sözcüğün başına benim getirdiğinde anlamlı olduğu için iyelik ekidir.
| Ek fiilin rivayeti (-imiş) | Ek fiilin hikayesi (-idi) | Ek fiilin şartı (-ise) |
| Seviyormuşum | Severdim | Seveceksem |
| Seviyormuşsun | Severdin | Seveceksen |
| Seviyormuş | Severdi | Sevecekse |
| Seviyormuşuz | Severdik | Seveceksek |
| Seviyormuşsunuz | Severdiniz | Sevecekseniz |
| Seviyormuşlar | Severlerdi | Seveceklerse |
Çekim Eki Örnek Soru Çözümü
Çekim Ekleri konu anlatımımızın sonuna geldik! Türk Dili ve Edebiyatı eğitmenimiz Celal Hoca, bu konuyla ilgili bilmen gereken temel bilgileri, eser özelliklerini bu yazıda özetlemeye çalıştı. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Konuyu pekiştirmen için ve netlerinin yükselmesi için sana yardımcı olacağını düşünüyoruz. Kunduz’da, alanında uzman Türk Dili ve Edebiyatı eğitmenleri tarafından çözülen binlerce Çekim Ekleri konulu soru yer alıyor. Şimdi o sorulardan birkaçı senin için burada. Daha fazla türkçe Ekler sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin!?
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.