Tamlama yanlışlıkları, isim ve sıfatların aynı tamamlanana bağlanması veya gerektiği durumlarda tamlayan ve tanımlanan kullanılmaması anlatım bozukluğuna sebep olur.
Örnek cümlemize bakalım ne çeşit bir tamlama yanlışlığı karşımıza çıkmış.
Küresel ve yerel ekonomileri inceledik ifadesine dikkat edelim.
Şurada bir tamlamamız var.
Yerel ekonomiler, yerel ekonomileri derken burada bir tamlamamız var.
Şurası tamlayan.
Burası tamlanandır.
Küresel ifadesine baktığımız zaman küresel ekonomileri ifadesi buradaki bizim tamlayanımız.
Buradaki tamlanan ile birlikte kullanıldığında bir anlatım bozukluğuna sebep oluyor, aynı tamlanana bağlanmış çünkü küresel ekonomileri inceledik olmaz, küresel ekonomiyi ve yerel ekonomileri inceledik şeklinde olması gerekliydi.
Burada bizim tamlanan eksikliğimiz var.
Küresel ekonomiyi küresel ifadesi çünkü bir şey için kullanılır.
Dünya anlamında olduğu için yerel ekonomiler evet yerel olan durumlar fazla fazladır, daha küçüktür, daha fazladır.
Ama küresel denildiği zaman bir kavramdan bahsediyoruz.
O zaman küresel ekonomiyi ve yerel ekonomileri inceledik dememiz gerekiyordu.
Burada bizim tamlanan eksikliğinden kaynaklı bir anlatım bozukluğumuz vardır.
Kitabımı buldum ve sayfalarını kontrol ettim.
ifadesine bakalım.
Kitabımı buldum ve kitabımı sayfalarını kontrol ettiğim gibi bir anlam ortaya çıkıyor.
Burada ne demesi gerekiyor?
Şurada bizim neye ihtiyacımız var?
Kitabımın ifadesine ihtiyacımız var.
Kitabımın sayfaları burası ve şurasını birlikte kitabımın sayfalarını derken bir tamlama olduğuna göre tamlayan şurası tamlanandır.
Bize ne verilmedi?
Tamlayan verilmedi.
Tamlayan eksikliğinden kaynaklı bir anlatım bozukluğumuz var.
Yani tamlama yanlışlığı.
Genel ve ülke tarımlarını değerlendirecekler cümlesine baktığımız zaman ülke tarımları derken burada bir tamlamamız var yine ülke tamlayandır.
Şurası tamlayandır.
Genel tarımlarını ifadesi oluyor mu genel ve ülke tanımlarını.
Olmadı.
O zaman buraya ne lazım?
Genel tarımı ve ülke tanımların değerlendirecekler şeklinde olması gerekiyordu.
Genel ifadesi burada bizim için tamlayandır.
Tarımı ifadesi bizim için tamlanandır.
Tamamını vermemiş bize tamlanan eksikliğinden kaynaklı anlatım bozukluğu vardır diyoruz.
Eksik olan neyse onun eksikliğiyle ilgili bir anlatım bozukluğu.
Burada tamlamadan bahsettiğine göre tamlama yanlışlığı diyoruz.
Çatı uyuşmazlığı.
Çatı uyuşmazlığı da baktığımız zaman cümlede etken ve edilgen fiillerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.
Yani cümlemiz etken başladıysa etken bitmeli, edilgen başladıysa edilgen bitmesi gerekiyor.
Şimdi örnek cümlemize baktığımız zaman çok rahat anlaşılacak.
Ödevlerini tamamlayıp erkenden yatırıldı.
Şimdi buradaki tamamlayıp ifadesi bir etkinlik söz konusu.
Tamamlayıp birinden bahsediyor.
Erkenden yatırıldı.
ifadesine baktığımız zaman yatırıldı.
Bir ne var burada edilgenlik ifadesi var.
O zaman bunun ödevlerini tamamlayıp erkenden yattı şeklinde bize verilmiş olması gerekiyor.
Yani etken başladı, etken devam etmesi gerekliydi.
Yatırıldı ifadesi yanlış olmuştur.
Çatı uyuşmadan kaynaklı anlatım bozukluğu karşımıza çıkıyor.
Tamamlayıp ödevlerini tamamlayıp erkenden yattı şeklinde yaptığımız zaman cümlemiz doğru oluyor.
