Türk İslam Devletleri Ders Notları & Konu Anlatımı

Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz! Bu yazımızda Türk İslam Devletleri , İlk Türk İslam Devletleri konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Bu notlar Kunduz eğitmeni Büşra hoca tarafından hazırlanmıştır. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!

Türk İslam Devletleri

Türk – Arap İlişkileri Özeti

• Hz. Ömer döneminde Horasan’ın fethedilmesi ile ilk kez Türkler ve Müslümanlar komşu olmuştur.
• Hz. Osman döneminde bir Türk topluluğu olan Hazarlar ile Belencer Savaşı yapıldı.
• Haristan Savaşı ile Müslüman devleti olan Emeviler ile Türgişler savaştı.
• Emevilerin Arap olmayanlara karşı ayrımcı tavrına zıt olarak Abbasi devletinde hoşgörü politikası yer almıştı. Abbasilerin hoşgörü politikası sonucu Türkler ve Müslümanların ilişkileri gelişmiş ve Türkler Müslüman olmuşlardır.

Mısır’da Kurulan Türk İslam Devletleri

KOD: TEMA

1. Tolunoğulları
2. Eyyubiler
3. Memlükler
4. Akşitler

1.Tolunoğulları

• Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir. Bir tevaif-i mülük devletidir.
• Kurucusu Tolunoğlu Ahmet’tir.
• Başkenti Fustat şimdi ki adıyla Kahire’dir.
• Naristan adı verilen hastanaler yapmışlardır.
• En önemli eserleri Tolunoğlu Ahmet Cami’dir.
• Abbasiler tarafından yıkılmışlardır.

2.Akşitler

• Mısır’da kurulan 2. Türk-İslam devletidir. Tevaif-i mülük devletlerindendir.
• Kurucusu Muhammed bin Togaç’tır.
• Hicaza (Mekke ve Medine) hakim olan ilk Türk-İslam devletidir.
• Fatımiler tarafından yıkılmışlardır.
• Fatimiler , Abbasilere karşı olarak Şiiliğin yayılımı güçlendirilmesi için Daru’l Hikme’yi açmışlardır.

3.Eyyübiler

• Mısır’da Fatimiler’i yıkarak kurulmuşlardır.
• Mısır’da kurulan 3. Türk İslam devletidir.
• Kurucusu Selahattin Eyyübi’dir.
• 1187’de Hittin Savaşı’nda Haçlılardan Kudüs’ü almışlardır. Eyyübilerin Kudüs’ü fethi 3. Haçlı seferlerine sebep olmuştur.
• İslam sancaktarlığı yapmışlardır.
• Askeri anlamda güçlü komutanlara sahiplerdir.
• Aybeg tarafından yıkılmışlardır.

4.Memlükler

• Aybeg tarafından 1250’de Mısır’da kurulmuştur. Ed Devletü’t Türkiye olarak bilinirler.
• Moğollar ve Haçlılar ile savaşmışlardır. Moğollar’ı yenen ilk Türk İslam devletidir.
• Moğollar’ı yendikleri savaşlar; Ayn-ı Calut, Elbistan, Humus Savaşlarıdır.
• Abbasi halifesini korumuşlardır ve halifelik sultanlık makamlarını ayrı tutumuşlardır.
• Memlükler diğer Türk devletlerinin aksine Kut anlayışını benimsememiştir. Bunu Memlüklerde her emirin hükümdar olabilmesinden anlayabiliriz.
• 1. Selim Mercidabık ve Ridaniye Savaşlarında Memlükleri yenmiştir.

Karahanlılar

• Orta Asya’da kurulan ilk Türk İslam Devletidir.
• Kurucusu Kutluk Bilge Kül Kadir Han’dır ancak farklı boyların birleşmesi ile kurulmuştur. Bu durum boylar federasyonu olduğunu gösterir.
• Başkenti Karabalgasun-Ordubalık’tır.
• Saltuk Buğra Han Döneminde İslamiyeti kabul etmişlerdir. Saltuk .buğra Han El Mürahit El Gazi unvanını almıştır.
• En parlak dönemi Yusuf Kadir Han dönemidir.
• Gazneliler ile ittifak yaparak Samaoğullarını yıkmışlardır.
• Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmışlardır. İlig Hanlar ve Afrasyapoğulları olarak bilinirler.
• Doğusuna Karahitay, Batısına Harzemşah son vermiştir.

Gazneliler

• Yeminiler ve Sebükteginiler olarak da bilinirler.
• Devletin kurucusu Alp Tigin’dir.
• Devletin çekirdeğini Kalaç Türkleri oluşturu.
• En önemli hükümdarları Gazneli Mahmut’tur ve Türklerdeki hakan , han gibi unvanlar yerine sultan unvanını almıştır.
• Hindistan’a İslamiyet’i götürmek amacıyla 17 sefer düzenlemiştir.
• Şiilere karşı Abbasi halifesi korunmuştur.
• Mesut döneminde Nesa, Serahs ve Dandanakan savaşları yapılmıştır. Gazneliler bu savaşta Büyük Selçuklu Devleti’ne yenilmiştir.
• Bu savaşlarda Hüsrev Melik’in esir düşmesi ile devletleri zayıflamıştır.
• Afgan yerlisi Gurlular tarafından devlete son verilmiştir.
• Önemli eserleri arasında Biruni’nin Asar’ül Bakiyesi’si ve Utbi’nin Tarihi Yemin-i vardır.