Hazırlıklar yapıldı, yola çıktı.
Şimdi yapıldı ifadesine baktığımız zaman ne var burada bakın bir neyimiz var.
Edilgenlik söz konusu.
Yapıldı еdildi, gidildi gelindi.
-l -n'ler bizim için edilgenlikti.
Kimin yaptığı belli değildi çünkü sözde öznemiz oluyordu.
Edilgenlikte yola çıktı derken net bir biçimde bir kişiden bahsediliyor.
Yola çıktı ifadesi burada bizim için etken.
Edilgenle başlamış etkenle bitmiş o zaman burada bir anlatım bozukluğumuz var, Bizim hazırlıklar yapıldı.
Yola çıkıldı demesi gerekiyor idi.
Edilgen yapacak burayı ki anlatım bozukluğumuz ortadan kalksın.
Burası etken olsaydı hazırlıkları yaptı yola çıktı dese yine oluyor.
Hazırlıkları yaptı.
Yola çıktı dediği zaman yine olur etken etken olur.
Bu sefer edilgen, edilgen.
olduğu zaman da düzeltilmiş olur.
İnceleme bitti, rapor sunuldu.
Burada bitti ifadesine baktığımız zaman etkinlik var.
Sunuldu edilgenlik var, ya ikisi etken olacak ya ikisi edilgen olacak.
İnceleme bitti, rapor sundu dersek ne yapmış oluruz?
Etken yapmış oluruz.
Şu şekilde yanlış, bu şekilde doğru olacak.
İnceleme bitti.
Rapor sundu.
İnceleme bitirildi.
Rapor sunuldu şeklinde de olabilir.
Bunu bu şekilde yazalım.
İnceleme bitirildi.
Rapor sunuldu dediğimiz zaman bakalım şimdi bitirildi nedir?
Edilgen.
Sunuldu.
Yine edilgen.
Demek ki bu şekilde de karşımıza çıkabilir.
Yani mantık nedir?
Etken ise etken bitecek, edilgen ise edilgen bitecek ya da edilgen edilgen yapacaksınız.
Etkeni etken yapacaksınız.
Hangisi doğrudur diye sorulduğunda bu ikisinin de aynı şekilde olması gerektiğine dikkat etmemiz lazım.
Örnek cümlemize bakalım ne çeşit bir tamlama yanlışlığı karşımıza çıkmış.
Küresel ve yerel ekonomileri inceledik ifadesine dikkat edelim.
Şurada bir tamlamamız var.
Yerel ekonomiler, yerel ekonomileri derken burada bir tamlamamız var.
Şurası tamlayan.
Burası tamlanandır.
Küresel ifadesine baktığımız zaman küresel ekonomileri ifadesi buradaki bizim tamlayanımız.
Buradaki tamlanan ile birlikte kullanıldığında bir anlatım bozukluğuna sebep oluyor, aynı tamlanana bağlanmış çünkü küresel ekonomileri inceledik olmaz, küresel ekonomiyi ve yerel ekonomileri inceledik şeklinde olması gerekliydi.
Burada bizim tamlanan eksikliğimiz var.
Küresel ekonomiyi küresel ifadesi çünkü bir şey için kullanılır.
Dünya anlamında olduğu için yerel ekonomiler evet yerel olan durumlar fazla fazladır, daha küçüktür, daha fazladır.
Ama küresel denildiği zaman bir kavramdan bahsediyoruz.
O zaman küresel ekonomiyi ve yerel ekonomileri inceledik dememiz gerekiyordu.
Burada bizim tamlanan eksikliğinden kaynaklı bir anlatım bozukluğumuz vardır.
Kitabımı buldum ve sayfalarını kontrol ettim.
ifadesine bakalım.
Kitabımı buldum ve kitabımı sayfalarını kontrol ettiğim gibi bir anlam ortaya çıkıyor.
Burada ne demesi gerekiyor?
Şurada bizim neye ihtiyacımız var?
Kitabımın ifadesine ihtiyacımız var.
Kitabımın sayfaları burası ve şurasını birlikte kitabımın sayfalarını derken bir tamlama olduğuna göre tamlayan şurası tamlanandır.
Bize ne verilmedi?
Tamlayan verilmedi.
Tamlayan eksikliğinden kaynaklı bir anlatım bozukluğumuz var.
Yani tamlama yanlışlığı.
Genel ve ülke tarımlarını değerlendirecekler cümlesine baktığımız zaman ülke tarımları derken burada bir tamlamamız var yine ülke tamlayandır.
Şurası tamlayandır.
Genel tarımlarını ifadesi oluyor mu genel ve ülke tanımlarını.
Olmadı.
O zaman buraya ne lazım?
Genel tarımı ve ülke tanımların değerlendirecekler şeklinde olması gerekiyordu.
Genel ifadesi burada bizim için tamlayandır.
Tarımı ifadesi bizim için tamlanandır.
Tamamını vermemiş bize tamlanan eksikliğinden kaynaklı anlatım bozukluğu vardır diyoruz.
Eksik olan neyse onun eksikliğiyle ilgili bir anlatım bozukluğu.
Burada tamlamadan bahsettiğine göre tamlama yanlışlığı diyoruz.
Çatı uyuşmazlığı.
Çatı uyuşmazlığı da baktığımız zaman cümlede etken ve edilgen fiillerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.
Yani cümlemiz etken başladıysa etken bitmeli, edilgen başladıysa edilgen bitmesi gerekiyor.
Şimdi örnek cümlemize baktığımız zaman çok rahat anlaşılacak.
Ödevlerini tamamlayıp erkenden yatırıldı.
Şimdi buradaki tamamlayıp ifadesi bir etkinlik söz konusu.
Tamamlayıp birinden bahsediyor.
Erkenden yatırıldı.
ifadesine baktığımız zaman yatırıldı.
Bir ne var burada edilgenlik ifadesi var.
O zaman bunun ödevlerini tamamlayıp erkenden yattı şeklinde bize verilmiş olması gerekiyor.
Yani etken başladı, etken devam etmesi gerekliydi.
Yatırıldı ifadesi yanlış olmuştur.
Çatı uyuşmadan kaynaklı anlatım bozukluğu karşımıza çıkıyor.
Tamamlayıp ödevlerini tamamlayıp erkenden yattı şeklinde yaptığımız zaman cümlemiz doğru oluyor.
Hazırlıklar yapıldı, yola çıktı.
Şimdi yapıldı ifadesine baktığımız zaman ne var burada bakın bir neyimiz var.
Edilgenlik söz konusu.
Yapıldı еdildi, gidildi gelindi.
-l -n'ler bizim için edilgenlikti.
Kimin yaptığı belli değildi çünkü sözde öznemiz oluyordu.
Edilgenlikte yola çıktı derken net bir biçimde bir kişiden bahsediliyor.
Yola çıktı ifadesi burada bizim için etken.
Edilgenle başlamış etkenle bitmiş o zaman burada bir anlatım bozukluğumuz var, Bizim hazırlıklar yapıldı.
Yola çıkıldı demesi gerekiyor idi.
Edilgen yapacak burayı ki anlatım bozukluğumuz ortadan kalksın.
Burası etken olsaydı hazırlıkları yaptı yola çıktı dese yine oluyor.
Hazırlıkları yaptı.
Yola çıktı dediği zaman yine olur etken etken olur.
Bu sefer edilgen, edilgen.
olduğu zaman da düzeltilmiş olur.
İnceleme bitti, rapor sunuldu.
Burada bitti ifadesine baktığımız zaman etkinlik var.
Sunuldu edilgenlik var, ya ikisi etken olacak ya ikisi edilgen olacak.
İnceleme bitti, rapor sundu dersek ne yapmış oluruz?
Etken yapmış oluruz.
Şu şekilde yanlış, bu şekilde doğru olacak.
İnceleme bitti.
Rapor sundu.
İnceleme bitirildi.
Rapor sunuldu şeklinde de olabilir.
Bunu bu şekilde yazalım.
İnceleme bitirildi.
Rapor sunuldu dediğimiz zaman bakalım şimdi bitirildi nedir?
Edilgen.
Sunuldu.
Yine edilgen.
Demek ki bu şekilde de karşımıza çıkabilir.
Yani mantık nedir?
Etken ise etken bitecek, edilgen ise edilgen bitecek ya da edilgen edilgen yapacaksınız.
Etkeni etken yapacaksınız.
Hangisi doğrudur diye sorulduğunda bu ikisinin de aynı şekilde olması gerektiğine dikkat etmemiz lazım.