Büyük Selçuklu Devleti

• Oğuzların Kınık kolu tarafından kurulmuşlardır.
• Selçuk Bey İran’da Cend şehrinde İslamiyet’i kabul etmiştir.
• hükümdarı Arsaln Yabgu’nun Gazneli Mahmut tarafından öldürülmesi ile Tuğrul ve Çağrı Bey devletin başına geçmiştir.
• Çağrı Bey Anadolu’ya keşif amaçlı seferler yapmıştır.
• 1040’ta Dandanakan Savaşı ile Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.
• 1048’te Bizans Pasinler Savaşı yapılmıştır. Bu savaş ile ilk Türk-Ermeni ilişkileri başlamıştır.
• Tuğrul Bey şiilere karşı Abbasi halifesini korumuştur.
• Tuğrul Bey doğu’nun ve Batı’nın sultanı unvanını almıştır.
• Büyük Selçuklu Devleti’nin ilk medresesi Tuğrul Bey tarafından kurulmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı Sultan Alparslan

• Ermeni Vaspuragan’dan Ani Kalesi alınmıştır.
• Ebu’l feth (fetihlerin babası) ve İslam ülkelerinin sultanı unvanını almıştır.
• 1071 Malazgirt Savaşında Bizans’ı yenmiştir. bu savaş ile Türkler Anadolu’ya giriş yapmıştır ve Türkiye tarihi başlamıştır.
• Sultan Alparslan döneminde Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma süreci hızlanmıştır.
• Bu dönemde kılıç hakkı olarak isimlendirilen beylikler kurulmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı Melik Şah

• Büyük Selçuklu Devleti’ne en parlak dönemini yaşatmıştır.
• Suriye ve Kudüs’ü almış, Batıniler ile mücadele etmiştir.
• Sultan Melikşah döneminde Ömer Hayyam Celali takvimi Melikşah’a sunmuştur.
• Dönemin en ünlü veziri Nizamü’l Mülk’tür.
• Melihşah’ın ölümü taht kavgalarını başlatmıştır.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Zayıflaması ve Yıkılması:

• Melikşah’ın oğulları arasındaki taht kavgaları, 1141 Katvan Savaşındaki yenilgi, Oğuz İsyanı ve Batınilik sebepleri ile Büyük Selçuklu Devleti yıkılmıştır.
• Büyük Selçuklunun Zayıflamasıyla doğan devlet ve atabeylikler:
  -Devlet:
  Irak-Horasan
  Kırman Selçuklu
  Suriye Selçuklu
  Anadolu Selçuklu
  
  -Atabeylikler:
  Salgur
  İldeniz
  Beg-Tegin
  Böriler
  Zengiler

Diğer Devletler

• Harzemşahlar
• Akkoyunlar
• Karakoyunlar
• Timur Devleti
• Babürşahlar
• Moğol Devleti

1. Beylikler

• Saltuklar
• Mengücekler
• Danişmentliler
• Çaka Beyliği
• Artuklular
• İnançoğulları
• İnaloğulları
• Çabukoğulları
• Dilmaçoğulları
• Ahlatşahlar
• Tanrıvermiş

2. Beylikler

1. Saltuklular: Erzurum (Kurulan ilk beylik)
2. Mengücekler: Erzincan (Divriği Ulucamii önemli eserlerinden)
3. Danişmentliler: Sivas (Yağıbasan Medresesi önemli eserlerden)
4. Çaka Beyliği: İzmir (İlk denizci Türk beyliği)
5. Artuklulkar: Mardin (El Cezeri , Malabadi Köprüsü önemli eserlerden)
6. İnançoğulları: Denizli
7. İnaloğulları: Diyarbakır
8. Çubukoğulları: Elazığ
9. Dilmaçoğulları: Bitlis
10. Ahlatşahlar: Bitlis
11. Tanrıvermiş: İzmir

Anadolu Selçuklu Devleti

• Kurucusu Kutalmış Süleyman Şah’tır
• 1077 tarihinde İZnik’te kurulmuştur.
• Bizans ile mücadelelerle Marmara kıyısını almışlardır.
• Bizans ile Dragos Antlaşması yapılmıştır.
• 1. Kılıçarslan 1. Haçlı seferinde yenilmiştir.
• Başkent İznik’ten Konya’ya taşındı.
• Dorleon-Eskişehir Savaşında haçlıları durdurdu.
• 1. Kılıçarslan Çaka Beyliğine son verdi.
• 1. Mesud 2. Haçlı Seferinde Haçlıları yendi.
• 1. Mesud devrinde ilk bakır para basıldı.
• İlk kez bu dönemde Anadolu Türkiye olarak anıldı.

Anadolu Selçuklu Devleti Yükselme Dönemi

2. Beylikler

• Osmanoğulları: Bilecik
• Karamanoğulları: Konya
• Germiyanoğulları: Kütahya
• Karesioğulları: Balıkesir – Çanakkale
• Hamitoğulları: Isparta- Antalya
• Aydınoğulları: Aydın, Tire, Efes, İzmir
• Menteşeoğulları: Muğla, Fethiye, Söke
• Saruhanoğulları: Manisa
• Canderoğulları: Kastamonu-Sinop
• Dulkadiroğulları: Maraş- Elbistan
• Ramazanoğulları: Adana
• Eretna Beyliği: Ankara-Sivas-Kayseri
• Kadı Burhanettin: Ankara- Sivas
• Eşrefoğulları: Beyşehir
• Tacedinoğulları: Samsun – Bafra – Ordu

İlk Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet

Devlet Yönetimi

• Türk İslam devletlerinde ülke hanedanın ortak malıdır.
• Kut anlayışı sürdürülmektedir.
• Karahanlılar’da han,hakan, kağan,ilig , buğra; Büyük Selçuklularda melik, emiri sultan-ı azam, Anadolu Selçuklularda keykubat, keykavus, keyhüsrev, şah unvanları kullanılmıştır.
• Hükümdarlık sembolleri, otağ, tıraz, tuğ, nevbet, sikke, hilat, menşur, hutbe okutmak, asa vb. idi.
• Ş3hzade eğitimi için atabeylik sistemi kullanılmıştır.

Türk İslam Devletlerinde Hukuk Sistemi

• Hukuk şeri hukuk ve örfi hukuk olarak ikiye ayrılırdı. Şeri hukuk davalarına kadılar, örfi hukuk davalarına emir-i dad bakardı.
• Kadıların en büyüğüne Kadı’ül Kudat denirdir. Askeri davalara Kadı’ül Leşker bakardı.

Sosyal ve Ekonomik Yaşam

• Toplumsal sınıflaşma yoktur.
• Halk; göçebeler, köylüler ve şehirliler olarak ayrılmıştır.
• Hayvancılık, tarım ve ticaret ile uğraşılırdı.
• Karahanlılar ile beraber kervansaraylar yapılmıştır.
• Şehirlerde bedesten isimli çarşılar yapılmıştır.
• Ahi Teşkilatı sosyal hayatı ve ticareti düzenlerdi.
• antalya, Sinop ve Suğdak’ta deniz ticareti yapılırdı.
• Anadolu Selçuklu devletinde ilk kez devlet sigortacılığı getirilmişti.
• 1. Mesud ilk bakır, 2. Kılıçarslan gümüş ve altın para bastırmışltır.

ORDU
Guleman-ı Saray: Doğrudan sultana bağlı, maaşlı askerler
Hassa ordusu : Maaşlı merkez ordusu , Sultana bağlı ordu.
İkta ordusu: Cebelü adı verilen ikta topraklarındaki asker.
Eyalet askerleri : Meliklerin eyaletlerindeki askerlerdir.
Ücretli askerler: İlk kez Gaznelilerde kullanılmıştır.
Gönüllü Birlikler: Gönüllü Türkmen birlikleri olarak bilinirler

DONANMA

• Donanma gücüne sahip en önemli devlet Anadolu Selçuklu Devletidir.
• Donanma komutanlarına Meliküs Sevahil ve Reis-ül Bahr denirdi.

TOPRAK SİSTEMİ

Has Arazi: Geliri hükümdar ve ailesine ayrılan arazidir.

Vakıf Arazi: Geliri hayır kurumlarına ayrılan arazidir.

Mülk Arazi: Devlete hizmet eden başarılı devlet adamlarına ait arazidir.

İkta Arazi: Devlet hizmetindeki kişilere ayrılan arazidir.

Eğitim ve Bilim

• Karahanlılarda ilk burslu eğitim verilmiştir.
• Anadolu’da ilk medrese Danişmendlilere ait Yağıbasan medresesidir.
• Nizamülmülk , Alparslan döneminde Nizamiye medresesini kurmuştur.
• ASD’ne ait ilk medrese Koca Hasan Medresesi’dir. (Kayseri’dedir)
• Anadoluda’ki ilk gözlem evi ASD’deki caca bey Medresesidir.

???

Oğuzlar

???

Selçuklular

???

Türk – İslam Devletlerinde Hukuk

???

Şimdi soru çözümlerine devam edebilirsin!

Türk – İslam Devletleri konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Türk – İslam Devletleri konusu, Tarih dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Türk – Arap İlişkileri, Mısırda Kurulan Türk – İslam Devletleri, Karahanlılar, Gazneliler, Büyük Selçuklu Devleti, 1. Beylikler, Anadolu Selçuklu Devleti, 2. Beylikler, Kültür ve Medeniyet, Oğuzlar, Selçuklular, Türk – İslam Devletlerinde Hukuk gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Ders Tarih olunca bu kavramlar, her zaman karşımıza çıkabilir! TYT ve AYT Tarih testlerinde de sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Tarih netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Türk – İslam Devletleri konulu binlerce soru alanında uzman Tarih eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Türk – İslam Devletleri sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!